Τι θα συμβεί αν η Ρωσία διακόψει την παροχή φυσικού αερίου προς την Ευρώπη;

Είναι ένα εφιαλτικό και μάλλον απίθανο σενάριο, που εξετάστηκε στο πλαίσιο μιας διάλεξης και έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γράφει ο Tony Barber.

Υπό ποιες συνθήκες θα μπορούσε η Ρωσία να διακόψει την παροχή φυσικού αερίου προς την Ευρώπη για μια παρατεταμένη χρονική περίοδο και ποιες θα είναι οι συνέπειες; Ένα τέτοιο σενάριο μπορεί να φαίνεται πολύ παράλογο. Η Ρωσία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εξαγωγές

ενέργειας προς την Ευρώπη και της αρέσει η φήμη του αξιόπιστου προμηθευτή. Ακόμη και στις κρίσεις του φυσικού αερίου του 2006 και του 2009, οι Ρώσοι δεν το παρατράβηξαν. Γιατί η Μόσχα να κάνει κάτι που, φαινομενικά, θα βλάψει τα συμφέροντά της αντί να τα προωθήσει;

Αυτό ήταν το θέμα μιας συναρπαστικής διάλεξης και της συζήτησης που έγινε αυτή την εβδομάδα στο Corpus Christi College, στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, που διοργανώθηκε από τον ιστορικό Μπρένταν Σιμς και το Φόρουμ Γεωπολιτικής του. Η βασική παραδοχή αυτού του γεγονότος ήταν ότι οι άνθρωποι στην κυβέρνηση, τις επιχειρήσεις και την ακαδημαϊκή κοινότητα έχουν την υποχρέωση να εξετάσουν "εφιαλτικά σενάρια", αν και απίθανα. Εξάλλου, τα γεωπολιτικά γεγονότα είναι εγγενώς απρόβλεπτα.

Ο κύριος ομιλητής ήταν ο Νικ Μπάτλερ, ο οποίο αρθρογραφεί συχνά στους Financial Times, σε blog για θέματα ενέργειας. Πρώην στέλεχος της BP και σύμβουλος της βρετανικής κυβέρνησης, έχει μια βαθιά γνώση της ρωσικής οικονομίας, του ενεργειακού της τομέα και των δυνάμεων που διαμορφώνουν την εξωτερική πολιτική του Κρεμλίνου. Η αφετηρία του Μπάτλερ ήταν ότι οι χαμηλές διεθνείς τιμές της ενέργειας πιέζουν σοβαρά τη ρωσική οικονομία.

Οι προσπάθειες της Μόσχας να αντισταθμίσει τη μείωση ευρωπαϊκής ζήτησης φυσικού αερίου, αναδιατάσσοντας τις εξαγωγές προς την Κίνα μέχρι στιγμής δεν έχουν αποφέρει αποτέλεσμα. Φανταστείτε, λοιπόν, ένα "εφιαλτικό σενάριο", στο οποίο ο ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν θα αντιδράσει σε αυτές τις πιέσεις, ξεκινώντας μια περιπέτεια στην εξωτερική πολιτική παρόμοια με τον πόλεμο του 2008 εναντίον της Γεωργίας, με την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 και με την πρόσφατη παρέμβαση στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας. Τι θα μπορούσε να κάνει και πώς θα ανταποκριθεί η Δύση;

Ο Μπάτλερ υποστηρίζει ότι ο Πούτιν θα μπορούσε να αναζωπυρώσει την σύρραξη στην αυτονομιστική νοτιο-ανατολική περιοχή του Ντονμπάς στην Ουκρανία. Αυτό μπορεί να προκαλέσει ενισχυμένες δυτικές οικονομικές και άλλες κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Ο Πούτιν θα μπορούσε τότε να διακόψει τις προμήθειες φυσικού αερίου προς την Ευρώπη.

Αν συμβεί αυτό, η διακοπή για τις οικονομίες της Δυτικής Ευρώπης - ακόμη και τη Γερμανία που είναι ο κύριος εισαγωγέας του ρωσικού φυσικού αερίου - δεν θα είναι ιδιαίτερα σοβαρή, σκέφτηκε ο Μπάτλερ. Θα μπορούσε να είναι χειρότερα για ορισμένα κράτη-μέλη της ΕΕ στην Κεντρική και στην Ανατολική Ευρώπη, αλλά η κρίση θα εξακολουθούσε να είναι διαχειρίσιμη.

Η χώρα που θα υπέφερε περισσότερο θα είναι η Ουκρανία, όπου τα εδάφη υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης του Κιέβου θα είναι ευάλωτα σε μία ρωσική και αυτονομιστική πίεση από το Ντονμπάς για τον άνθρακα και την ηλεκτρική ενέργεια, καθώς και την προμήθεια φυσικού αερίου. Το Κίεβο θα μπορούσε να κηρύξει μία διήμερη εβδομάδα εργασίας για την εξοικονόμηση ενέργειας (που θυμίζει την εβδομάδα των τριών ημερών το 1974 στο Ηνωμένο Βασίλειο!). Η Ουκρανία θα βυθιστεί στην οικονομική κατάρρευση και τεράστιοι αριθμοί Ουκρανών μπορεί να φύγουν προς τα δυτικά, στην Πολωνία, τη Γερμανία και πιο πέρα -όπως συμβαίνει τώρα με τους πρόσφυγες από τη Συρία και αλλού.

Σε αυτό το σημείο, η βρετανική, η γαλλική και η γερμανική κυβέρνηση, για τις οποίες το μεταναστευτικό είναι το πιο νευραλγικό θέμα, θα είναι έτοιμες για μια συμφωνία με τον Πούτιν. Οι ΗΠΑ θα καταγγείλουν την αποσταθεροποίηση της Ουκρανίας από τη Ρωσία, αλλά θα ήταν σαφές για τον Πούτιν και τους συμβούλους του ότι η Ουάσιγκτον δεν θα χρησιμοποιούσε στρατιωτική δύναμη για λογαριασμό της Ουκρανίας.

Έτσι η κρίση θα μπορούσε να καταλήξει, είπε ο Μπάτλερ, σε μια συμφωνία που θα γινόταν κυρίως με τους ρωσικούς όρους. Η Ουκρανία θα μετατρεπόταν επισήμως σε ένα ουδέτερο κράτος, αλλά η ηγεσία της θα είχε ρωσικό προσανατολισμό ή θα ήταν τουλάχιστον ανεκτή από τη Ρωσία. Το Ντονμπάς θα ήταν ημι-ανεξάρτητο.

Από την πλευρά της, η Ευρώπη θα πρέπει να υπογράψει μια νέα, μακροπρόθεσμη σύμβαση παροχής ενέργειας με τη Ρωσία. Θα δέσμευε τους Ευρωπαίους στην αγορά μεγάλων ποσοτήτων φυσικού αερίου για 25 χρόνια, σε σταθερή τιμή 20 τοις εκατό πάνω από τις επικρατούσες τιμές της αγοράς, εικάζει ο Μπάτλερ. Όπως όμως τόνισε από την αρχή, τίποτα από όλα αυτά δεν θεωρεί ότι είναι πιθανό να συμβεί. Αλλά αν ο Μπρένταν Σιμς θέλει να ζωγραφίσουμε ένα εφιαλτικό γεωπολιτικό σενάριο, τότε αυτό πρέπει να κάνουμε. Από την πλευρά μου, σκέφτηκα ότι ήταν ένα ακαταμάχητο επιχείρημα ότι, αν ένας εφιάλτης επρόκειτο να εκραγεί, θα ξεσπούσε μέσα από ένα συνδυασμό τριών παραγόντων: α) τα ενεργειακά προβλήματα της Ρωσίας, β) τη σύγκρουση για το μέλλον της Ουκρανίας και, το σημαντικότερο, γ) την αναγνώριση από την Ευρώπη ότι τελικά δεν μπορεί να αρνηθεί στη Ρωσία, όσο θηριώδης εταίρος κι αν είναι, μια θέση στην ευρωπαϊκή γεωπολιτική και οικονομική τάξη.

blogs.ft.com

Διαβάστε περισσότερα