Η Λατινική Αμερική χωρίς τον Τσάβες

Η Βενεζουέλα είναι έτοιμη να ψηφίσει ένα νέο πρόεδρο για να αντικαταστήσει τον πρόσφατα αποβιώσαντα Ούγκο Τσάβες. Στα 14 χρόνια της διακυβέρνησής του, ο Τσάβες ήταν ένας από τους σημαντικότερους ηγέτες στην προώθηση αλλαγών στις σχέσεις μεταξύ των χωρών της Λατινικής Αμερικής και μεταξύ αυτών και των Ηνωμένων Πολιτειών. Τι σημαίνει

λοιπόν η μετα-Τσάβες εποχή στη Βενεζουέλα για τη διπλωματία στο ημισφαίριο; Ο Ροντρίγκο Πάρδο, πρώην υπουργός Εξωτερικών της Κολομβίας και διευθυντής ειδήσεων στην τηλεόραση RCN, σχολιάζει.

Μια σημαντική ομάδα χωρών της Λατινικής Αμερικής με αριστερές κυβερνήσεις έχουν δημιουργήσει νέους μηχανισμούς για την ενσωμάτωσή τους, καθώς και πιο αυτόνομες σχέσεις με τις ΗΠΑ. Παραδοσιακά όργανα όπως ο Οργανισμός των Αμερικανικών Κρατών και η Κοινότητα Εθνών των Άνδεων – για τα ποία η επιρροή των ΗΠΑ είναι ένα καθοριστικό στοιχείο – έχουν εξασθενήσει, ανοίγοντας το δρόμο για την Μπολιβαριανή Συμμαχία για τους Λαούς της Αμερικής μας (ALBA) του Τσάβες, την Κοινότητα των χωρών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής (CELAC), και την Ένωση Εθνών της Νοτίου Αμερικής (UNASUR).

Ο Τσάβες μεταμόρφωσε τη Βενεζουέλα, σύμφωνα με ένα πρόγραμμα που ονόμασε «σοσιαλισμό του εικοστού πρώτου αιώνα». Με το λαϊκίστικο ύφος του, τη δημαγωγική γλώσσα και την αυταρχική συμπεριφορά, αντικατέστησε την παλιά ελίτ της χώρας, κατεδάφισε τις παραδοσιακές δομές εξουσίας και αύξησε απότομα τις δαπάνες για προγράμματα για την καταπολέμηση της φτώχειας και την κοινωνική ένταξη.

Η «Μπολιβαριανή Επανάσταση» του Τσάβες χρειαζόταν εξωτερική υποστήριξη, και, για να την εξασφαλίσει, εφάρμοσε μια υψηλού προφίλ εξωτερική πολιτική, που στήριξε ο πετρελαϊκός πλούτος της χώρας. Πάνω απ ‘όλα, οι ΗΠΑ θα έπρεπε να θεωρούνται μια ιμπεριαλιστική απειλή και να αντιμετωπίζονται ως τέτοια. Ο προσανατολισμός αυτός οδήγησε άμεσα σε στενότερους δεσμούς με αντιαμερικανικά καθεστώτα σε όλο τον κόσμο (συμπεριλαμβανομένων της Λιβύης του Μουαμάρ Καντάφι, του Ιράν του Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ και της Κίνας), καθώς και την καλλιέργεια των ιδεολογικών συμμάχων στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένων της Βολιβίας, του Ισημερινού και της Νικαράγουας.

Ο διάδοχος του Τσάβες μπορεί να μην έχει άλλη επιλογή από το να διατηρήσει το ρόλο της Βενεζουέλας στις χώρες της Λατινικής Αμερικής και στις παγκόσμιες σχέσεις. Όποιος γίνει πρόεδρος – είτε ο Νικολάς Μαδούρο, ο ορισθείς κληρονόμος του Τσάβες, είτε ο Ενρίκε Καπρίλες, ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης – θα ακουστεί στη διεθνή κοινότητα. Πράγματι, ο Τσάβες δεν ήταν ο πρώτος αρχηγός της Βενεζουέλας που χρησιμοποίησε το πετρέλαιο ως ενεργό μέσο στην εξωτερική πολιτική και την προσωπική προβολή. Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τον Κάρλος Αντρές Πέρες, για παράδειγμα, στην προ-Τσάβες Βενεζουέλα. Και αν, όπως προβλέπεται, ο Μαδούρο κερδίσει τις εκλογές, θα αναλάβει τα καθήκοντά του μετά από έξι χρόνια στο πλευρό του Τσάβες ως Υπουργός Εξωτερικών – και είναι αποφασισμένος να ακολουθήσει τα βήματα του μέντορά του.
Ο Μαδούρο, για παράδειγμα, θα διατηρήσει την υποστήριξη της Βενεζουέλας και τη συμμετοχή της στις διαπραγματεύσεις μεταξύ της κυβέρνησης της Κολομβίας και των ανταρτών του FARC. Αλλά το ίδιο θα έκανε και ο Καπρίλες, επειδή αυτό εξυπηρετεί το εθνικό συμφέρον της Βενεζουέλας. Σε άλλους τομείς, η διπλωματία θα είναι πιο ήσυχη και λιγότερο ιδεολογική με τον Καπρίλες πρόεδρο, αλλά δεν θα είναι λιγότερο φιλόδοξη.

Την ίδια στιγμή, άλλοι παράγοντες μπορεί να υποχρεώσουν τον επόμενο πρόεδρο της Βενεζουέλας να αλλάξει την εξωτερική πολιτική της χώρας με κάποιους τρόπους. Ο Μαδούρο μπορεί να είναι ο χρισμένος διάδοχος, αλλά δεν είναι ο Τσάβες. Ακόμα και αν αποδειχθεί ένας εξαιρετικός μαθητής, στερείται τη ρητορική ικανότητα και το χάρισμα του μέντορά του. Τουλάχιστον, δεν έχει δείξει ακόμα παρόμοιο ταλέντο στην πολιτική.

Πράγματι, ανεξάρτητα από το αν νικήσει ο Μαδούρο ή ο Καπρίλες, ο νέος πρόεδρος θα πρέπει να αφιερώσει όλη, ή σχεδόν όλη την προσοχή του κατά τους πρώτους μήνες του (αν όχι χρόνια) στο να εδραιώσει την θέση του. Αυτό θα απαιτήσει να ασχοληθούμε με τα σοβαρά εσωτερικά προβλήματα: μια οικονομία που πλήττεται από τη δημοσιονομική κρίση, ένα ιστορικά αδύναμο νόμισμα, υψηλή ανεργία και καλπάζων πληθωρισμός.

Επίσης, αχαλίνωτη εγκληματικότητα στους δρόμους και επικίνδυνα επίπεδα πολιτικής και κοινωνικής πόλωσης. Ο επόμενος πρόεδρος της Βενεζουέλας δεν θα έχει ούτε τον χρόνο ούτε τους πόρους για να κάνει την εξωτερική πολιτική προτεραιότητα.

Επιπλέον, το μεγαλύτερο μέρος της Λατινικής Αμερικής δεν είναι πλέον δεκτικό σε ριζοσπαστική εξωτερική πολιτική. Ακόμα και αν οι προοδευτικές κυβερνήσεις αισθάνονται πιο άνετα σήμερα με τις ρεαλιστικές εναλλακτικές και λιγότερο ιδεολογικές ατζέντες. Ο επιφυλακτικός τόνος της Βραζιλίας έχει γίνει πιο ελκυστικός από ό,τι η φλογερή αντι-ιμπεριαλιστική ρητορική. Ενώ ο πρόσφατος επαναπροσδιορισμός των σχέσεων με τις ΗΠΑ είναι ευρέως ευπρόσδεκτος στην περιοχή, σχεδόν κανείς δεν είναι διατεθειμένος να διακινδυνεύσει μια αντιπαράθεση.

Για παράδειγμα, ο Ισημερινός, υπό την ηγεσία του συμμάχου του Τσάβες, Ραφαέλ Κορέα, δεν έχει εγκρίνει ανοιχτά το επιθετικό μοντέλο της Βενεζουέλας στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ. Και, ακόμη και στην «αντι-Γιάνκι» ενδοχώρα, χωρίς τον Τσάβες, υπάρχουν αξιόπιστες φήμες αμοιβαίου ενδιαφέροντος για τη βελτίωση των σχέσεων ΗΠΑ-Βενεζουέλας.

Ποσοτικά, η συνέχεια της εξωτερικής πολιτικής φαίνεται να είναι το πιο πιθανό αποτέλεσμα – τόσο για τη Βενεζουέλα όσο και για την περιοχή – ειδικά αν ο κερδίσει ο Μαδούρο. Αλλά, ακόμη και αν γίνει αυτό όπως φαίνεται πιθανό, ο τσαβισμός χωρίς τον Τσάβες συνεπάγεται έναν πιο συγκρατημένο ρόλο για τη Βενεζουέλα στη Λατινική Αμερική και τον κόσμο – και ίσως μια αναθέρμανση των σχέσεων με τον ιμπεριαλιστικό μπαμπούλα του Comandante του.

project-syndicate