«Η Ευρώπη βυθίζεται στην άβυσσο και οι τρομοκράτες το γνωρίζουν»

Οι τρομοκράτες χτύπησαν την Ευρώπη στην πιο ευάλωτη στιγμή της - οικονομικά όσο και πολιτικά, γράφει ο Jeremy Warner.

Η τρομοκρατία ορίζεται από το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ ως «προμελετημένη, με πολιτικά κίνητρα βία κατά αμάχων στόχων από υπο-εθνικές ομάδες ή παράνομους παράγοντες, που έχουν σκοπό συνήθως για να επηρεάσει ένα ακροατήριο». Οι θηριωδίες στο Παρίσι το Σαββατοκύριακο είναι σύμφωνες με καθένα από αυτά τα χαρακτηριστικά.

Όλες οι τρομοκρατικές ενέργειες

έχουν επίσης τον ίδιο σκοπό: να προκαλέσουν μια απάντηση και να σπείρουν τον φόβο. Η πρώτη από αυτές τις αντιδράσεις είναι ήδη σε εξέλιξη, όχι μόνο στη Γαλλία - που διαλύει τη συμμόρφωση με το δημοσιονομικό σύμφωνο σταθερότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έτσι ώστε να αυξήσει τις δαπάνες για την ασφάλεια και την άμυνα – αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη, τη Ρωσία, ακόμη και τις ΗΠΑ. Μία πιο συντονισμένη διεθνής και στρατιωτική δράση για την εξάλειψη του Isil τώρα φαίνεται πολύ πιθανή. Πολιτικά και δημοσιονομικά, η ασφάλεια έγινε εν μία νυκτί η υπ' αριθμόν ένα προτεραιότητα.

Ακόμη και στη Βρετανία, όπου η κυβέρνηση είναι έτοιμη να ανακοινώσει βαθιές περικοπές δαπανών στα υπουργεία, διαπίστωσε ξαφνικά μία έλλειψη χρημάτων για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας στον κυβερνοχώρο. Οι δαπάνες για την αστυνομία έχουν περικοπεί κατά 14% σε πραγματικούς όρους στην Αγγλία και την Ουαλία κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε ετών. Οι περικοπές αυτές μπορεί τώρα να αντιστραφούν, με περισσότερους αστυνομικούς να είναι αναγκαίοι. Το ίδιο θα ισχύει για το στρατό, όπου 2 δις λίρες επιπλέον έχουν δεσμευτεί ήδη για ειδικές δυνάμεις, μη επανδρωμένα αεροσκάφη και μαχητικά αεροσκάφη.

Ο δεύτερος στόχος - ο φόβος - είναι ένα πολύ πιο δύσκολο πράγμα που πρέπει να μετρηθεί, τουλάχιστον όσον αφορά τον οικονομικό αντίκτυπο. Σε μια μελέτη του 2011, οι οικονομολόγοι των ΗΠΑ Γκάρι Μπέκερ και Γιόνα Ρουμπινστάιν διαπίστωσαν ότι ο παράγοντας φόβος θα έχει γενικά συνέπειες στη συμπεριφορά, δυσανάλογες προς την πιθανότητα να παγιδευτεί κάποιος σε ένα τέτοιο γεγονός. Ακόμα και στο Ισραήλ, οι πολίτες είναι πολύ πιο πιθανό να πέσουν θύματα αυτοκινητικού δυστυχήματος παρά μιας τρομοκρατικής επίθεσης. Αλλά αυτό δεν σταματά τους ανθρώπους από το να αλλάζουν τη συμπεριφορά τους, μερικές φορές ριζικά. Εκτιμάται ότι το κατά κεφαλήν ΑΕΠ μειώθηκε κατά 10% στη χώρα των Βάσκων, μετά το ξέσπασμα της τρομοκρατίας από τους αυτονομιστές.

Αν κάποιος ψάξει κάτω από τις εκφράσεις της δημόσιας ανυπακοής που ακολουθούν πάντα μια τρομοκρατική εκδήλωση, σχεδόν πάντα θα βρει μια υποκείμενη ατμόσφαιρα ανασφάλειας και αυξημένης αποστροφής προς τον κίνδυνο, που προκαλείται από το φόβο της επανάληψης των επιθέσεων. Η αποφυγή των πολυσύχναστων χώρων είναι μία προφανής εκδήλωση από αυτές τις αλλαγές συμπεριφοράς. Οι περισσότεροι άνθρωποι θα συνεχίσουν πράγματι όπως και πριν, αλλά χρειάζεται μόνο μια μείωση 10% των αγοραστών για να υπάρξουν αρκετά σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις.

Ωστόσο, στον ευρύτερο γεωπολιτικό αντίκτυπο της τρομοκρατίας πρέπει να κοιτάμε για τις μακροπρόθεσμες οικονομικές συνέπειες. Παρέχοντας ένα πρόσχημα για πόλεμο στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, η 11η Σεπτεμβρίου κατέληξε με έναν τεράστιο οικονομικό αντίκτυπο πέρα από τυχόν άμεσες αλλαγές στη συμπεριφορά. Οι δημοσιονομικές δαπάνες και μόνο αυτών των πολέμων ήταν μεγάλες. Μόνο το Ιράκ εκτιμάται ότι κόστισε 1,1 τρις δολ. και αυτό χωρίς το ανεκτίμητο κόστος της περιόδου μετά τις συγκρούσεις, που συγκεντρώνεται με την πάροδο του χρόνου.

Οι πόλεμοι προκάλεσαν επίσης μια σειρά από μειώσεις των επιτοκίων στις ΗΠΑ και αλλού, βοηθώντας να απελευθερωθεί ένας επικίνδυνος βαθμός πιστωτικής επέκτασης, που τελικά κατέληξε στην Παγκόσμια Οικονομική Κρίση. Μπορείς να έχεις όπλα ή βούτυρο, λένε, αλλά όχι και τα δύο μαζί. Η Αμερική και η Βρετανία προσπάθησαν να τα έχουν και τα δύο και πλήρωσαν το τίμημα.

Θα ήταν, βέβαια, ανόητο να αποδίδουν την κατάρρευση της Lehman Brothers και την επακόλουθη Μεγάλη Ύφεση εξ ολοκλήρου στην 11η Σεπτεμβρίου. Τα βαθύτερα αίτια της παγκόσμιας κρίσης ήταν πολλά και ποικίλα. Παρόλα αυτά, οι επιθέσεις προφανώς έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην αλυσίδα των γεγονότων. Τα τελευταία αίσχη έρχονται σε παρόμοιο σημείο βραδύτητας της παγκόσμιας οικονομίας, η οποία είναι και πάλι στα πρόθυρα της ύφεσης. Η Αμερική, η Βρετανία και η Γερμανία είναι τα μόνα φωτεινά σημεία.

Για μια οικονομία που στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στον τουρισμό, οποιαδήποτε εκκολαπτόμενη ανάκαμψη στη Γαλλία, η οποία κατέγραψε 0.3% ανάπτυξη κατά το τρίτο τρίμηνο, μπορεί κάλλιστα να εξαφανιστεί μετά το τελευταίο μακελειό. Οι τρομοκράτες έχουν δώσει στον πρόεδρο Ολάντ τη δικαιολογία που έψαχνε για να εγκαταλείψει τους δημοσιονομικούς περιορισμούς που επέβαλε η ευρωζώνη, αλλά η διαφυγή του θα κάνει τη μακροπρόθεσμη οικονομική κατάσταση της Γαλλίας ακόμα χειρότερη. Εν πάση περιπτώσει, η παγκόσμια οικονομία μόλις που αναφέρθηκε στη σύνοδο της G20 το περασμένο Σαββατοκύριακο στην Τουρκία, όπου το μεταναστευτικό και οι τρομοκρατικές επιθέσεις κυριάρχησαν στην ατζέντα. Προφανώς υπήρχε το προγεγραμμένο ανακοινωθέν, το οποίο μπορεί κάλλιστα να είμαι ο μόνος που το διάβασα. Αυτό απέτισε τον συνήθη φόρο τιμής στην εφαρμογή των συμπεφωνημένων στρατηγικών ανάπτυξης, στην άρση της παραγωγικότητας, την θωράκιση της βιωσιμότητας, την άρση των φραγμών στο εμπόριο, την προώθηση του Παγκόσμιου Κόμβου Υποδομών – ό,τι και αν είναι αυτό- και ούτω καθεξής. Αλλά μόλις που αναφέρθηκε -και υπήρχε λόγος. Ακριβώς το ίδιο πράγμα είχε ειπωθεί την τελευταία φορά και την προτελευταία.

Πριν από δύο χρόνια, οι ηγέτες της G20 συμφώνησαν σε ένα εντελώς ανόητο σχέδιο για την τόνωση των οικονομιών τους, στον ευχάριστα στρογγυλό αριθμό των 2 τρις δολ. μέσα από ένα μίγμα αναδιάρθρωσης, δαπανών στις υποδομές και βελτίωσης της παραγωγικότητας. Όλοι μπορούν να μαντέψουν τι πραγματικά έγινε από αυτά. Αν αξίζει να αναφερθεί, αξιωματούχοι στην Αττάλεια, σε διάφορα στάδια από τη διαφορά ώρας και μέθης, ισχυρίστηκαν ότι περίπου τα μισά έχουν γίνει.

Η G20 μπορεί να υπηρέτησε κάποιο σκοπό, όταν καθιερώθηκε για πρώτη φορά στον απόηχο της χρηματοπιστωτικής κρίσης - και ο Γκόρντον Μπράουν, ο πρώην βρετανός πρωθυπουργός, περίφημα «έσωσε τον κόσμο» με την παγκόσμια έκκλησή του για επιστράτευση - αλλά έκτοτε έχει γίνει κάτι λίγο περισσότερο από μια λέσχη συζητήσεων, όπου εντελώς διαφορετικές και συχνά αντικρουόμενες εθνικές προτεραιότητες συνωστίζονται ανίσχυρα για να έχουν φωνή. Όπως παρατηρεί ένας από τους συμμετέχοντες, μπορείς να πεις ότι είναι μεσάνυχτα στο Μεξικό όταν ο καλοταϊσμένος Αγκουστίν Κάρστενς, διοικητής της κεντρικής τράπεζας της χώρας, αποκοιμιέται στη μέση μιας συζήτησης σχετικά με τις εξεγέρσεις για τα τρόφιμα.

Σε τελική ανάλυση, σχεδόν παντού, από τις αναδυόμενες αγορές ως τις προηγμένες οικονομίες, οι φορείς χάραξης πολιτικής έχουν εξαντλήσει όλα τα περιθώριά τους. Με το δημόσιο χρέος στις περισσότερες χώρες να είναι σε προκλητικά επίπεδα, λίγοι πολιτικοί ηγέτες έχουν διάθεση για περαιτέρω δημοσιονομικά κίνητρα. Και με τα επιτόκια στο μηδέν, δεν υπάρχει σχεδόν καθόλου χώρος για περαιτέρω τόνωση της ιδιωτικής πιστωτικής επέκτασης. Εν τω μεταξύ, η ποσοτική χαλάρωση φαίνεται να έχει χάσει σε μεγάλο βαθμό την αποτελεσματικότητα που είχε αρχικά στην τόνωση της εμπιστοσύνης και της ζήτησης.

Τόσο από πολιτική όσο και από οικονομική άποψη, οι τρομοκράτες δεν θα μπορούσαν να επιλέξουν μια πιο ευάλωτη στιγμή για να χτυπήσουν, με την Ευρώπη κουρασμένη από τα χρόνια της κρίσης, παράλυτη από πολιτική αναποφασιστικότητα και ναυαγισμένη από ανεπαρκή πολιτική. Εάν στη Γαλλία ο πραγματικός νικητής αποδειχθεί το Εθνικό Μέτωπο της Μαρίν Λε Πεν - και δεν είναι δύσκολο να το υποθέσουμε- η τελευταία παρτίδα των δολοφόνων γκάνγκστερ από τη Μέση Ανατολή θα έχει πιάσει τζάκποτ. Δεν θα μπορούσαν καν να ονειρευτούν ότι προκάλεσαν τέτοιο αποσταθεροποιητικό χάος. Όπως η Ευρώπη αποδεικνύει συνεχώς, όταν τα πράγματα πάνε στραβά, όλα τείνουν να πηγαίνουν στραβά την ίδια στιγμή.

telegraph.co.uk

Διαβάστε περισσότερα