Σε μια κλωστή κρέμεται η συμφωνία για το προσφυγικό μεταξύ ΕΕ-Τουρκίας

Οι αντιρρήσεις για την προτεινόμενη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας όσον αφορά το προσφυγικό εντάθηκαν τη Δευτέρα, καθώς διπλωμάτες προσπάθησαν να εξισορροπήσουν τις απαιτήσεις της Άγκυρας με εκείνες πολλών σημαντικών ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. Οι ηγέτες της ΕΕ σκοπεύουν να επικυρώσουν τη συμφωνία στη σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες την Πέμπτη. Η προτεινόμενη συμφωνία απαιτεί από την Τουρκία να δεχθεί πίσω τους μετανάστες που φτάνουν παράνομα στην ΕΕ, παίρνοντας ως αντάλλαγμα βοήθεια 6 δις

ευρώ, άρση των περιορισμών της βίζας για τους Τούρκους που ταξιδεύουν προς την Ευρώπη και επιτάχυνση των συνομιλιών για την ένταξη της Τουρκίας στο μπλοκ.

Αλλά μια σειρά γεγονότων - όπως οι επίσημες αντιρρήσεις από τουλάχιστον πέντε χώρες σχετικά με το σχέδιο, η πολιτική κατάσταση που διαμορφώθηκε μετά τις γερμανικές εκλογές και η τρομοκρατική επίθεση στην Άγκυρα- εγείρουν αμφιβολίες για το αν θα επιτευχθεί η τελική συμφωνία. Διπλωμάτες δήλωσαν τη Δευτέρα ότι είχαν συζητηθεί αρκετές αλλαγές.

Από όταν εγκρίθηκαν τα βασικά σημεία της συμφωνίας την περασμένη εβδομάδα από τους ηγέτες της ΕΕ στη σύνοδο κορυφής με τον Πρωθυπουργό της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου, η πρόταση έχει δεχθεί έντονες κριτικές από κυβερνήσεις της ΕΕ. Πολλοί ηγέτες απορρίπτουν το σχέδιο, το οποίο έπεσε τους αιφνιδίασε κατά τη σύνοδο της 7ης Μαρτίου.

Ένα νέο σχέδιο της πρότασης που κυκλοφόρησε τη Δευτέρα περιλαμβάνει μερικά νέα στοιχεία πέρα από αυτά που είχαν συμφωνηθεί κατ 'αρχήν από τους ηγέτες της ΕΕ την περασμένη εβδομάδα. Αλλά ο Ντόναλντ Τουσκ, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, είχε ήδη προσπαθεί να καθησυχάσει τις εθνικές ανησυχίες για το σχέδιο, σε μια έσχατη διπλωματική προσπάθεια για να εξασφαλιστεί συναίνεση. Μια ομιλία που ετοίμασε το γραφείο του Τουσκ και έχει στα χέρια του το POLITICO αναφέρει ότι η πρόταση για την επανεγκατάσταση ενός σύρου πρόσφυγα για κάθε πρόσφυγα που επιστρέφει στην Τουρκία ήταν "προσωρινή και έκτακτη" και ότι οι μετανάστες που επιστρέφουν στην Τουρκία θα πρέπει να "προστατεύονται σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα".

Αλλά, επίσης, δεν αποκλείει νέες επανεγκαταστάσεις ή μετεγκαταστάσεις: "Σε περίπτωση που ο αριθμός των επιστροφών υπερβαίνει τους αριθμούς που προβλέπονται από αυτές τις δεσμεύσεις, η συμφωνία αυτή θα υπόκειται σε αναθεώρηση", αναφέρει το έγγραφο. Η γλώσσα αυτή θα μπορούσε να εξοργίσει την Ουγγαρία, η οποία δήλωσε ότι θα αποδεχθεί τη συμφωνία με την Τουρκία μόνο αν δεν υπάρχουν άλλες επανεγκαταστάσεις. Το έγγραφο δεν αναφέρει την απελευθέρωση της βίζας, τη νέα χρηματική βοήθεια και νέα "κεφάλαια" στη διαδικασία ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ, καθώς δεν υπάρχει συμφωνία σχετικά με τους τομείς αυτούς, σχολίασαν διπλωμάτες.

Εθνικές αντιρρήσεις

Επιπλέον, διπλωμάτες δήλωσαν τη Δευτέρα ότι ήταν αισιόδοξοι πως μια συμφωνία θα πρέπει να εγκριθεί αυτή την εβδομάδα και αξιωματούχοι τόνισαν τη σημασία της ανάληψης αποφασιστικής δράσης καθώς οι πρόσφυγες συνεχίζουν να καταφθάνουν στην ΕΕ κατά χιλιάδες, συντρίβοντας την ικανότητα των χωρών όπως η Ελλάδα να τους αντιμετωπίσουν. Αλλά πρώτα θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τις ανησυχίες των διαφόρων χωρών που έθεσαν "κόκκινες γραμμές", μεταξύ των οποίων: η Κύπρος, η οποία αντιτίθεται σε οποιαδήποτε διαπραγμάτευση για να προχωρήσει η ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ μέχρι η Άγκυρα να σεβαστεί πλήρως όλες τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει απέναντι στη Λευκωσία, η Βουλγαρία, η οποία θέλει η συμφωνία να επικεντρωθεί επίσης στη διαδρομή της μετανάστευσης στα σύνορά της με την Τουρκία και η Γαλλία με την Ισπανία, οι οποίες έχουν εκφράσεις τις ανησυχίες τους για ανθρωπιστικά θέματα.

Η Ισπανία ήταν η πιο πρόσφατη χώρα που επισήμανε την αντίθεσή της στις απαιτήσεις της Τουρκίας. Ο υπουργός Εξωτερικών της χώρας, Χοσέ Μανουέλ-Γκαρσία Μαργκάγιο, χαρακτήρισε την προτεινόμενη συμφωνία με την Άγκυρα "απαράδεκτη" στις παρατηρήσεις του σε δημοσιογράφους τη Δευτέρα. "Εμείς την ερμηνεύουμε ως αντίθετη προς το διεθνές δίκαιο, τη Σύμβαση της Γενεύης και με τις ευρωπαϊκές συνθήκες", είπε πριν από τη συνεδρίαση των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ, απηχώντας τις ανησυχίες και άλλων χωρών και ανθρωπιστικών οργανώσεων σχετικά με το σχέδιο επαναπροώθησης των μεταναστών από την ΕΕ στην Τουρκία. Ομάδες βοήθειας και μη κυβερνητικές οργανώσεις άσκησαν επίσης αδυσώπητη κριτική, λέγοντας ότι η επιστροφή προσφύγων σε χώρες όπως η Τουρκία δεν σέβεται πλήρως τη Σύμβαση της Γενεύης.

Το σενάριο περιπλέκει περαιτέρω η πολιτική κατάσταση γύρω από τη συμφωνία: η ήττα του κόμματος της Μέρκελ στις γερμανικές περιφερειακές εκλογές της Κυριακής, με το αποτέλεσμα να θεωρείται ως ένα δημοψήφισμα για την προσφυγική πολιτική της καγκελαρίου. Το αποτέλεσμα "όπλισε" τους επικριτές της πολιτικής της ΕΕ για τη μετανάστευση, η οποία σε μεγάλο βαθμό καθοδηγείται από τη Μέρκελ. "Περιμένω ότι μπορούμε να κάνουμε μια συμφωνία με την Τουρκία, αλλά πάντα έλεγα ότι δεν μπορούμε να πέσουμε στο έλεος της Τουρκίας", δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Αυστρίας Σεμπάστιαν Κουρτς τη Δευτέρα.

Αξιωματούχοι της ΕΕ συνεχίζουν να επιμένουν ότι μια συμφωνία είναι δυνατή και ότι η τελική συμφωνία θα είναι νόμιμη και δεοντολογική. Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ δήλωσε μετά την τελευταία σύνοδο κορυφής ότι είναι "νομικά εφικτή", αλλά αναγνώρισε λίγες μέρες αργότερα ότι τόσο η Ελλάδα όσο και η Τουρκία ενδέχεται να χρειαστεί να προβούν σε νομοθετικές αλλαγές προκειμένου να καταστεί συμβατή με τη Σύμβαση της Γενεύης. Ο εκπρόσωπος του Γιούνκερ, Μαργαρίτης Σχοινάς, συνέχισε να υπερασπίζεται τη συμφωνία τη Δευτέρα, λέγοντας σε δημοσιογράφους ότι "απ' όσο γνωρίζει η Επιτροπή, αυτό το προσύμφωνο είναι μια νόμιμη συμφωνία".

"Καμία ευρωπαϊκή συναίνεση"

Διπλωμάτες είπαν αυτή την εβδομάδα ότι πολλά εξαρτώνται από την Ελλάδα, ενώ ακόμα παραμένουν εκκρεμή ζητήματα για το αν θα είναι σε θέση να πραγματοποιήσει τα βασικά στοιχεία του σχεδίου, όπως η κατά περίπτωση αποφάσεις σχετικά με το καθεστώς των προσφύγων για τους Σύριους που στέλνονται πίσω από την Ελλάδα στην Τουρκία. "Αυτό που δεν είναι σαφές εδώ είναι αν η Ελλάδα είναι το πρόβλημα ή η λύση" σχολίασε ένας διπλωμάτης.

Άλλοι διπλωμάτες τόνισαν ότι, δεδομένου ότι η συμφωνία δεν περιλαμβάνει ένα τεράστιο πρόγραμμα επανεγκατάστασης από την Τουρκία, την Ιορδανία και το Λίβανο, όπου βρίσκεται η πλειοψηφία των προσφύγων, θα έχει μικρή επίδραση στην πάταξη των λαθρεμπόρων - ένα υποτιθέμενο όφελος που οι ηγέτες πρόσφεραν ως βασικό σημείο για να "πουλήσουν" τη συμφωνία με την Τουρκία.

Αλλά οι ανησυχίες που εκφράστηκαν τις τελευταίες ημέρες από τις κυβερνήσεις σε ολόκληρη την ΕΕ - αν και σαφώς αποσκοπούν τόσο στην εσωτερική πολιτική όσο και στην ίδια τη συμφωνία- θα είναι δύσκολο να αγνοηθούν. "Δεν μπορούν να υπάρξουν οποιεσδήποτε παραχωρήσεις σχετικά με το θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή τα κριτήρια για της απελευθέρωση της βίζα", δήλωσε ο γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ το Σάββατο, αναφερόμενος σε μια από τις προϋποθέσεις της Άγκυρας για τη συμφωνία.

Οι αντιρρήσεις της Βουλγαρίας ήρθαν την Παρασκευή, σε μια επιστολή του πρωθυπουργού Μπόικο Μπορίσοφ προς τον Τουσκ, που έγραφε ότι η συμφωνία θα πρέπει επίσης να επικεντρωθεί στη μεταναστευτική διαδρομή στα σύνορα της Τουρκίας με τη Βουλγαρία, καθώς και στα θαλάσσια σύνορα μεταξύ της Τουρκίας στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης και της Μαύρης Θάλασσας. Μερικά από τα βουλγαρικά αιτήματα έχουν ενσωματωθεί στο προσχέδιο που προετοιμάζεται για τη σύνοδο κορυφής, είπε ένας διπλωμάτης που γνωρίζει.

Η Κύπρος, μια χώρα της ΕΕ που εξακολουθούν εν μέρει να κατέχουν τουρκικά στρατεύματα, επιμένει στην αντίθεσή της για το άνοιγμα νέων κεφαλαίων στις ενταξιακές συνομιλίες της Άγκυρας με την Ευρώπη. "Εμείς δεν θα άρουμε το βέτο μας σε αυτά τα κεφάλαια" δήλωσε ο Κύπριος υπουργός Εξωτερικών Ιωάννης Κασουλίδης την Παρασκευή. Μια άλλη τουρκική πρόταση στο σχέδιο συμφωνίας, για να δημιουργηθεί μια ασφαλής ζώνη στη Συρία για τους πρόσφυγες, έχει ελάχιστη υποστήριξη και επίσης φαίνεται προβληματική, σύμφωνα με πηγές. "Δεν υπάρχει ευρωπαϊκή συναίνεση για μια ασφαλή ζώνη στη Συρία", είπε ο διπλωμάτης.

Το "όνειρο" της Τουρκίας

Παρά την κριτική από τους ομολόγους τους στην ΕΕ και από τους ηγέτες της αντιπολίτευσης στο εσωτερικό, οι Τούρκοι ηγέτες παραμένουν αισιόδοξοι σχετικά με τις προοπτικές για τη συμφωνία απελευθέρωσης της βίζα. Ο Νταβούτογλου την περασμένη εβδομάδα ζήτησε από τα μέλη της αντιπολίτευσης στο τουρκικό κοινοβούλιο να περάσουν τις νομοθετικές μεταρρυθμίσεις που απαίτησε η ΕΕ την 1η Μαΐου, προκειμένου να ανταποκριθεί στο επιταχυμένο χρονοδιάγραμμα της συμφωνίας. "Χρειαζόμαστε την υποστήριξη της αντιπολίτευσης", είπε ο Νταβούτογλου. "Ας μην μπλοκάρουν το κοινοβούλιο με μία αποφρακτική στάση και ας περάσουν αυτούς τους νόμους. Είναι ένα όνειρο 50-60 χρόνων. Εμείς θα το κάνουμε πραγματικότητα για τους πολίτες μας".

Ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, προσπάθησε να κατευνάσει τις ανθρωπιστικές ανησυχίες από τους ηγέτες της Δύσης, λέγοντας ότι σε αντίθεση με ορισμένες κυβερνήσεις της ΕΕ, η Τουρκία δεν συμπεριφέρεται "υποκριτικά" κλείνοντας τα σύνορά της, όταν βρίσκεται αντιμέτωπη με μια ανθρωπιστική καταστροφή. "Πρέπει να δεχτούμε τους ανθρώπους που ξεφεύγουν από τις βόμβες με μια πολιτική ανοικτών θυρών από τώρα και στο εξής", δήλωσε ο Ερντογάν το Σάββατο.

Όλα αυτά δείχνουν μια ακόμα δύσκολη εβδομάδα διπλωματίας για τον Τουσκ, ο οποίος κατηγορείται για την οριστικοποίηση της συμφωνίας πριν από τη σύνοδο κορυφής την Πέμπτη και την Παρασκευή. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου επισκέπτεται σήμερα την Κύπρο για να συναντηθεί με τον πρόεδρο της χώρας και αναμένεται επίσης να κάνει ένα ταξίδι στην Άγκυρα πριν από τη σύνοδο κορυφής. "Κανείς δεν λέει ότι η συμφωνία θα σημάνει το τέλος της κρίσης της μετανάστευσης, αλλά εάν εφαρμοστεί σωστά, είναι ένα βήμα προς τα εμπρός", είπε ένας άλλος διπλωμάτης.

politico.eu

Διαβάστε περισσότερα