ΗΠΑ και Τουρκία χωρίζουν τους δρόμους τους

Ο Ερντογάν απομακρύνεται με τη συμπεριφορά του όλο και περισσότερο από τις ΗΠΑ, ενώ ο πόλεμος στη Συρία έχει επιδεινώσει την κατάσταση, γράφει ο Sinan Ciddi, ειδικός σε θέματα τουρκικής πολιτικής.

Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Ρεξ Τίλερσον δήλωσε πρόσφατα αυτό που πολλοί αναλυτές σκέφτονται εδώ και καιρό: η σχέση μεταξύ Τουρκίας και Ηνωμένων Πολιτειών έχει φτάσει σε ένα "κρίσιμο

σημείο". Η στρατηγική εταιρική σχέση των δύο χωρών γίνεται όλο και πιο δύσκολη, καθώς η Ουάσινγκτον και η Άγκυρα υιοθετούν διαφορετικές προσεγγίσεις στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας.Όμως, πέρα από τις παρατεταμένες διαφωνίες πολιτικής, η επιδείνωση στις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας οφείλεται και στη θεμελιώδη απώλεια εμπιστοσύνης.Οι επισκέψεις σημαντικών αμερικανών αξιωματούχων -συμπεριλαμβανομένου και του Τίλερσον και του συμβούλου εθνικής ασφάλειας Χ. Ρ. ΜακΜάστερ μόλις αυτό το μήνα- έχουν απλώς καλύψει το χάσμα.Παρότι αξιωματούχοι και από τις δύο πλευρές επιβεβαιώνουν την αξία της συμμαχίας σε κάθε δημόσια ευκαιρία, οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι δύο χώρες μπορεί πλέον να είναι υπερβολικές για να ξεπεραστούν.

Μια συμβατική συμμαχία

Ο στρατηγικός δεσμός που αναπτύχθηκε μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Τουρκίας διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθμό ως υποπροϊόν του Ψυχρού Πολέμου.Στο τελευταίο κεφάλαιο του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου, η κυβέρνηση στην Άγκυρα παρακολουθούσε με αγωνία τη Σοβιετική Ένωση να έχει εδαφικές αξιώσει στην Τουρκία και προσέγγισε την αναδυόμενη φιλελεύθερη διεθνή τάξη και τη διατλαντική συμμαχία, κυρίως για να αποφύγει την "απελευθέρωση" από τα στρατεύματα του Ιωσήφ Στάλιν.Οι Πρόεδροι των ΗΠΑ Χάρι Τρούμαν και Ντουάιτ Αϊζενχάουερ με τη σειρά τους έφεραν την Τουρκία στην αγκαλιά του ΝΑΤΟ κυρίως για να αποτρέψουν την εξάπλωση της σοβιετικής επιρροής στη Μεσόγειο και να εξασφαλίσουν στρατιωτικές και μυστικές υπηρεσίες μπροστά στο κατώφλι της Σοβιετικής Ένωσης.

Από την αρχή της με τη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας, η εταιρική σχέση άνθισε τις επόμενες επτά δεκαετίες, υποστηριζόμενη από την προβλεψιμότητα και το υψηλό επίπεδο εμπιστοσύνης μεταξύ του στρατιωτικού προσωπικού, των διπλωματών και των αρχηγών κρατών.Η συμμαχία όμως αντιμετώπισε το μερίδιο που της αντιστοιχούσε στις αναταραχές εκείνης της εποχής. Μετά την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974, για παράδειγμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες επέβαλαν εμπάργκο όπλων στη χώρα.(Η κίνηση συνδύασε την αίσθηση της προδοσίας που είχε η Άγκυρα από όταν η Ουάσιγκτον κανόνισε να αποσύρει τους πυρηνικούς πυραύλους της από την Τουρκία κατά την πυραυλική κρίση του 1962).

Πιο πρόσφατα, η αμερικανική εισβολή στο Ιράκ το 2003 -κατά τη διάρκεια της οποίας η Τουρκία αρνήθηκε να επιτρέψει την ανάπτυξη αμερικανικού στρατούστην επικράτειά της- δυσαρέστησε τους ηγέτες και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.Η Άγκυρα οργίστηκε με την πολιτική του "μαζί μας ή εναντίον μας" του Προέδρου Τζορτζ Μπους, ενώ το Πεντάγωνο αμφισβήτησε την αξιοπιστία της Τουρκίας ως σύμμαχο.Παρόλα αυτά, οι δύο πλευρές κατόρθωσαν να επιλύσουν τις διαφορές τους πίσω από κλειστές πόρτες και να βρουν μια αμοιβαία λύση. Αυτή η διαδικασία δεν λειτουργεί πλέον σήμερα.Ο εμφύλιος πόλεμος της Συρίας έβαλε τέλος σε αυτό.

Σύγκρουση συμφερόντων

Η αδυναμία των Ηνωμένων Πολιτειών να διατυπώσουν μια σαφή πολιτική για τη σύγκρουση και για τη Μέση Ανατολή γενικά ενθάρρυνε τις περιφερειακές δυνάμεις όπως η Τουρκία, η Ρωσία και το Ιράν να επιδιώξουν τα εθνικά τους συμφέροντα.Η άνοδος του Ισλαμικού Κράτους εν τω μεταξύ έχει επιδεινώσει τις εντάσεις μεταξύ Ουάσιγκτον και Άγκυρας.Εστιάζοντας στην εξάλειψη της τζιχαντιστικής ομάδας, οι Ηνωμένες Πολιτείες βασίστηκαν σε κουρδικές πολιτοφυλακές όπως οι Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG) για βοήθεια στον πόλεμο.Αλλά η στήριξη της Ουάσινγκτον για την ομάδα έγινε πηγή απογοήτευσης και αμφισβήτησης για τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, σε μεγάλο βαθμό, επειδή η Τουρκία θεωρεί το YPG τρομοκρατική οργάνωση.Επιπλέον, η Άγκυρα θεώρησε ότι, δίνοντας προτεραιότητα στον αγώνα κατά του Ισλαμικού Κράτους και υποστηρίζοντας μια πρωτοβουλία για τη δημιουργία ενός κουρδικού κράτους κατά μήκος των νότιων συνόρων της Τουρκίας, οι Ηνωμένες Πολιτείες αγνοούν εσκεμμένα τα τουρκικά θέματα ασφάλειας.Σε απάντηση, η Τουρκία έχει επικεντρωθεί όλο και περισσότερο στους δικούς της στόχους έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών.Η Άγκυρα έχει συγκεντρώσει τις προσπάθειές της στη Συρία στην ανατροπή της κυβέρνησης του Προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ, ενώ ταυτόχρονα στηρίζει ριζοσπάστες ομάδες εξτρεμιστών στη χώρα για να νικήσει το YPG.

Από όταν ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ανέλαβε καθήκοντα τον Ιανουάριο του 2017, οι θέσεις της Τουρκίας και των ΗΠΑ σχετικά με τη Συρία έχουν αποκλίνει ακόμη περισσότερο.Η απόφαση της Ουάσινγκτον να παράσχει βαριά όπλα και υλικοτεχνική υποστήριξη στις δυνάμεις του YPG, ώθησε τον Ερντογάν να στραφεί στη Ρωσία - προς μεγάλη απογοήτευση των Ηνωμένων Πολιτειών.Η Τουρκία εξόργισε τους αξιωματούχους των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, δηλώνοντας την πρόθεσή της να αγοράσει το ρωσικό σύστημα πυραυλικής άμυνας S-400, το οποίο είναι ασυμβίβαστο με την τεχνολογία της συμμαχίας.Επιπλέον, η Άγκυρα έπρεπε να εξασφαλίσει άδεια από τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν για να ξεκινήσει την Επιχείρηση Κλάδος Ελιάς, την τουρκική επίθεση στην περιοχή του Αφρίν στη Συρία, για την εξάλειψη του YPG.Αυτές οι εξελίξεις συνέβαλαν στην ένταση των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Ηνωμένων Πολιτειών.

Το ίδιο και η απόλυτη εξωτερική πολιτική του Ερντογάν.Ο Τούρκος πρόεδρος βασίζει τη στάση του στη Συρία σε μεγάλο βαθμό στον τρόπο με τον οποίο θα κερδίσει ξανά τους ψηφοφόρους του στο εσωτερικό. Τώρα που ο Ερντογάν θα είναι υποψήφιος για επανεκλογή για να γίνει ο πρώτος "εκτελεστικός πρόεδρος" της χώρας του, η εξασφάλιση της έγκρισης του τουρκικού εκλογικού σώματος είναι ακόμη πιο σημαντική.Η Επιχείρηση Κλάδος Ελιάς, που ξεκίνησε τον Ιανουάριο, υπήρξε μια επιτυχημένη στο θέμα αυτό, αντλώντας συντριπτική υποστήριξη από τον τουρκικό λαό για την τολμηρή στάση του απέναντι στις Ηνωμένες Πολιτείες.Καθώς πλησιάζουν οι εκλογές, ο εν ενεργεία Ερντογάν θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί την εξωτερική πολιτική για να προσπαθήσει να προσελκύσει το 51 τοις εκατό των ψηφοφόρων, των οποίων την υποστήριξη θα πρέπει να κερδίσει.

Κλιμάκωση των εχθροπραξιών

Ο Ερντογάν στοχεύει τη Δύση - και ειδικά τις Ηνωμένες Πολιτείες - όλο και περισσότερο μετά το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα για την εκδίωξή του τον Ιούλιο του 2016. Η τουρκική κυβέρνηση κατηγορεί συνήθως τις Ηνωμένες Πολιτείες επειδή φιλοξενεί τον υποτιθέμενο εγκέφαλο πραξικοπήματος, Φετουλάχ Γκιουλέν, τον οποίο ο Ερντογάνέχει χαρακτηρίσει Οσάμα Μπιν Λάντεν της Τουρκίας.Όπως αποκάλυψε πρόσφατα η δίκη και η καταδίκη ενός Τούρκου τραπεζίτη στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Ερντογάν και η κυβέρνησή του προσπάθησαν να υπονομεύσουν την Ουάσινγκτον παραβιάζοντας τις κυρώσεις του για το Ιράν μέσω της πώλησης ιρανικού πετρελαίου.

Τα τουρκικά μέσα μαζικής ενημέρωσης, παίρνοντας γραμμή από τον Ερντογάν, έχουν καταδικάσει τις Ηνωμένες Πολιτείες υποστηρίζοντας ότι διεξάγουν δίκες-σόου εναντίον Τούρκων υπηκόων για να προσπαθήσουν να παρεμποδίσουν την ανάπτυξη της χώρας τους.Και σε αντάλλαγμα, η Τουρκία άρχισε να συλλαμβάνει Αμερικανούς πολίτες καθώς και Τούρκους που απασχολούνται στις επιχειρήσεις και τις αποστολές των ΗΠΑ στο κράτος, σε μία κίνηση που οι αξιωματούχοι στην Ουάσινγκτον έχουν καταδικάσει ως συλλήψεις με πολιτικά κίνητρα.Υπάρχει κάθε λόγος να πιστεύουμε ότι οι εχθροπραξίες μεταξύ των δύο χωρών θα συνεχίσουν να κλιμακώνονται στη συνέχεια του έτους.

Η διπλωματία δεν φαίνεται πλέον να είναι βιώσιμη επιλογή για την Άγκυρα και την Ουάσινγκτον.Τα τελευταία χρόνια, ο πρόεδρος της Τουρκίας έχει εκμεταλλευτεί κάθε ευκαιρία για να συγκεντρώσει την εξουσία κάτω στο γραφείο του.Η κυβέρνησή του έδιωξε περισσότερους από 150.000 δημόσιους υπαλλήλους σε μια προσπάθεια να εξαλείψει τη διαφωνία, αλλά κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, μείωσε δραστικά τον αριθμό των κομμάτων και τις προοπτικές που σχετίζονται με τον καθορισμό της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας.Οι Ηνωμένες Πολιτείες, εν τω μεταξύ, δεν έχουν καν έναν πρεσβευτή στην Άγκυρα αυτή τη στιγμή.
Η διατλαντική εταιρική σχέση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Τουρκίας χρειάστηκε δεκαετίες για να οικοδομηθεί σε μία βάση αμοιβαίας εμπιστοσύνης και συνεργασίας.Σήμερα, μια σειρά συνειδητών επιλογών στα κόμματα των ηγετών των δύο χωρών έχουν οδηγήσει τη σχέση σε μια κατάσταση αποσύνθεσης που μπορεί να χρειαστεί μια γενιά για να αντιστραφεί, αν πράγματι μπορεί να αντιστραφεί καθόλου.

stratfor.com

Διαβάστε περισσότερα