Πόση σημασία έχει η Ελλάδα για την Ευρώπη;

Πόση σημασία έχει η Ελλάδα για την Ευρώπη; Είναι ένα ερώτημα που τίθεται από τους ευρωπαίους αξιωματούχους, καθώς η διπλωματία σχετικά με το πρόγραμμα διάσωσης της χώρας εντείνεται. Η απάντηση είναι σημαντική, διότι θα βοηθήσει να προσδιοριστεί το πόσο μακριά μπορούν να φτάσουν οι κυβερνήσεις για να ικανοποιήσουν τις οικονομικές απαιτήσεις του νέου Έλληνα Πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα και αν θα είναι πρόθυμες να καταλήξουν σε ένα αποτέλεσμα

Για τον Ουίνστον Τσόρτσιλ, η Ελλάδα-«με την αθάνατη δόξα της», όπως είπε στην ομιλία του για το «σιδηρούν παραπέτασμα» στο Φούλτον, το 1946, έχει σημασία για συναισθηματικούς και στρατηγικούς λόγους. Καθώς ο Παγκόσμιος Πόλεμος πλησίαζε στο τέλος του, έστειλε τα βρετανικά στρατεύματα να πολεμήσουν κατά των κομμουνιστών ανταρτών για να αποτρέψει τη χώρα να πέσει υπό την κυριαρχία της Μόσχας. Όταν τοποθετήθηκαν ενάντια στους τρεις εκατομμύρια στρατιώτες των συμμαχικών δυνάμεων που αγωνίζονταν στο Δυτικό Μέτωπο και στον αγώνα των ΗΠΑ εναντίον της Ιαπωνίας, έγραψε αργότερα: «Οι σπασμοί της Ελλάδας μπορεί να φαίνονται ασήμαντοι, αλλά (οι Έλληνες) βρίσκονται στο νευραλγικό κέντρο της εξουσίας, του δικαίου και της ελευθερίας στον Δυτικό κόσμο».

Είναι ο ίδιος συνδυασμός συναισθήματος και αντιληπτής στρατηγικής σημασίας που έχει οδηγήσει άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις τα τελευταία 70 χρόνια να διασφαλίσουν ότι η Ελλάδα παρέμεινε συνδεδεμένη με τη Δύση και την ΕΕ. Η Ελλάδα καλωσορίστηκε στην Ένωση το 1981, μετά την πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας, «με τον εύκολο ισχυρισμό ότι οι Έλληνες εφηύραν τη δημοκρατία και ότι δεν θα μπορούσαν να έχουν μια Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίς τη γενέτειρα της δημοκρατίας», λέει ο Jonathan Eyal του Royal United Services Institute, μιας δεξαμενής σκέψης στο Λονδίνο. Η Ελλάδα μπήκε στη νομισματική ένωση δύο δεκαετίες αργότερα, παρότι ελάχιστοι από τους εταίρους της πίστευαν ότι οι οικονομικές στατιστικές της θα μπορούσαν να ληφθούν σοβαρά υπόψη.

Η Ελλάδα έχει μόνο 11 εκατομμύρια ανθρώπους και η οικονομία της αντιπροσωπεύει περίπου το 2% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της ευρωζώνης. Όμως, υποστηρίζει ο Eyal, «Οι Έλληνες είχαν πάντα τη δυνατότητα να εκμεταλλευτούν την απαίτησή τους να είναι πιο σημαντικοί από ό,τι δικαιολογούσε το μέγεθός τους και η οικονομία τους».

Τα τελευταία χρόνια, ορισμένοι πολιτικοί, κυρίως στη Γερμανία, έχουν κουραστεί από αυτή την έπαρση. Πριν να κλείσει αυτή τη συζήτηση η Γερμανίδα Καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ το 2012, ορισμένοι Γερμανοί αξιωματούχοι ανέπτυξαν αυτό που άλλοι ονόμασαν «θεωρία του έρματος». Σύμφωνα με αυτή, η απειθαρχία στην Ελλάδα απειλεί να βουλιάξει το καράβι της ευρωζώνης. Εάν η Ελλάδα παραμεριζόταν, το πλοίο θα επέπλεε καλύτερα στο νερό.

Εκείνη την εποχή, αυτό που έκανε το Βερολίνο και άλλους να σταματήσουν αυτές τις σκέψεις ήταν το σήμα που θα έστελνε. Η ευρωζώνη, και όχι ένα μόνιμο στοιχείο, θα έμοιαζε με ένα γάμο συμφέροντος που θα μπορούσες να συμμετέχεις και να αποχωρήσεις κατά βούληση. Αυτό θα είχε υψηλό κόστος για τα άλλα κράτη της ευρωζώνης, καθώς οι επενδυτές θα απαιτούσαν υψηλότερα επιτόκια προκειμένου να χρηματοδοτηθούν οι κυβερνήσεις των ευάλωτων οικονομιών -ποσοστά που θα μπορούσαν να γίνουν απαγορευτικά υψηλά, όποτε υπήρχε μια «μυρωδιά» οικονομικής κρίσης. Το ενδεχόμενο αυτό κόστος μιας ελληνικής εξόδου παραμένει, αν και οι αναλυτές πιστεύουν ότι η άμεση οικονομική επίπτωση θα ήταν πιθανό πιο περιορισμένη από ό,τι το 2012.

Κατά το παρελθόν έτος, ωστόσο, ένας άλλος κίνδυνος προέκυψε που μπορεί να αλλάξει τον υπολογισμό: η πιθανότητα ότι ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος έχει προκαλέσει τις δυτικές νόρμες με την προσάρτηση της Κριμαίας και την υποστήριξη των αυτονομιστών ανταρτών στην Ουκρανία, θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί την κατάσταση και να κερδίσει από μια Ελλάδα που περιφρονούν οι ευρωπαίοι γείτονές της. Πολλοί Έλληνες είναι παραδοσιακά φιλικοί προς τους Ορθοδόξους Χριστιανούς στη Ρωσία. Ίσως, ο πρόεδρος Πούτιν –ο οποίος την Πέμπτη κάλεσε τον κ. Τσίπρα στη Μόσχα τον Μάιο- να μπορεί να τραβήξει την Αθήνα πιο κοντά στην επιρροή του.

Κατά την άποψη αυτή, η Ελλάδα είναι «ένα αεροπλανοφόρο στη μέση της Μεσογείου». Η απώλειά της είναι «αδιανόητη». Για άλλους, ενώ οι οικονομικές συνέπειες της εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ μπορεί να υπάρχουν, οι στρατηγικές επιπτώσεις είναι ελάχιστες. Σίγουρα, λέει ο Eyal, η Ελλάδα θα έχει «μια ενοχλητική αξία» αν έφευγε. Αλλά, υποστηρίζει, ότι είναι ήδη ένα αγκάθι στα πλευρά των γειτόνων της στο εσωτερικό της ΕΕ, που αντιστέκεται στη συμφωνία διενέξεων που αφορούν την Κύπρο, την ΠΓΔΜ και άλλα θέματα. Η ελληνική πολιτική τάξη «δεν έχει δείξει ποτέ την αλληλεγγύη που ζητά να δείξουν οι άλλοι», λέει.

Όποια και αν είναι η αλήθεια, η υιοθέτηση του ευρώ έχει αποκαλύψει τις αδυναμίες του πολιτικού συστήματος στην Ελλάδα, το οποίο εξακολουθεί να ενοχλεί τόσο τους συμμάχους της όσο και τον ίδιο της το λαό. Η Ελλάδα, η οποία εισήγαγε την καθολική ψηφοφορία των ανδρών το 1844, είχε δημοκρατία πριν από τα δύο άλλα στοιχεία που ο πολιτικός επιστήμονας Φράνσις Φουκουγιάμα υποστήριξε ότι είναι απαραίτητα για ένα σύγχρονο πολιτικό σύστημα: ένα ισχυρό κράτος και το κράτος δικαίου.

Το αποτέλεσμα ήταν το «πελατειακό» πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα, στο οποίο οι νικητές των εκλογών προστατεύουν τους φίλους και την οικογένεια τους, και το οποίο παραμένει ένα βασικό χαρακτηριστικό ακόμη και σήμερα. Ένα ερώτημα που θέτουν οι ευρωπαίοι πολιτικοί είναι αν ο κ. Τσίπρας αντιπροσωπεύει ένα διάλειμμα σε αυτή την πελατειακή παράδοση, ή αν θα καθοδηγηθεί από τη συνηθισμένη αρχή «τώρα είναι η σειρά μας». Στην πρώτη περίπτωση, οι εταίροι στην ευρωζώνη μπορεί να είναι περισσότερο διατεθειμένοι να ικανοποιήσουν τα ελληνικά αιτήματα δεδομένου ότι η κυβέρνηση θα προχωρήσει σε ουσιαστική μεταρρύθμιση. Στην τελευταία, μπορεί τελικά να είναι διατεθειμένοι να αναλάβουν τον κίνδυνο του να αφήσουν την χώρα να παραπαίει.

www.wsj.com

Διαβάστε περισσότερα