Οι προκλήσεις της Ευρώπης για το 2016

Το έτος που φεύγει, η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετώπισε σημαντικές απειλές, τόσο στο εσωτερικό όσο και από το εξωτερικό -και πολλές από αυτές φαίνεται ότι θα παραμείνουν το 2016.

Οι ηγέτες των 28 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης συναντώνται σήμερα στις Βρυξέλλες για την όγδοη και τελική συνάντηση κορυφής τους για το 2015. Τα θέματα που κυριάρχησαν στην ατζέντα τους στην αρχή του έτους έχουν γίνει περισσότερο επιτακτικά, απειλώντας να ανατρέψουν δεκαετίες προόδου στην προώθηση της στενότερης

• Η προσφυγική κρίση που εξελίσσεται εδώ και τέσσερα χρόνια έχει κατακλύσει την Ήπειρο, η οποία ήδη αγωνίζεται να πληρώσει για τις υπηρεσίες των κατοίκων που έχει.

• Η προοπτική της βίας που οδήγησε πολλούς από τους αιτούντες άσυλο να διαφύγουν από τη Μέση Ανατολή και άλλες περιοχές συγκρούσεων έφερε τρόμο στην καρδιά της Ευρώπης.

• Η ενότητα του μπλοκ τίθεται υπό αμφισβήτηση στο εξωτερικό από μια όλο και πιο επιθετική Ρωσία και στο εσωτερικό από μια ανήσυχη Βρετανία.

Οι εν λόγω πιέσεις έχουν επιδεινώσει τις μακροπρόθεσμες ρωγμές της ηπείρου. Αν παραμείνουν ανεπίλυτες, θα μπορούσαν να κατακερματίσουν αμετάκλητα το μέλλον της Ευρώπης.

Ιδού οι πιο σημαντικές απειλές που θα αναγκάσουν τους ηγέτες να βρουν νέους τρόπους για να διατηρήσουν την ενότητά τους και να προστατεύσουν τους πολίτες τους.

Τα σύνορα κλυδωνίζονται

Ένας ανεξέλεγκτος αριθμός προσφύγων έχει πλημμυρίσει ορισμένες από τις πιο ευάλωτες χώρες-μέλη του μπλοκ και αμφισβητεί την ικανότητα των κρατών όπου οι περισσότεροι μετανάστες θέλουν να εγκατασταθούν, να απορροφήσουν εκατοντάδες χιλιάδες νεοαφιχθέντων. Η εισροή περισσότερων από ένα εκατομμύριο προσφύγων φέτος απειλεί να γκρεμίσει ένα από τα επιτεύγματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης: τη συνθήκη Σένγκεν που επιτρέπει στους ανθρώπους να μετακινούνται ελεύθερα στα περισσότερα εσωτερικά σύνορα της Ευρώπης.

Το αυξανόμενο βάρος των αιτούντων άσυλο από τη Μέση Ανατολή, την Αφρική και αλλού έχει συμβάλει στην άνοδο των δεξιών λαϊκιστών, οι οποίοι ήταν εχθρικοί προς την ένωση από την αρχή. Μια πρόσφατη πρόταση από αξιωματούχους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, να αναλάβει τον έλεγχο των συνόρων και την ασφάλεια των παράκτιων χωρών που έχουν κατακλυστεί από μετανάστες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, θα μπορούσε να ενισχύσει την εμπιστοσύνη στους κανόνες της Σένγκεν. Ωστόσο, ορισμένοι επικριτές λένε ότι το σχέδιο υποβαθμίζει περαιτέρω την εθνική κυριαρχία, και άλλοι θρηνούν που το μπλοκ έχει αποτύχει να διατηρήσει την πολιτική των ανοικτών συνόρων, αντιμετωπίζοντας πιέσεις από τους μετανάστες.

Τρόμος στους δρόμους

Το σύστημα ανοικτών συνόρων έχει επίσης αναγνωριστεί ότι πάσχει, μετά τις επιθέσεις στις 13 Νοέμβρη στο Παρίσι, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν από ορισμένους δράστες που μετακινούνται ελεύθερα σε όλη την Ευρώπη μαζί με άλλους πολίτες και οι οποίοι μπορεί να έχουν κρυφτεί ανάμεσα στα πλήθη των μεταναστών.

Αλλά οι επιθέσεις στο Παρίσι τον περασμένο μήνα, στις οποίες σκοτώθηκαν 130 άνθρωποι, και οι επιθέσεις του Ιανουαρίου στα γραφεία μιας σατιρικής εφημερίδας και ενός εβραϊκού παντοπωλείου, επίσης στο Παρίσι, επιβεβαιώνουν τις σύγχρονες απειλές για την ασφάλεια που αντιμετωπίζουν τα μέλη της ένωσης. Οι κίνδυνοι από την εισβολή στρατών πριν από 70 χρόνια από το εξωτερικό έχουν αντικατασταθεί από εσωτερικές απειλές, από πολίτες που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στην καρδιά της φιλελεύθερης Ευρώπης.

Οι Γαλλο-αλγερινοί αδερφοί που εισέβαλαν στα γραφεία της σατιρικής εφημερίδας Charlie Hebdo τον Ιανουάριο, σκοτώνοντας 12 ανθρώπους, δεν ταξίδεψαν στη Συρία ή το Ιράκ. Ριζοσπαστικοποιήθηκαν στη Γαλλία. Όλοι οι ύποπτοι που έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα για τις επιθέσεις του Νοεμβρίου είχαν γαλλική ή βελγική υπηκοότητα και πέρασαν τα σύνορα απαρατήρητοι και ανενόχλητοι.

Μετά τις επιθέσεις του Νοεμβρίου, η Γαλλία ζήτησε από τους Ευρωπαίους εταίρους της βοήθεια, και έγινε το πρώτο κράτος-μέλος που επικαλέστηκε τη ρήτρα συλλογικής ασφάλειας της Συνθήκης της Λισαβόνας. Το άρθρο 42.7 της Συνθήκης υποχρεώνει όλα τα μέλη να παρέχουν "βοήθεια και συνδρομή με όλα τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους" σε κάθε μέλος που αντιμετωπίζει "ένοπλη επίθεση στο έδαφός του". Η αλληλεγγύη με τη Γαλλία και τα συμφέροντα ασφάλειας των μελών φαίνεται να συμπίπτουν τώρα. Το Βέλγιο, η Βρετανία και η Γερμανία επεδίωξαν να ενισχύσουν την ασφάλειά τους και αύξησαν τις εφόδους, τις συλλήψεις και την παρακολούθηση των υπόπτων μαχητών.

Η πολεμοχαρής Ρωσία

Όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία από την Ουκρανία το 2014 και υποστήριξε τις αυτονομιστικές εξεγέρσεις στις ανατολικές επαρχίες της Ουκρανίας, η Ένωση επέβαλε οικονομικές κυρώσεις κατά της ρωσικής κυβέρνησης και επανειλημμένα τις έκανε πιο σκληρές. Αλλά η κυβέρνηση διατήρησε την επιθετική στάση της.

Ο Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν συνεχίζει να αντιτάσσεται σθεναρά σε αυτό που θεωρεί ως ευρωπαϊκή επέμβαση στη σφαίρα επιρροής του. Η κυβέρνηση και ο στρατός του έσπρωξαν τη Δύση στην Ουκρανία και αλλού κατά μήκος των συνόρων της Ρωσίας. Οι ευρωπαϊκές κυρώσεις έχει προγραμματιστεί να λήξουν τον Ιανουάριο και οι ηγέτες της ένωσης ανέβαλαν μια απόφαση για την ανανέωσή τους αυτή την εβδομάδα, όταν η Ιταλία επέμεινε ότι χρειάζεται περισσότερη συζήτηση. Η επέκταση των κυρώσεων απαιτεί ομόφωνη έγκριση από τα κράτη-μέλη. Πιθανόν θα γίνει, αλλά επίσης και η προκλητική και συχνά πολεμοχαρής στάση της Ρωσίας θα συνεχιστεί.

Η αποδυνάμωση του ευρώ

Η δύναμη της Ευρώπης ως μια συνεκτική αγορά σχεδόν κατέρρευσε στη διάρκεια του καλοκαιριού, όταν η Ελλάδα δεν ήταν σε θέση να αποπληρώσει δισεκατομμύρια ευρώ σε δάνεια και βρέθηκε στα πρόθυρα της οικονομικής κατάρρευσης, επιμένοντας στην αναδιάρθρωση του χρέους της. Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας και το προκλητικό κόμμα του, ο ΣΥΡΙΖΑ, αρνήθηκαν να υποκύψουν στις απαιτήσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και τους διεθνείς πιστωτές στην Ελλάδα, κυρίως στη Γερμανία, ώστε να ξεκινήσουν τα μέτρα λιτότητας και τις οικονομικές πολιτικές που πολλοί Έλληνες απεχθάνονται.

Η Ελλάδα τελικά συμφώνησε να δεχθεί το μεγαλύτερο μέρος των μέτρων και έλαβε μία απολύτως αναγκαία ένεση δισεκατομμυρίων ευρώ, αλλά η κρίση αποκάλυψε τα επισφαλή θεμέλια της ευρωπαϊκής οικονομίας. Τι θα συνέβαινε αν μία από τις χώρες που χρησιμοποιούν το κοινό νόμισμα αποχωρήσει ή διωχθεί από την νομισματική ένωση; Θα μπορούσε η ευρωπαϊκή κοινή αγορά να επιβιώσει από μια ρήξη σαν αυτή;

Θα εγκαταλείψει η Βρετανία την Ευρώπη;

Η ανησυχία για το μέλλον της ευρωπαϊκής οικονομίας και θέματα εθνικής κυριαρχίας οδήγησαν τη Βρετανία να κάνει μια σοβαρή αναθεώρηση του Ευρωπαϊκού πειράματος.

Αν και η Βρετανία δεν έχει υιοθετήσει το ευρώ, έχει γίνει ένα ουσιαστικό μέρος της "ολοένα στενότερης ένωσης" και αυτό είναι ακριβώς που μετανιώνουν μερικοί Βρετανοί. Λένε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει καταστεί μια επαχθής γραφειοκρατία που διοικείται από αξιωματούχους στις Βρυξέλλες οι οποίοι καταπατούν την κυριαρχία της Βρετανίας και θέλουν να διαγράψουν τον βρετανικό τρόπο ζωής.

Ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον ενέδωσε σε αυτά τα συναισθήματα κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας τον Μάιο και πρότεινε τη διενέργεια δημοψηφίσματος στο τέλος του 2017, για το αν θα συνεχίσουν την ένωση με την Ευρώπη. Τον Νοέμβριο, παρέθεσε τις παραχωρήσεις που οι Βρυξέλλες θα πρέπει να κάνουν προκειμένου να εξασφαλιστεί το μέλλον της εταιρικής σχέσης της Βρετανίας.

Αυτό που διακυβεύεται είναι οι υποχρεώσεις των κρατών-μελών μεταξύ τους, καθώς και η δίκαιη μεταχείριση των πολιτών όλων των χωρών-μελών. Οι διαπραγματεύσεις με τη Βρετανία σχετικά με τις αλλαγές που έχει προτείνει στο καταστατικό της ένωσης θα είναι μια απότομη δοκιμασία για τη Γερμανία και τη Γαλλία, που έχουν αγωνιστεί για να στερεοποιηθεί το μπλοκ.

nytimes.com

Διαβάστε περισσότερα