"Καλώς ήρθατε σε μια Ευρώπη δύο ταχυτήτων"

Θέλοντας απελπισμένα να κρατήσει το Ηνωμένο Βασίλειο εντός της Ένωσης, η Ευρώπη βαδίζει προς μια διττή πραγματικότητα, σχολιάζει ο Matthew Karnitschnig.

Οι ηγέτες της Ευρώπης βγήκαν από μία μαραθώνια συνεδρίαση την περασμένη εβδομάδα με τον Ντέιβιντ Κάμερον, ελπίζοντας ότι μόλις είχε αποφευχθεί ένα δύσκολο διαζύγιο.

Μπορεί όμως να ανακαλύψουν ότι η συμβίωση μπορεί να είναι εξίσου τραυματική.

Το μεγαλύτερο μέρος στον απόηχο της συμφωνίας εστιάστηκε στον αν οι βρετανοί ψηφοφόροι θα εγκρίνουν το σχέδιο που συμφωνήθηκε κατά τη σύνοδο κορυφής των Βρυξελλών. Η συμφωνία

είναι πολύ σημαντική για το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά οι επιπτώσεις της στην ΕΕ μπορεί να είναι ακόμη μεγαλύτερες. Με απλά λόγια, η συμφωνία ξαναγράφει αποτελεσματικά τους κανόνες για τις συναλλαγές των κρατών-μελών με τις Βρυξέλλες.

"Αυτό που κάνει είναι να δημιουργεί προηγούμενο, ότι όλα μπορούν να επαναδιαπραγματευτούν" δήλωσε ένας αξιωματούχος των Βρυξελλών. Μέχρι τώρα, τα μέλη γενικά έχουν υποχρεωθεί να αποδεχθούν πλήρως τους κανόνες και τους κανονισμούς της ΕΕ, παρά τις λίγες αξιοσημείωτες εξαιρέσεις, όπως το δικαίωμα του Ηνωμένου Βασιλείου να αποχωρήσει από το ευρώ. Η συμφωνία της ΕΕ με το Λονδίνο πηγαίνει πολύ πιο πέρα, ωστόσο, δημιουργώντας το πολιτικό ισοδύναμο ενός ανοικτού γάμου. Ενώ οι δύο πλευρές θα διατηρήσουν τη νομική τους ένωση, δεν θα είναι αλληλένδετες. Οι ρυθμίσεις αυτές μπορεί να ακούγονται καλές με μια αφηρημένη έννοια. Στην πράξη, μπορούν να αποδειχθούν δύσκολες. Μετά τη σύνοδο, ο Κάμερον δεν άφησε καμία αμφιβολία για το τι θα σήμαινε η συμφωνία: "Η Βρετανία θα είναι οριστικά εκτός της ολοένα στενότερης ένωσης, δεν θα αποτελέσει ποτέ μέρος ενός ευρωπαϊκού υπερκράτους... Η Βρετανία δεν πρόκειται ποτέ να ενταχθεί στο ευρώ και έχουμε εξασφαλίσει ζωτικής σημασίας προστασίες για την οικονομία μας".

Καλώς ήρθατε σε μια Ευρώπη δύο ταχυτήτων.

Η ιδέα ενός στενά συνδεδεμένου ευρωπαϊκού πυρήνα που περιβάλλεται από πιο χαλαρά συνδεδεμένους εταίρους δεν είναι νέα. Πολλοί θα υποστήριζαν ότι αυτή η διττή φύση υπάρχει ήδη με την ευρωζώνη. Αλλά σχεδόν όλες οι χώρες εκτός ευρώ, συμπεριλαμβανομένων όλων των κρατών-μελών της ΕΕ στην Ανατολική Ευρώπη, είναι υποχρεωμένες να προσπαθούν για την ένταξη στη ζώνη του νομίσματος. Έτσι, στο βαθμό που υπάρχει η Ευρώπη των δύο ταχυτήτων, υπήρξε, τουλάχιστον κατ 'όνομα, προσωρινή.

Η προτεινόμενη διάταξη της ΕΕ με το Ηνωμένο Βασίλειο θα πάει ένα βήμα παραπέρα με τη θεσμοθέτηση της λεγόμενης à la carte προσέγγισης στην ένταξη. Με τον εθνικισμό σε άνοδο σε πολλά μέρη της Ανατολικής Ευρώπης, δεν είναι αδιανόητο ότι χώρες όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία θα ζητήσουν, επίσης, εξαιρέσεις από την υιοθέτηση του ευρώ ή σε άλλες πτυχές της ΕΕ. Με την πάροδο του χρόνου, τέτοιες κινήσεις θα μπορούσαν να υπονομεύσουν περαιτέρω την εμπιστοσύνη του λαού στην ΕΕ, διαβρώνοντας τη νομιμότητά της.

Δύο ταχύτητες, καμία συμφωνία

Πολλοί σκληροπυρηνικοί Ευρωπαίοι υποστηρίζουν εδώ και πολύ καιρό ότι μια λύση δύο ταχυτήτων είναι ο μόνος δρόμος προς τα εμπρός. Σημαίνοντες Ευρωπαίοι πολιτικοί, από τον Γερμανό Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ως τον Ιταλό Ρομάνο Πρόντι, έχουν υιοθετήσει την ιδέα. Η πρόκληση είναι να συμφωνήσουν στο τι σημαίνει αυτό. Υπάρχει συναίνεση, για παράδειγμα, ότι η ευρωζώνη χρειάζεται έναν υπουργό Οικονομικών. Όταν φτάνουν στο σημείο για τον καθορισμό του ρόλου, ωστόσο, το Βερολίνο, το Παρίσι και η Ρώμη διαφωνούν σημαντικά.

Μέχρι στιγμής, τα βήματα προς μια Ευρώπη δύο ταχυτήτων έχουν γίνει υπό πίεση, όπως όταν η ευρωζώνη δημιούργησε ένα ταμείο διάσωσης. Με το κοινό νόμισμα υπό απειλή κατάρρευσης κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους το 2011, οι χώρες της τότε ευρωζώνης των 17 μελών, συμφώνησαν να συγκεντρώσουν πόρους για τη δημιουργία του ταμείου διάσωσης. Το Ηνωμένο Βασίλειο αρνήθηκε να συμμετάσχει, ωστόσο, αναγκάζοντας τις χώρες του ευρώ να συνάψουν τη συμφωνία εκτός της Ευρωπαϊκής Συνθήκης.

Τώρα, απεγνωσμένη να κρατήσει το Ηνωμένο Βασίλειο εντός της Ένωσης, η Ευρώπη και πάλι στριμώχνεται προς την πραγματικότητα δύο ταχυτήτων. Αλλά αυτό δεν είναι το μοντέλο στο οποίο ήλπιζαν οι ιδεαλιστές της Ευρώπης. Αντί για μια βασική ομάδα ομοϊδεατών χωρών που ενώνονται για να υιοθετήσουν τη στενότερη ολοκλήρωση, μια χώρα απομακρύνεται, ανοίγοντας την πόρτα και για τις άλλες να κάνουν το ίδιο.

Ακόμη και αν οι Βρετανοί ψήφιζαν να παραμείνουν στην ΕΕ, είναι πολύ αβέβαιο το αν η συμφωνία θα μπορούσε να λειτουργήσει στην πραγματικότητα. Μια πτυχή της συμφωνίας, για παράδειγμα, θα επέτρεπε στο Λονδίνο να αντιταχθεί σε ρυθμιστικές κινήσεις στην ευρωζώνη που πιστεύει ότι θα μπορούσαν αν θέσουν το City σε μειονεκτική θέση. Αλλά η λύση στις διαφορές αυτές είναι ασαφής, γεγονός που υποδηλώνει ότι θα μπορούσαν εύκολα να κλιμακωθούν, φέρνοντας και πάλι τη σχέση στο χείλος του γκρεμού.

Γενικότερα, εκτός εάν το στρατόπεδο υπέρ της παραμονής κερδίσει με μεγάλη διαφορά, το Brexit θα παραμείνει πιθανότατα στην πολιτική ατζέντα της Βρετανίας, ιδίως αν ληφθεί υπόψη η στήριξη που έχει λάβει το στρατόπεδο υπέρ της αποχώρησης από δημοφιλείς πολιτικούς.

Καιρός για ολοκλήρωση;

Από ορισμένες απόψεις, ένα θετικό αποτέλεσμα θα ήταν η τέλεια στιγμή για να συνεχίσει ο πυρήνας της ΕΕ την ολοκλήρωση. Ένας παράγοντας που κάνει διστακτικές τις χώρες όπως η Γερμανία είναι ο φόβος να προσβάλουν τις ευαισθησίες του Ηνωμένου Βασιλείου. Με σαφή καθορισμό της θέσης της Βρετανίας, η συμφωνία φαίνεται να αφαιρεί αυτό το εμπόδιο.

Το ερώτημα είναι αν το Ηνωμένο Βασίλειο θα παραμείνει αισιόδοξο στην μεγαλύτερη ολοκλήρωση της ΕΕ μόλις γίνει πραγματικότητα ή αν θα το θεωρήσει απειλή. Προς το παρόν, αυτό το σενάριο παραμένει μακρινό. Η Ευρώπη, διαιρεμένη από την προσφυγική κρίση και τις οικονομικές δυσκολίες, δεν είναι σε θέση να ακολουθήσει μια "διαρκώς στενότερη ένωση".

Παρά τις προκλήσεις αυτές, πολλοί ευρωπαϊστές καλωσορίζουν τη συμφωνία. Η ΕΕ χωλαίνει εδώ και μια δεκαετία τουλάχιστον από την αβεβαιότητα για το ρόλο του Ηνωμένου Βασιλείου και το ρυθμό ολοκλήρωσης, υποστηρίζουν. Ακόμα και αν περισσότερες χώρες ακολουθήσουν το παράδειγμά της, δεν υπάρχει κανένας άλλος τρόπος για να προχωρήσει η Ευρώπη. "Θα εξακολουθεί να υπάρχει ένας πυρήνας. Οι υπόλοιποι θα αποχωρήσουν από ορισμένες πλευρές και δεν θα έχουν τόσο μεγάλη επιρροή, αλλά δεν νομίζω ότι είναι τόσο δραματικό, "είπε ο Thorsten Benner, συν-ιδρυτής και διευθυντής του Ινστιτούτου Παγκόσμιας Δημόσιας Πολιτικής, μιας δεξαμενής σκέψης με έδρα το Βερολίνο. "Αυτό είναι λογικό και είναι ο μόνος τρόπος που μπορεί να λειτουργήσει".

politico.eu

Διαβάστε περισσότερα