Οι φόβοι για την ανάπτυξη και η διαιρεμένη Ευρώπη

Ο απόηχος της κρίσης χρέους αντήχησε σε όλη την ευρωζώνη την Πέμπτη, εν μέσω ανησυχιών για τον τερματισμό της οικονομικής ανάκαμψης της περιοχής και του αδιεξόδου στο πολιτικό σύστημα. Μετοχές και κρατικά ομόλογα έπεσαν περισσότερο την Πέμπτη στις πιο εύθραυστες και επισφαλείς δημοσιονομικά χώρες, όπως η Ελλάδα και η Πορτογαλία. Αλλά τα προβλήματα περιλαμβάνουν και τις μεγαλύτερες οικονομίες της ένωσης. Ακόμη και στην «κινητήρια δύναμη» Γερμανία, η οποία βγήκε από την κρίση χρέους του 2010-12 σχετικά αλώβητη, η κυβέρνηση αυτή

την εβδομάδα μείωσε τις προβλέψεις ανάπτυξης για το τρέχον έτος και το επόμενο, ενώ ένα μέτρο της οικονομικής εμπιστοσύνης υποχώρησε σε αρνητικό επίπεδο για πρώτη φορά μετά από σχεδόν δύο χρόνια.

Εάν η ευρωπαϊκή αναταραχή στις αγορές συνεχιστεί, θα μπορούσε να δοκιμάσει την πίστη των ηγετών της ευρωζώνης, που έχουν στηρίξει την νομισματική ένωσή τους με τους νέους κανόνες για τους προϋπολογισμούς, τις τράπεζες και τις διασώσεις. Οι ευρωπαίοι κυβερνητικοί αξιωματούχοι είχαν «αυταπάτες» ότι η κρίση τελείωσε και η ευρωζώνη θα ανακάμψει, δήλωσε ο Charles Wyplosz, καθηγητής διεθνών οικονομικών στο Graduate Institute της Γενεύης. Τώρα, η παγκόσμια ανάπτυξη εξασθενεί και οι εξαγωγές δεν είναι αρκετές για να βγάλουν την Ευρώπη από το πρόβλημα, αλλά οι κυβερνήσεις συνεχίζουν να συζητούν προϋπολογισμούς λιτότητας, ενώ η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει αποδειχθεί «αδύναμη» όσον αφορά τα κίνητρα για την τόνωση της ανάπτυξης, είπε. «Αυτό που βλέπουμε τώρα είναι η αποκάλυψη ότι η κατάσταση στην ευρωζώνη είναι πολύ επισφαλής» σχολιάζει. «Καθόμαστε πάνω σε μια πυριτιδαποθήκη». Οι χρηματιστηριακές αγορές υποχώρησαν σε όλη την ευρωζώνη με εξαίρεση τη Γερμανία, η οποία είχε ένα μικρό κέρδος.

Η πιο δραματική εξέλιξη όμως ήταν μια ξαφνική άνοδος των αποδόσεων των 10-ετών κρατικών ομολόγων στην Ελλάδα, περισσότερο από μία εκατοστιαία μονάδα την ημέρα σε σχεδόν 9%. Ένα τέτοιο επίπεδο καθιστά τις ελπίδες των Ελλήνων πολιτικών για την επιστροφή στη χρηματοδότηση της χώρας από αγορές ομολόγων το επόμενο έτος αδύνατη.

Το ξεπούλημα της ευρωζώνης δεν είναι, μέχρι στιγμής, συγκρίσιμο με τον οικονομικό πανικό που σχεδόν διέλυσε την ευρωζώνη πριν από λίγα χρόνια. Αλλά θυμίζει τις πρώτες ημέρες της κρίσης στα τέλη του 2009, όταν η παρουσίαση του προϋπολογισμού στην Ελλάδα οδήγησε τους επενδυτές στο να αρχίσουν να αμφισβητούν τη βιωσιμότητα των οικονομιών των άλλων χωρών.

Μόνο μετά την υπόσχεση του προέδρου της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι, στα μέσα του 2012, ότι θα κάνει «ό,τι χρειάζεται» για να σώσει την ευρωζώνη, που οι κυβερνήσεις χαλάρωσαν. Αλλά μετά από δύο χρόνια σχετικής ηρεμίας, οι ευρωπαίοι πολιτικοί έχουν επιστρέψει σε διαπληκτισμούς για την οικονομική πολιτική. Η Ιταλία και η Γαλλία θέλουν να χαλαρώσουν το πρόγραμμα δημοσιονομικής λιτότητας που επιβάλει η Γερμανία και υπήρξε το επίκεντρο της αντίδρασης στην κρίση της ηπείρου. Η Ρώμη και το Παρίσι παρουσίασαν προϋπολογισμούς για το 2015 που αναβάλουν τις περικοπές του ελλείμματος υπέρ της τόνωσης, υποστηρίζοντας ότι η ευρωζώνη πάσχει από έλλειψη ζήτησης. «Η επανέναρξη της ανάπτυξης είναι ο καλύτερος τρόπος για να σταθεροποιηθεί η αγορά» δήλωσε ο γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ στους δημοσιογράφους την Πέμπτη. Είπε ότι οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πρέπει να αντιμετωπίσουν «την αδύναμη κατάσταση της ευρωπαϊκής οικονομίας» στην προγραμματισμένη σύνοδο κορυφής την επόμενη εβδομάδα. «Είτε θα βγούμε ενωμένοι, ή η κρίση που επιστρέφει δραματικά στις διεθνείς αγορές δεν θα έχει νικητές» είπε ο Ιταλός πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι σε μια συνάντηση ευρωπαίων και ασιατών ηγετών στο Μιλάνο.

Αλλά η ώθησή τους για πιο επιεική μεταχείριση δημιουργεί μια πιθανή σύγκρουση με τη Γερμανία και άλλες βόρειες χώρες της ΕΕ, οι οποίες ανησυχούν ότι η χαλάρωση της δημοσιονομικής πειθαρχίας χάριν της ανάπτυξης θα μειώσει την πίεση στη Ρώμη και το Παρίσι, προκαλώντας κραδασμούς στις αγορές εργασίας τους και στην αναμόρφωση των οικονομιών τους. Η Γερμανίδα Καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ δεν έδωσε περιθώρια την Πέμπτη. «Όλα τα κράτη μέλη πρέπει να σέβονται πλήρως τους ενισχυμένους κανόνες» για το δημόσιο χρέος και τα ελλείμματα, είπε στο Βερολίνο.

Οι επικριτές έχουν από καιρό προειδοποιήσει ότι ένα βιώσιμο κοινό νόμισμα απαιτεί κάτι περισσότερο - μια πολιτική και δημοσιονομική ένωση που βάζει τη συλλογική οικονομική δύναμη της Ευρώπης στην υπηρεσία των πιο αδύναμων μελών της. «Το περασμένο έτος, οι επενδυτές σταμάτησαν να κοιτάζουν στην ευρωζώνη, αλλά τώρα αρχίζουν να ξανακοιτάζουν προς τα ‘κει εξαιτίας αυτού που συμβαίνει μεταξύ της Γαλλίας και της Γερμανίας και του θορύβου από την Ελλάδα. Και δεν τους αρέσει αυτό που βλέπουν», δήλωσε ο Nicolas Véron, του think tank Bruegel.

Οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων αυξήθηκαν, σε κάθε μεγάλη χώρα της ευρωζώνης. Οι αποδόσεις αυξάνονται όταν οι τιμές πέφτουν. Μετά την Ελλάδα, το χειρότερο χτύπημα ήταν οι άλλοι αποδέκτες διάσωσης, η Πορτογαλίας και η Ιρλανδία, καθώς και η Ιταλία, όπου η οικονομία δεν έχει αναπτυχθεί από τις αρχές του 2011. Τα γαλλικά ομόλογα -που έχουν επί μακρόν ωφεληθεί από μια σχετική ασφαλή περίοδο- επίσης αποδυναμώθηκαν. Οι οίκοι αξιολόγησης έχουν υποβαθμίσει πρόσφατα τις προοπτικές τους για το δημόσιο χρέος της Γαλλίας, αμφιβάλλοντας για τα σχέδια του Ολάντ να διορθώσει τα δημόσια οικονομικά, εν μέσω μιας παρατεταμένης οικονομικής στασιμότητας.

Η Ισπανία προσέλκυσε ασυνήθιστα αδύναμη ζήτηση για τα μακροπρόθεσμα ομόλογα που πωλήθηκαν την Πέμπτη. Στην Ελλάδα για άλλη μια φορά σημειώθηκε μια ήττα, λόγω των αμφιβολιών για την ικανότητά της να εξασφαλίσει σταθερή χρηματοδότηση το επόμενο έτος, καθώς και την αυξανόμενη πιθανότητα πρόωρων εκλογών. Ο Πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς, σε μια προσπάθεια να κερδίσει την υποστήριξη των ψηφοφόρων ενάντια στη λιτότητα, έχει πει ότι η Ελλάδα θα πρέπει να βγει από το αυστηρό πρόγραμμα διάσωσης της από την ευρωζώνη και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο νωρίς, στο τέλος του τρέχοντος έτους, και να επιστρέψει στην ίδια χρηματοδότηση από ιδιώτες επενδυτές. Η χώρα θα πρέπει να δανειστεί περίπου 9 δις ευρώ το επόμενο έτος, με προσιτούς τόκους.

«Αυτή είναι η αγορά που λέει ‘όχι, ευχαριστώ’» σχολιάζει ο Gareth Colesmith, διαχειριστής χαρτοφυλακίου στην Insight Investment. «Δεν υπάρχουν προσφορές στην Ελλάδα».

Η κυβέρνηση προσπαθεί να βρει αρκετή υποστήριξη στο κοινοβούλιο για να εκλέξει νέο αρχηγό του κράτους στις αρχές του 2015 και η αποτυχία θα προκαλέσει πρόωρες εκλογές.

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η αριστερή πτέρυγα, ο αντιμνημονιακός ΣΥΡΙΖΑ, θα μπορούσε να είναι η επόμενη κυβέρνηση. Η επιδείνωση των προβλημάτων στην Ελλάδα προκαλεί φόβο για την οικονομική ανάκαμψη της Ευρώπης, βάζοντας την ήπειρο σε κίνδυνο από την παρατεταμένη στασιμότητα και τον επιζήμιο αποπληθωρισμό.

Παρά την επιβράδυνση της γερμανικής οικονομίας, η κυβέρνηση Μέρκελ αυτή την εβδομάδα απέρριψε εκκλήσεις για αύξηση των δημόσιων δαπανών και υποχώρηση από την υπόσχεση του ισοσκελισμένου προϋπολογισμού. «Εμείς δεν πρόκειται να βοηθήσουμε τη γερμανική οικονομία με κάποιες σπασμωδικές κινήσεις και περισσότερο χρέος», δήλωσε ο υπουργός Οικονομικών Ζίγκμαρ Γκάμπριελ.

online.wsj.com

Διαβάστε περισσότερα