Ρωσία: Μια αυτοκρατορία που αργοπεθαίνει;

Οι βομβιστικές επιθέσεις στο Βόλγκογκραντ ήταν επιθέσεις αυτοκτονίας ισλαμιστών που σηματοδοτούν τον αργό θάνατο της σοβιετικής αυτοκρατορίας, σχολιάζει ο John Lloyd.

Το Στάλινγκραντ είναι το επίκεντρο της δράσης σε ένα από τα σπουδαιότερα μυθιστορήματα του κόσμου, το «Η ζωή και η μοίρα» του Βασίλι Γκρόσμαν. Ο Γκρόσμαν, ένας σοβιετικός πολεμικός ανταποκριτής, πέρασε μήνες στο Στάλινγκραντ το 1942 υπό συνεχείς βομβαρδισμούς. Η περιγραφή που δίνει από εκείνους που το υπερασπίστηκαν

κατά την πολιορκία του από τη Βέρμαχτ είναι μία μάχη, συχνά σώμα με σώμα, σε μια ερειπωμένη πόλη μεταξύ των στρατευμάτων δύο ολοκληρωτικών κρατών. Αποτέλεσε κεντρικό σημείο καμπής του πολέμου, όταν ο Κόκκινος Στρατός έσπασε την πολιορκία της. Πέντε χρόνια μετά την αποδυνάμωση του Ιωσήφ Στάλιν το 1956, το Στάλινγκραντ μετονομάστηκε σε γίνει Βόλγκογκραντ. Την Κυριακή βόμβες χτύπησαν τον σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης και ένα τρόλεϊ, σκοτώνοντας περισσότερους από 30 ανθρώπους. Υπάρχει ένα είδος συμμετρίας σε αυτήν την επίθεση και σε εκείνες που έκαναν το Στάλινγκραντ ερείπια. Η διατήρηση της πόλης χρειάστηκε σχεδόν ένα αυτοκτονική κατόρθωμα των στρατευμάτων του Κόκκινου Στρατού, που με τη σειρά του έσωσε τη Σοβιετική Ένωση. Οι βομβιστικές επιθέσεις στο Βόλγκογκραντ ήταν επιθέσεις αυτοκτονίας ισλαμιστών και είναι πιθανό να είναι ένα κρίσιμο σημείο στον αργό θάνατο της σοβιετικής αυτοκρατορίας.

Ο θάνατος των μεγάλων αυτοκρατοριών μπορεί να διαρκέσει πολλά χρόνια και συχνά δεκαετίες. Οι επιπτώσεις από την απόσυρση της βρετανικής, της γαλλικής και της αυστρο -ουγγρικής αυτοκρατορίας από τις αχανείς περιοχές που κάποτε διοικούσαν μπορεί ακόμα να γίνει αισθητή. Η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε στα τέλη του 1980 χωρίς έναν εμφύλιο πόλεμο, όπως αυτός που σκότωσε σχεδόν το νέο σοβιετικό κράτος μεταξύ 1918 – 1921. Υπήρξαν, ωστόσο, σημαντικές συγκρούσεις στην Τσετσενία, στη Νότια Οσετία, την Αμπχαζία, το Νταγκεστάν, στην Ινγκουσετία, το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, το Ουζμπεκιστάν, τη Μολδαβία, την Κιργιζία και μια πλήρης, αν και σύντομη, εισβολή της Ρωσίας στη Γεωργία. Μόνο η πρώτη και η τελευταία από αυτές καλύφθηκαν εκτενώς από τους δημοσιογράφους. Η επίθεση στο Βόλγκογκραντ σηματοδοτεί ότι θα ακολουθήσουν και άλλες συγκρούσεις.

Η εμπνευσμένη από την ισλαμιστική ιδεολογία τρομοκρατία είναι πλέον το πιο επείγον πρόβλημα της Ρωσίας. Απειλεί να σταματήσει τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες που θα διεξαχθούν στο Σότσι – μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα από το Βόλγκογκραντ – σε μερικές εβδομάδες. Σε ένα βιντεοσκοπημένο μήνυμα του Ιουλίου, ο Ντόκου Ουμάροφ, που αυτοπαρουσιάζεται ως «Εμίρης» του Βόρειου Καυκάσου, διέταξε να «χρησιμοποιήσουμε τις μέγιστες προσπάθειες στον δρόμο του Αλλάχ και να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να διαταράξουμε αυτούς τους δαιμονικούς χορούς στα οστά των προγόνων μας».

Υπάρχουν πολλοί που θεωρούν ήδη τους Ολυμπιακούς Αγώνες και άλλες προβεβλημένες αθλητικές εκδηλώσεις, ως εθνικιστικές δηλώσεις και μπορεί ακόμη και να συμφωνήσουν με την περιγραφή τους ως «δαιμονικούς χορούς». Αλλά η πιο κραυγαλέα φράση στο βίντεο είναι το «κόκαλα των προγόνων μας». Ο Ουμάροφ, ένας έξυπνος και αδίστακτος άνθρωπος, ανάβει μια πυρκαγιά που ελπίζει ότι θα γίνει λαίλαπα σε όλη τη Ρωσία. Πολλά οστά των προγόνων στη Σοβιετική Ένωση – τα περισσότερα από αυτά από την εποχή του Στάλιν –είναι θαμμένα στο Βόρειο Καύκασο, την εθνικά ετερογενή, ορεινή περιοχή στη νότια Ρωσία. Διάφορες φυλές εκεί υποτάχθηκαν μέσω του τρόμου, της απέλασης και του βάναυση ημι – εκσυγχρονισμού των οικονομιών τους.
Η βία αυξάνεται στις δημοκρατίες του Νταγκεστάν και την Ινγκουσετία, καθώς και στην Τσετσενία, όπου πίστευαν ότι κάθε αντίσταση είχε εξαλειφθεί όταν η Ρωσία κέρδισε τον δεύτερο πόλεμο της Τσετσενίας. Ένας από τους πρώτους υπόπτους για τη βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας στο σιδηροδρομικό σταθμό του Βόλγκογκραντ ήταν η Οξάνα Ασλάντα – από την εθνική ομάδα Ταμπασάραν στο Νταγκεστάν, τα μέλη της οποίας είναι σουνίτες μουσουλμάνοι. Η ομάδα έχει γίνει γνωστή από την παγκόσμια πρωταθλήτρια του άλματος επί κοντώ Γελένα Ισινπάγεβα, της οποίας ο πατέρας ανήκει στην εθνότητα αυτή. Η Ισινπάγεβα και η Ασλάντα φωτίζουν την τραγωδία στο Βόρειο Καύκασο: μισο-ενσωματωμένοι στη ρωσική κοινωνία (η μητέρα της Ισινπάγεβα είναι ρωσίδα) και μισο-σπρωγμένοι προς τις αξιώσεις των οστών των προγόνων τους και προς ακραίες μορφές μίας περιθωριοποιημένης κάποτε θρησκείας.
Αυτές οι ομάδες προσελκύουν Ρώσους οι οποίοι είναι ενθουσιασμένοι από την αγωνιστικότητα τους και επιθυμούν μια ιδεολογία που αντικαθιστά την ηθική και ιδεολογική κενότητα της σύγχρονης Ρωσίας. Ο Πάβελ Πετσιόνκιν, ρωσικής εθνικότητας και πρώην νοσηλευτής από το Νταγκεστάν, είναι ο μόνος ύποπτος για την δεύτερη βόμβα σε ένα τρόλεϊ του Βόλγκογκραντ. Σε απάντηση στις εκκλήσεις των γονιών του να σταματήσει να είναι αφοσιωμένος στην τρομοκρατία, είπε ότι ο Αλλάχ τον είχε προστάξει και «γιατί να μην αφήνουμε τα παιδιά τους ορφανά;»
Για τον Ουμάροφ, που θέλει να κάνει την εθνική δυσαρέσκεια από παθητική, ενεργή, το πλαίσιο της αντίστασης είναι η ισλαμιστική τζιχάντ. Αλλού είναι πιο πολιτικός. Οι ουκρανικές διαδηλώσεις υπέρ της συμφωνίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση έληξαν σε μεγάλο βαθμό στα μέσα Δεκεμβρίου, όταν ο Βλαντιμίρ Πούτιν υποσχέθηκε φθηνό φυσικό αέριο και οικονομική βοήθεια σε αντάλλαγμα για τη συνέχεια της υποταγής στις ρωσική γεωπολιτική και την πιθανή ένταξη σε μια ευρασιατική τελωνειακή ένωση. Αλλά ο άγριος ξυλοδαρμός της δημοσιογράφου Τατιάνα Τσερνόλοφ, που πόσταρε online φωτογραφίες της μεγάλης περιουσίας του προέδρου της Ουκρανίας Βίκτορ Γιανούκοβιτς, αναζωπύρωσε τις μαζικές διαμαρτυρίες στο Κίεβο κατά την περίοδο των Χριστουγέννων.

Η νοσταλγία του Πούτιν για τη Σοβιετική Ένωση βρίσκει μια έτοιμη απάντηση σε ορισμένες περιοχές: το δημοτικό συμβούλιο του Βόλγκογκραντ έχει προτείνει την αλλαγή του ονόματός του ξανά σε Στάλινγκραντ και έχει διατηρήσει τα ονόματα της εποχής Στάλιν στις συνοικίες της πόλης. Η περιοχή στην οποία έγινε η έκρηξη στο τρόλεϊ ονομάζεται Ντζερζίνσκι, από το πρώτο αφεντικό της σοβιετικής μυστικής αστυνομίας, η οποία έγινε κατόπιν η KGB. Για πολλούς Ρώσους, η συνεχιζόμενη αυτοκρατορική κυριαρχία στα γειτονικά κράτη εξακολουθεί να είναι μια φυσική κατάσταση, η οποία όμως πλέον δέχεται προκλήσεις από την τρομοκρατία και τα κινήματα πολιτών.
Η ανασύσταση της αυτοκρατορίας ως κάτι ισχυρότερο από μια καλοήθη και ανίσχυρη σκιά είναι αδύνατη. Από τη στιγμή που οι πολιτικές ελίτ έχουν αποκτήσει τη δική τους δύναμη και το εθνικό συναίσθημα απομακρύνει τη χώρα από το αυτοκρατορικό κέντρο – όπως συνέβη στα πρώην σοβιετικά κράτη της Βαλτικής, τη Μολδαβία, τη Γεωργία και τώρα συμβαίνει στην Ουκρανία – η αυτοκρατορία έχει χαθεί.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Σότσι θα γίνουν εν μέσω πολύ ισχυρών εντάσεων. Η περιοχή θα πλημμυρίσει με μυστικές υπηρεσίες και άλλα στρατεύματα για προσωπικότητες, αθλητές και θεατές, οι οποίοι θα είναι νευρικοί για το ενδεχόμενος μιας φρικαλεότητας. Στους υπερβολικούς Ολυμπιακούς Αγώνες των 50 δισ. δολαρίων του Πούτιν, οι εκδηλώσεις θα πραγματοποιηθούν όχι μόνο πάνω στα οστά των προγόνων, αλλά και στην καταρρέουσα υποδομή της σοβιετικής αυτοκρατορίας, που τα χρήματα και η σκληρή εξουσία δεν μπορούν να ανοικοδομήσουν. Η Ρωσία πρέπει να δείξει ότι είναι έτοιμη για μια μετα- αυτοκρατορική εποχή. Δυστυχώς, ο Πούτιν δεν είναι ο άνθρωπος για να την εγκαινιάσει.

http://blogs.reuters.com/john-lloyd/2014/01/02/an-empire-dies-slowly/