Νόμπελ λογοτεχνίας…στο κινεζικό καθεστώς

Δεν είναι ούτε η πρώτη ούτε  η τελευταία φορά που μία διεθνής διάκριση χρησιμοποιείται από ένα καθεστώς για να ενισχύσει την εικόνα του. Το Νομπέλ λογοτεχνίας στον Μο Γιαν είναι μία ακόμα τέτοια περίπτωση. Ο Κινέζος συγγραφέας βραβεύτηκε για τα έργα του «παραισθητικού ρεαλισμού» που συγχωνεύουν τα «λαϊκά παραμύθια, με την ιστορία και την επικαιρότητα».  Οι περισσότερες ιστορίες του αναφέρονται σε ζωές αγροτών, οι οποίες δείχνουν το εσωτερικό της κινέζικης κοινωνίας. Στη Δύση έγινε γνωστός από το βιβλίο «Oι κόκκινοι αγροί» που έκανε ταινία ο Ζανγκ Γιμού.

Ως λογοτέχνης έχει δικαίως τα εύσημά

του. Το «περίεργο» είναι ότι η κινεζική κυβέρνηση υποδέχθηκε θερμά την βράβευσή του. Αντιθέτως δεν χάρηκε και τόσο με το Νόμπελ ειρήνης του Λιου Ξιαομπό το 2010. Πολλοί μάλιστα έσπευσαν να τον συγχαρούν ως τον πρώτο Κινέζο που κερδίζει Νόμπελ _ξεχνώντας ακόμα και τον Γκάο Ξινγιάνγκ που πήρε το Νόμπελ λογοτεχνίας το 2000 (αν και κατοικεί μόνιμα στη Γαλλία). Γιατί;

«Μoyan» στα κινέζικα σημαίνει «σιωπηλός». Οι λέξεις είναι το ψευδώνυμο του συγγραφέα που γεννήθηκε ως Γκουάν Μογιέ. «Τι πρέπει να κάνεις στην Κίνα για να κερδίσει ένα Νόμπελ;» έγραψε κάποιος στο Twitter. «Μα φυσικά να παραμένεις σιωπηλός». Πολλές ανθρωπιστικές οργανώσεις κατηγορούν τον Μο ότι ακολουθεί την γραμμή του κόμματος και αρνείται να υψώσει το ανάστημά του στο καθεστώς, ξεχνώντας τους φυλακισμένους και υπό δίωξη λογοτέχνες και καλλιτέχνες. Σήμερα μόλις, ο κινέζος ακτιβιστής Λιού Φουτάνγκ δικάστηκε επειδή κυκλοφόρησε ένα βιβλίο του με επίμαχα περιβαλλοντικά θέματα. Και ο εικαστικός Αϊ Γουέι Γουέι κάνει καριέρα στη Δύση ως εξόριστος Κινέζος.

Ο Μο είναι μέλος του Κομμουνιστικού κόμματος και πρώην στρατιώτης του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού. Ως αντιπρόεδρος της Ένωσης Συγγραφέων της Κίνας έχει και έναν ημι-επίσημο ρόλο με το κινεζικό πολιτικό σύστημα. Παρόλα αυτά, δεν δείχνει και ιδιαίτερα πρόθυμος να χρησιμοποιήσει την εξουσία του χάριν της ελευθερίας του λόγου. Το 2010, όταν το φεστιβάλ βιβλίου της Φρανκφούρτης φιλοξένησε αντιφρονούντες κινέζους συγγραφείς, δεν υπήρξε καμιά αντίδραση.

Πολλοί αντιλέγουν ότι δεν πρέπει να μπλέκουμε τη λογοτεχνία με την πολιτική κι ότι τα βιβλία του Μο επικρίνουν την κινεζική ελίτ. Εξάλλου και ο ίδιος έχει πέσει θύμα λογοκρισίας. Στην «Δημοκρατία του κρασιού» κατέδειξε την κυβερνητική διαφθορά (με αξιωματούχους της κυβέρνησης να τρώνε αγοράκια για «πρωινό»), ενώ «Oι μπαλάντες του σκόρδου» απαγορεύτηκαν, μετά τα επεισόδια στην πλατεία Τιενανμέν. Απ’ ότι φαίνεται πάντως, παραμένει πιστός στις αρχές του Μάο. Ίσως γι’ αυτόν η τέχνη να μην θέλει τελικά και τόση ανάλυση.

Πυθία