Τι κρύβουν οι πυρηνικές απειλές του Πούτιν

Το ΝΑΤΟ απαντά με στρατιωτικές ασκήσεις και αναθεώρηση της στάσης του.

Όταν Λεονίντ Μπρέζνιεφ ήταν ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, δεν έβλεπε το λόγο για να απειλήσει την Ευρώπη με το τεράστιο πυρηνικό οπλοστάσιο της χώρας του. Το συντριπτικό πλεονέκτημα της ΕΣΣΔ σε άρματα μάχης, πυροβολικό και άνδρες σήμαινε ότι οι ΗΠΑ έπρεπε να είναι διφορούμενες σχετικά με την πρώτη χρήση πυρηνικών όπλων για να σταματήσουν

πιθανώς το σοβιετικό μεγαθήριο. Η Ρωσία υπό τον Βλαντιμίρ Πούτιν είναι σε διαφορετική κατάσταση. Παρόλο που ξεκινά μια δεκαετή μαζική εκστρατεία επανεξοπλισμού και δαπανά τώρα το 4,5 τοις εκατό του ΑΕΠ της στο στρατό, περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη χώρα του ΝΑΤΟ, οι συμβατικές δυνάμεις της Ρωσίας είναι επισκιάζονται σε μέγεθος και ποιότητα από εκείνες της Ατλαντικής Συμμαχίας.

«Τόσο η ρωσική ηγεσία όσο και οι γείτονες της Ρωσίας συγκρίνουν αναπόφευκτα τις σημερινές δυνατότητες της Ρωσίας με την πολεμική μηχανή της σοβιετικής εποχής και η πιο προφανής πτυχή είναι οι αριθμοί», δήλωσε ο Πάβελ Μπάεβ, ερευνητής καθηγητής στο Ινστιτούτο Ερευνών Ειρήνης στο Όσλο. «Στα μέσα της δεκαετίας του 1980, περίπου 500.000 σοβιετικά στρατεύματα αναπτύχθηκαν στην Ανατολική Γερμανία, ενώ η Ρωσία σήμερα είναι σε θέση να τοποθετήσει μόνο περίπου 50.000 στρατιώτες κοντά στα ουκρανικά σύνορα» πρόσθεσε. «Τα σοβιετικά στρατεύματα ήταν επίσης πολύ καλύτερα οργανωμένα, εκπαιδευμένα και εξοπλισμένα. Η διαφορά είναι τεράστια».

Ο Στάνισλαφ Κόζιεφ, πρώην επικεφαλής της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφάλειας της Πολωνίας, αναγνώρισε ότι οι ένοπλες δυνάμεις της Ρωσίας αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς. «Αλλά αυτό δεν αλλάζει το γεγονός ότι το ΝΑΤΟ σήμερα είναι η πιο ισχυρή στρατιωτική συμμαχία στον κόσμο και έχει το μεγαλύτερο στρατιωτικό δυναμικό, η δύναμη αποτροπής του οποίου αποθαρρύνει τυχόν αντιπάλους» λέει. Ο Κόζιεφ, ένας απόστρατος στρατηγός και άκρως σεβαστός στρατιωτικός, γνωρίζει καλά τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις, έχοντας υπηρετήσει ένα μεγάλο μέρος της καριέρας του στην κομμουνιστική Πολωνία, ενώ σπούδασε στη Σοβιετική Ακαδημία Ενόπλων Δυνάμεων.

Βομβαρδιστικά πάνω από τη Βαλτική

Για την ακρίβεια, το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού της Ρωσίας έχει οδηγήσει σε σημαντικά επιτεύγματα, όπως οι βελτιωμένες δυνατότητες αερομεταφερόμενων και οι ειδικές δυνάμεις. Αλλά ο Μπάεβ, που κάποτε εργαζόταν στο Σοβιετικό υπουργείο Άμυνας, δήλωσε ότι η Μόσχα δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει πολλά βασικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένου του συστήματος υποχρεωτικής στράτευσης της Ρωσίας και της τεχνολογική κατωτερότητας της.

Αυτό έχει κάνει τον Πούτιν πολύ πιο πρόθυμο να παίξει το πυρηνικό χαρτί από τον Μπρέζνιεφ. Στις 18 Ιουνίου, ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη με πυρηνικό εξοπλισμό πλησίασαν δραματικά τον εναέριο χώρο της Βαλτικής και της Σουηδίας. Ακριβώς ένα μήνα νωρίτερα, δύο Tu-22 βομβαρδιστικά είχαν προσεγγίσει τον σουηδικό εναέριο χώρο σε μια εξίσου προκλητική επίδειξη. Και τον περασμένο μήνα ο Πούτιν ανακοίνωσε ότι η Ρωσία θα προσθέσει 40 νέους διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους στο πυρηνικό της οπλοστάσιο.

Η Ρωσία δεν παρουσιάζει στατιστικές για τα πυρηνικά, αλλά η Ομοσπονδία των Αμερικανικών Επιστημόνων και το Ινστιτούτο Ερευνών Διεθνούς Ειρήνης της Στοκχόλμης, ένα think tank αμυντικής πολιτικής, εκτιμούν ότι υπάρχει ένα ρωσικό οπλοστάσιο με 7.500 κεφαλές. Αν και ο αριθμός αυτός είναι αρκετός για να προκαλέσει παγκόσμιο Αρμαγεδδώνα, είναι λιγότερο από το μισό από αυτό που είχε η Σοβιετική Ένωση το 1985, και μόνο 300 επιπλέον κεφαλές από όσες έχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες σήμερα. Ο Πούτιν και οι σύμβουλοί του χαίρονται να κάνουν αναφορές στα πυρηνικά όπλα της Ρωσίας, υπενθυμίζοντάς για παράδειγμα στη Δανία τον Μάρτιο ότι θα γίνει πυρηνικός στόχος εάν ενταχθεί το σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας του ΝΑΤΟ και ένα μήνα αργότερα απειλώντας μια πυρηνική αντίδραση, αν το ΝΑΤΟ μετέφερε περισσότερα στρατεύματα στην περιοχή της Βαλτικής.

Η αναθεώρηση στάσης του ΝΑΤΟ

«Επιτρέψτε μου να σας υπενθυμίσω ότι η Ρωσία είναι μία από τις μεγαλύτερες πυρηνικές δυνάμεις του κόσμου», είπε ο Πούτιν στη Ρωσική νεολαία το περασμένο καλοκαίρι. «Αυτά δεν είναι μόνο λόγια - αυτή είναι η πραγματικότητα. Επιπλέον, ενισχύουμε την πυρηνική αποτρεπτική μας ικανότητα και την ανάπτυξη των ενόπλων δυνάμεων μας». Λαμβάνοντας υπόψη τη συμβατική κατωτερότητα της Ρωσίας, η πυρηνική συζήτηση είναι η τελευταία λύση. «Δεν υπάρχουν πολλά που να μπορεί ο Πούτιν να χρησιμοποιήσει ως απειλή», δήλωσε ο Πάβελ Πόντβιγκ, Ρώσος πυρηνικός εμπειρογνώμονας που μένει στη Γενεύη. Αλλά με αυτόν τον τρόπο, ο Ρώσος πρόεδρος αλλάζει δεκαετίες διπλωματικής πρακτικής: υπαινίσσεται μόνο τις δυνατότητες των πυρηνικών όπλων που διαθέτει, δημόσια.

Εν τω μεταξύ, οι χώρες του ΝΑΤΟ έχουν αφήσει τις στρατιωτικές δαπάνες τους να μειωθούν, κάτι που επανεξετάζεται υπό το πρίσμα της υποστήριξης της Ρωσίας στους ένοπλους αντάρτες στην ανατολική Ουκρανία. Πέρυσι, η γερμανική Μπούντεσβερ ενημέρωσε την επιτροπή άμυνας της Μπούντεσταγκ ότι τα περισσότερα από τα ελικόπτερα και τα τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού Boxer δεν είναι σε κατάσταση που να μπορούν να χρησιμοποιηθούν, ενώ μόνο 42 από τα 109 Eurofighters της χώρας βρίσκονται σε κατάσταση να μπορούν να πετάξουν. Η σημερινή Γερμανία δεν έχει πολύ εξοπλισμό, έχοντας πουλήσει γενναιόδωρα μεγάλο μέρος του στην Πολωνία και άλλους νέους συμμάχους του ΝΑΤΟ στη δεκαετία του ενενήντα.

«Η Ρωσική ηγεσία του στρατού έχει πλήρη επίγνωση ότι από την πλευρά του ΝΑΤΟ οι αριθμοί έχουν επίσης μειωθεί σημαντικά» λέει ο Μπάεβ, «αλλά το ΝΑΤΟ έχει τουλάχιστον τρεις σημαντικές νέες τεχνολογικές εξελίξεις: όπλα μεγάλου βεληνεκούς και υψηλής ακρίβειας, ψηφιοποίηση του πεδίου μάχης και μη επανδρωμένα αεροσκάφη». Επίσης, η Μόσχα αντιμετωπίζει τις συνδυασμένες δυνάμεις του ΝΑΤΟ, του οποίου οι συμβατικές δυνάμεις περιλαμβάνουν όχι μόνο τον ανώτερο εξοπλισμό των ΗΠΑ, αλλά πάνω από 1,4 εκατομμύρια αμερικανούς στρατιώτες. Αυτό καθιστά την κατάσταση της Ρωσίας πολύ διαφορετική από εκείνη της Σοβιετικής Ένωσης, της οποίας οι ένοπλες δυνάμεις θα μπορούσαν επίσης να υπολογίζουν στα μέλη του Συμφώνου της Βαρσοβίας.

«Οι πολυάριθμες εκδηλώσεις ‘πυρηνικού εκβιασμού’ προσθέτουν στην ρωσική στρατηγική του πολέμου των πληροφοριών, η οποία έχει ως στόχο να εκφοβίσει τη Δύση και θα επιτρέψει στη Ρωσία την ανοικοδόμηση της σφαίρας επιρροής στα πρώην κράτη της Σοβιετικής Ένωσης» δήλωσε ο Κόζιεφ. «Δεν πρέπει να ξεχνάμε, όμως, ότι το ΝΑΤΟ έχει επίσης πυρηνικό δυναμικό στη διάθεσή του, το οποίο μαζί με συμβατικές δυνάμεις και τις δυνατότητες της αντιπυραυλικής άμυνας αποτελεί την δύναμη αποτροπής της Συμμαχίας».

Εκτός από τις προφορικές απειλές, η νέα πυρηνική εστίαση της Ρωσίας περιλαμβάνει την ανάπτυξη υψηλής ακρίβειας πυραύλων Ισκαντέρ που μπορεί να φέρουν πυρηνικές κεφαλές στο Καλίνινγκραντ, καθώς και την προσθήκη 40 πυραύλων και τριών νέων πυρηνικών υποβρύχιων κλάσης Borey για να αντικαταστήσει τα παλαιά. Πέντε περισσότερα υποβρύχια κλάσης Borey έχουν προγραμματιστεί. Η Νέα Συνθήκη START του 2009 επιτρέπει στη Ρωσία και στις Ηνωμένες Πολιτείες την ανάπτυξη συνολικά 700 διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων, υποβρύχια που φέρουν βαλλιστικούς πυραύλους και βαρύ βομβαρδιστικό εξοπλισμό με πυρηνικά όπλα για την κάθε χώρα - και δεν πρέπει να φτάσουν σε αυτόν τον αριθμό μέχρι το 2016. Σήμερα η Ρωσία έχει 515 πυραύλους, ενώ οι ΗΠΑ έχουν 785. Αυτό σημαίνει ότι ο Πούτιν μπορεί να προσθέσει πολλούς περισσότερους πυρηνικούς πυραύλους.

«Οι Ρώσοι θέλουν να σπείρουν τη διχόνοια εντός του ΝΑΤΟ, όπου το πυρηνικό ζήτημα είναι εξαιρετικά διχαστικό» υποστήριξε ο Πάουλι Γιαρβενπάα, πρώην πρεσβευτής της Φινλανδίας, ο οποίος είναι τώρα ένας ανώτερος συνεργάτης στο Διεθνές Κέντρο για την Ασφάλεια και Άμυνα στο Ταλίν. «Και θέλουν να επισημάνουν πόσο σημαντικά είναι μερικά ζητήματα για αυτούς».

Οι πυρηνικές αναβαθμίσεις της Ρωσίας

Η επικέντρωση του Κρεμλίνου στις πυρηνικές δυνάμεις του δεν είναι απλά ένας τρόπος για να μετατοπίζεται η προσοχή μακριά από τη συμβατική κατωτερότητα της Ρωσίας, σύμφωνα με τον Μπάεβ, αλλά χρησιμεύει επίσης για να καλύψει τις ελλείψεις του προγράμματος πυρηνικού εκσυγχρονισμού. «Υπάρχει μια αυξανόμενη αντίληψη, ότι οι τεράστιες επενδύσεις για τον εκσυγχρονισμό των στρατηγικών πυρηνικών δυνάμεων ήταν μια γκάφα ηρωικών διαστάσεων», είπε. «Ήταν εξαιρετικά δαπανηρή και εξακολουθεί να μην έχει φτάσει ούτε στα μισά. Το πιο ακριβό στοιχείο, η ανάπτυξη μιας νέας γενιάς υποβρυχίων κλάσης Borey, δεν έχει ολοκληρωθεί. Εάν περισσότεροι πόροι είχαν διοχετευθεί σε συμβατικά τάγματα, και όχι σε πυρηνικά υποβρύχια, η Ρωσία θα ήταν σε πολύ ισχυρότερη θέση στην αντιπαράθεση με το ΝΑΤΟ».

Η δυσάρεστη θέση του ΝΑΤΟ αφορά το κατά πόσον η πυρηνική ρητορική του Κρεμλίνου είναι για το θεαθήναι ή αν η Ρωσία είναι πλέον πρόθυμη να εκτοξεύσει μια πυρηνική κεφαλή. Το νέο στρατιωτικό δόγμα της, που εγκρίθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο, αφήνει την επιλογή της πυρηνικής ενέργειας αμετάβλητη, καθώς το δόγμα που ψηφίστηκε το 2000 επιτρέπει στα πυρηνικά όπλα να χρησιμοποιηθούν μόνο σε απάντηση σε μια πυρηνική επίθεση από τη Ρωσία ή σε μια κατάσταση όπου η ύπαρξή της Ρωσίας είναι υπό απειλή. Το ανοιχτό ερώτημα είναι τι είδους απάντηση του ΝΑΤΟ θα μπορούσε να προκαλέσει το Κρεμλίνο ώστε να φοβηθεί για την ύπαρξή της Ρωσίας.

Τόσο το δόγμα του περασμένου έτους όσο και του 2000 σηματοδοτούν μια αλλαγή από το δόγμα του Μπρέζνιεφ το 1960, το οποίο έδωσε στα πυρηνικά όπλα αποτρεπτικό ρόλο. «Ο Πούτιν και η κλίκα του επιδίδονται σε μια νοοτροπία να μιλούν για πυρηνικό πόλεμο ως μια ρεαλιστική επιλογή. Ακούω κατ' ιδίαν ότι αυτοί οι άνθρωποι συχνά αναφέρονται σε πυρηνικά όπλα, στο στυλ ‘πρέπει να δώσουμε στους Πολωνούς ένα μάθημα’», δήλωσε ο Ρίτσαρντ Μπαρτ, επικεφαλής διαπραγματευτής των Ηνωμένων Πολιτειών για τη συνθήκη START του 1991 με τη Σοβιετική Ένωση, και τώρα πρόεδρος της Global Zero στις ΗΠΑ, μιας συμμαχίας πολιτικών που είναι αφιερωμένοι στον πυρηνικό αφοπλισμό.

Τόσο ο Μπαρτ όσο και ο Γιαρβενπάα, ο οποίος έγραψε τη διδακτορική διατριβή του με θέμα την έννοια ενός περιορισμένου πυρηνικού πολέμου, θεωρούν ότι είναι εξαιρετικά απίθανο η Ρωσία να περάσει την κόκκινη γραμμή. Το ίδιο πιστεύουν και πολλοί άλλοι πυρηνικοί εμπειρογνώμονες που έχουν μιλήσει στο Politico, οι οποίοι τονίζουν ότι η σημερινή γενιά των ρώσων αξιωματικών έχουν ανεπαρκή εκπαίδευση στα πυρηνικά για τη διεξαγωγή ενός πυρηνικού πολέμου.

Η αμερικανική αντεπίθεση

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος, λένε οι περισσότεροι εμπειρογνώμονες, είναι ότι η τρέχουσα κλιμάκωση ξεφεύγει από τον έλεγχο. Η συμμαχία έχει βρεθεί σε μια θέση που πρέπει να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του Πούτιν. Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ χαρακτήρισε τους νέους πυραύλους της Ρωσίας «πυρηνική απειλή πολέμου» που ήταν «αποσταθεροποιητική και επικίνδυνη».

Αυτή την άνοιξη, ο Αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Αλεξάντερ Βέρσμποου είπε ότι το ΝΑΤΟ ετοιμάζεται να ανταποκριθεί σε μια τακτική ρωσική πυρηνική επίθεση σε ευρωπαϊκή πόλη. Τον περασμένο Οκτώβριο, στην άσκηση Noble Justification πυρηνικά αμερικανικά Β-52 βομβαρδιστικά πετούσαν πάνω από τη Μεσόγειο και την Ευρώπη και φέτος τον Απρίλιο, δύο Β-52 συμμετείχαν στην άσκηση Polar Growl στις περιοχές της Αρκτικής και της Βόρειας Θάλασσας. Η Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ έχει επίσης αναπτύξει πέντε πυρηνικά αεροσκάφη στη Βρετανία, από όπου έχουν ήδη λάβει μέρος στις ασκήσεις Saber Strike και BALTOPS 15 τον Ιούνιο, με την τελευταία να έχει διεξαχθεί στην Βαλτική Θάλασσα.

«Είναι ένας τρόπος να αποδείξουν οι ΗΠΑ την ικανότητά τους να ξεκινήσουν μια πυρηνική επίθεση στη Ρωσία», δήλωσε ο Χανς Κρίστενσεν, διευθυντής του προγράμματος των πυρηνικών όπλων στην Ομοσπονδία των Αμερικανών Επιστημόνων. «Οι περισσότεροι ηγέτες του ΝΑΤΟ είναι απρόθυμοι να μπει σε μια πυρηνική αντιπαράθεση οφθαλμόν αντί οφθαλμού με τη Ρωσία, αλλά οι ΗΠΑ πραγματοποιούν αλλαγές στα βομβαρδιστικά τους, σε ένα ευρωπαϊκό πυρηνικό πλαίσιο».

politico.eu

Διαβάστε περισσότερα