Γιατί το Ισραήλ κάνει ένα τεράστιο λάθος με τη χερσαία εισβολή στη Γάζα

Οι βραχυπρόθεσμες προοπτικές έχουν μια ορισμένη σαφήνεια. Οι μαχητές της Χαμάς εκτοξεύουν ρουκέτες στο Ισραήλ. Δεν υπάρχει καμία συμφωνία με την κυβέρνηση της Γάζας, δεδομένου ότι οι ηγέτες της είναι μαχητές της Χαμάς. Τα αντίποινα με αεροπορικές επιδρομές δεν τελειώνουν τη δουλειά και οδηγούν σε φρικτά λάθη. Έτσι, ας ρίξουμε στη μάχη τα τανκς.

Αλλά ας πούμε ότι μια εισβολή θα συνθλίψει τη Χαμάς, μια εφικτή έκβαση εάν ο ισραηλινός στρατός ήταν χαλαρός. Τότε τι; Είτε οι Ισραηλινοί θα πρέπει να καταλάβουν

εκ νέου τη Γάζα, με όλα τα βάρη και τους κινδύνους που αυτό συνεπάγεται: το κόστος του καθαρισμού και της παροχής υπηρεσιών, τον συνεχή κίνδυνο πυροβολισμών και ακόμα χειρότερα τους ντόπιους επαναστάτες (των οποίων οι τάξεις θα περιλαμβάνουν πλέον τους πατέρες, τους αδελφούς και τα ξαδέλφια των νεκρών) και την καθημερινή απογοήτευση που πλήττει τους καταπιεσμένους και τους καταπιεστές. Ή οι Ισραηλινοί θα εισβάλουν και στη συνέχεια θα αποχωρήσουν, αφήνοντας ένα κολαστήριο γόνιμο για «όργωμα» από αντάρτες, όπως οι ισλαμιστές της ISIS, που είναι πολύ πιο επικίνδυνοι από τη Χαμάς.

Είτε έτσι είτε αλλιώς, ποιο είναι το νόημα; Σε ένα εξαιρετικό άρθρο στο New Yorker, ο Bernard Avishai, ένας παλιός δημοσιογράφος και καθηγητής επιχειρήσεων στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, θυμάται τον πρώην ισραηλινό πρωθυπουργό Εχούντ Ολμέρτ να του λέει ότι «ξεκίνησε την επιχείρηση στη Γάζα το 2008 εν μέρει για την ενίσχυση του Μαχμούντ Αμπάς, προέδρου της Παλαιστινιακής Αρχής, με τον οποίο προωθούσαν τις διαπραγματεύσεις για την λύση των δύο κρατών. Η τακτική δεν λειτούργησε τότε και σίγουρα δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει τώρα, δεδομένου ότι δεν υπάρχουν τέτοιες συζητήσεις ή ακόμα και οποιαδήποτε προοπτική.

Θεωρητικά, είναι έξυπνο να παίζει η ριζοσπαστική Χαμάς κατά της πιο μετριοπαθούς Παλαιστινιακής Αρχής της Δυτικής Όχθης, αλλά αυτή τη στιγμή, το Ισραήλ δεν προσφέρει στην τελευταία καμία ανταμοιβή. Ο Αμπάς θα ήθελε να παίξει αυτό το παιχνίδι -το έχει κάνει στο παρελθόν- αλλά το Ισραήλ ακύρωσε τις ειρηνευτικές συνομιλίες, συνεχίζει την επέκταση των οικισμών του και δεν έχει υποχωρήσει στους εξευτελιστικούς φράχτες και τα σημεία ελέγχου του. Με λίγα λόγια, το Ισραήλ δεν έδωσε τίποτα που θα μπορούσε να οδηγήσει τους κατοίκους της Γάζας να ζηλέψουν τη ζωή ενός κατοίκου της Δυτικής Όχθης σε σημείο που να πιέσουν ή να ανατρέψουν τους ηγέτες τους. Ή, για να το θέσουμε αλλιώς: το Ισραήλ δεν έχει κάνει τίποτα που θα μπορούσε να εξισώσει την αποδυνάμωση της Χαμάς με την ενίσχυση του Αμπάς.

Βλέποντας την ισχύ του να απομακρύνεται, ο Αμπάς έλαβε μέτρα στα τέλη Μαΐου για να σχηματίσει μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας που θα ενώνει τη Δυτική Όχθη και τη Γάζα. Η ιδέα ήταν να σφετεριστεί και συνεπώς να αποδυναμώσει τη Χαμάς. Αλλά ο Νετανιάχου, φοβούμενος ότι η Χαμάς θα εκμεταλλευτεί τη ρύθμιση προς όφελός του, καταδίκασε την κίνηση και σταμάτησε τις διπλωματικές σχέσεις με τον Αμπάς. Ο φόβος του Νετανιάχου μπορεί να είναι έγκυρος, αλλά αποκόπτοντας τον Αμπάς (και κάνοντας έτσι πιο δύσκολο για τον Αμπάς να προσφέρουμε στο λαό μια εναλλακτική στη Χαμάς), βοηθάει στο να γίνουν οι χειρότεροι φόβοι πραγματικότητα.

Η ισραηλινή κυβέρνηση φαίνεται να έχει ξεχάσει πώς να σκέφτεται στρατηγικά. Έχει μια αυτοκαταστροφική τάση, τουλάχιστον, να εκμεταλλεύεται τις καταστάσεις πέραν του δυνατού. Για παράδειγμα, το 2006, όταν η Χεζμπολάχ έκανε επιδρομές στο Ισραήλ από το νότιο Λίβανο, το σύνολο του Αραβικού Συνδέσμου καταδίκασε τη δράση -μια άνευ προηγουμένου πράξη- και η Αίγυπτος προσφέρθηκε να φιλοξενήσει μια σύνοδο κορυφής, όπου ο Σύνδεσμος θα εξέταζε τη δράση. Στη συνέχεια, όμως, το Ισραήλ κλιμάκωσε τη σύγκρουση, εκδικήθηκε με μαζικές, δυσανάλογες αεροπορικές επιδρομές, μετατρέποντας τη Χεζμπολάχ σε τοπικό ήρωα και, ακόμα πιο σοβαρά, αποξενώνοντας τα γειτονικά αραβικά κράτη. Η Αίγυπτος ακύρωσε τη σύνοδο κορυφής. Η ευκαιρία για έναν πραγματικό στρατηγικό άξονα ανατινάχθηκε.

Τώρα, τον ανατινάσσουν και πάλι. Μέχρι αυτή τη σύγκρουση με τη Γάζα, το Ισραήλ είχε ένα επίπεδο ασφάλειας που δεν είχε δει εδώ και πολλά χρόνια. Οι τρομοκρατικές επιθέσεις στη Δυτική Όχθη σχεδόν εξαφανίστηκαν. Οι εχθροί του προς τα βόρεια –Συρία, Χεζμπολάχ και πολλές ισλαμικιστικές τρομοκρατικές ομάδες- είχαν εμπλακεί σε δικούς τους πολέμους. Η Αίγυπτος βρίσκεται και πάλι με μια στρατιωτική κυβέρνηση που προσπαθεί να ελέγξει την Μουσουλμανική Αδελφότητα και τους συμμάχους της (συμπεριλαμβανομένης και της Χαμάς). Το Ιράν έχει -τουλάχιστον προς το παρόν- παγώσει το πυρηνικό του πρόγραμμα, ως αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων με την κυβέρνηση Ομπάμα. Και, μιλώντας για τον πολιορκούμενο πρόεδρο Ομπάμα, η αντιπυραυλική ασπίδα Σιδερένιος Θόλος, τη δημιουργία της οποίας επιτάχυνε, κατέρριψε μερικές δεκάδες,από τις εκατοντάδες, ρουκέτες της Χαμάς που θα κατέληγαν σε ισραηλινές πόλεις.

Ως αποτέλεσμα, οι ρουκέτες της Χαμάς -οι περισσότερες εκ των οποίων έχουν προσγειωθεί στη μέση του πουθενά- έχουν σκοτώσει μόνο έναν Ισραηλινό, ενώ οι ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές έχουν σκοτώσει περισσότερους από 200 Παλαιστίνιους και τραυμάτισε άλλους 1.500 περίπου, οι περισσότεροι εκ των οποίων άμαχοι, πολλοί από αυτούς τα παιδιά, ανάμεσά τους και τέσσερα παιδιά που έπαιζαν στην παραλία. Οι μοιραίες αναλογίες δεν σημαίνουν πολλά μέχρι ενός σημείου, αλλά μια αναλογία 200 προς 1 φαίνεται απαίσια δυσανάλογη. Οι ισραηλινές βόμβες έπληξαν 1.500 στόχους στη Γάζα μέχρι στιγμής -ένα άλλο αξιοσημείωτο γεγονός: Ποιος ήξερε ότι υπήρχαν 1.500 στρατιωτικά νόμιμοι στόχοι σε αυτή τη μικρή, φτωχή λωρίδα γης;

Αντί να επενδύσει στην ασυνήθιστα ισχυρή στρατηγική θέση του Ισραήλ, ο Νετανιάχου κινδυνεύει να την καταστρέψει –καταστρέφοντας την μικρή υποστήριξη που είχε στη Δύση και δυσκολεύοντας τις αραβικές κυβερνήσεις που μοιράζονται τα συμφέροντά του (Αίγυπτος, Ιορδανία, και, ακόμα και τώρα, η Παλαιστινιακή Αρχή) να διατηρήσουν τις σιωπηρές συμμαχίες τους.

Τον Φεβρουάριο, ο Υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι δήλωσε δημόσια ότι μια αποτυχία να διαπραγματευτεί με τους Παλαιστινίους θα «εντείνει» το διεθνές μποϊκοτάζ των ισραηλινών προϊόντων. Ισραηλινοί αξιωματούχοι και Αμερικανοεβραίοι εκπρόσωποι κατηγόρησαν τον Κέρι για τον «αντισημιτισμό», μια εξωφρενική κατηγορία. Ο Κέρι δεν υποστήριξε το μποϊκοτάζ. Είχε κάνει μόνο μια πραγματική διαπίστωση και είχε δίκιο.

Την Τρίτη, ο Λευκός Οίκος εξέδωσε μια δήλωση, υποστηρίζοντας το δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα, αλλά προτρέποντας τον Νετανιάχου να «καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την αποφυγή απωλειών μεταξύ των αμάχων» -και αυτό προτού βγουν στη δημοσιότητα οι φωτογραφίες των τεσσάρων αγοριών από την Παλαιστίνη που σκοτώθηκαν στην παραλία από αμερικανική προέλευσης ισραηλινά αεροσκάφη.

Δύο γενικές τάσεις κατά την τελευταία δεκαετία έχουν συμβάλει στη δημιουργία αυτής της απαίσιας κατάστασης. Πρώτον, όπως ο βετεράνος δημοσιογράφος της Μέσης Ανατολής Ethan Bronner σημειώνει στους New York Times, «υπήρξε μια εποχή, 20 με 30 χρόνια πριν, όταν οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι μοιράζονταν τον ίδιο χώρο. Ανέβαιναν στα ίδια λεωφορεία, περπατούσαν στους ίδιους δρόμους. Οι Παλαιστίνιοι μάθαιναν εβραϊκά, εργάζονταν σε ισραηλινές εταιρείες. Οι Ισραηλινοί έφτιαχνα τα αυτοκίνητά τους σε Παλαιστίνιους μηχανικούς. Η κατανομή ήταν σχεδόν ίση. Υπήρχε μια αποικιακή τάση. Αλλά ήξεραν και σε ορισμένες περιπτώσεις εμπιστεύονταν ο ένας τον άλλον. Ήταν συνεργάτες, ακόμη και φίλοι. Αυτό δεν συμβαίνει πια. Μια ολόκληρη γενιά έχει μεγαλώσει με ελάχιστη ή καμία επαφή. Υπάρχει απανθρωπιά. Η βία είναι πιο εύκολο να τηρηθεί».

Δεύτερον, όταν ο Τζορτζ Μπους έγινε πρόεδρος, ξεκίνησε μια πολιτική παράδοσης στην ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση. Ο αμερικανός πρόεδρος δεν επένδυε πλέον χρόνο και προσπάθεια σε παρατεταμένες, συνήθως άκαρπες ειρηνευτικές συνομιλίες. Δεν τηλεφωνούσαν πλέον σε έναν αμερικανό απεσταλμένο τις Κυριακές το απόγευμα για να επιλύσει κάποια διαφορά σε ένα σημείο ελέγχου μεταξύ ενός παλαιστινιακού αυτοκινητιστή και της ισραηλινής φρουράς. Το πρόβλημα ήταν πώς άναβαν τα σπίρτα κατά τη διάρκεια των προεδριών του πατέρα Μπους και του Μπιλ Κλίντον. Όταν οι πυροσβέστες έφυγαν, οι φλόγες εξαπλώθηκαν.

Το ναδίρ της μη πολιτικής ήρθε το 2006, κατά τη διάρκεια των πρώτων κοινοβουλευτικών εκλογών στα παλαιστινιακά εδάφη. Όπως ανέφερα το 2008 στο βιβλίο μου Daydream Believers, ο υφυπουργός Εξωτερικών Ρόμπερτ Ζέλικ συμβούλευσε το αφεντικό του, Κοντολίζα Ράις, να ωθήσουν τους Ισραηλινούς να χαλαρώσουν μερικά σημεία διέλευσης των συνόρων στην περιοχή και να αφήσουν τον Αμπάς να επωφεληθεί. Ο Ζέλικ κατάλαβε ότι θα μπορούσε να βοηθήσει τον Αμπάς να κερδίσει μια τεράστια πλειοψηφία έναντι της Χαμάς στις εκλογές. Η Ράις αρνήθηκε, λέγοντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα πρέπει να επηρεάσουν την κατάσταση με στόχο να επωφεληθούν. Φαινόταν να πιστεύει -και ο Μπους σίγουρα το πίστευε- ότι οι εκλογές από μόνες τους ήταν μια δύναμη εκδημοκρατισμού και ότι, αν άνοιγαν τα εκλογικά κέντρα, η ελευθερία θα έρεε. Η Χαμάς κέρδισε τις εκλογές. Ένα αποτέλεσμα είναι αυτό που βλέπουμε τώρα.

Η Χαμάς δεν είναι καθόλου άμοιρη ευθυνών σε αυτή τη σύγκρουση και οι Ισραηλινοί δεν μπορούν να κατηγορηθούν επειδή κάνουν ό,τι μπορούν για να σταματήσουν ένα τρομοκρατικό καθεστώς στο κατώφλι τους από το να εκτοξεύει ρουκέτες στο έδαφός τους.

Αλλά έχει ενδιαφέρον το γεγονός ότι μερικοί από τους πιο υψηλόβαθμους πρώην Ισραηλινούς αξιωματούχους των μυστικών υπηρεσιών προέτρεψαν τους ηγέτες του Ισραήλ να επιλέξουν τις ειρηνευτικές συνομιλίες αντί για τον πόλεμο. Στο εντυπωσιακό ντοκιμαντέρ του 2013 The Gatekeepers, έξι πρώην διοικητές της Σιν Μπετ, των Μυστικών Υπηρεσιών του Ισραήλ, μιλούν στην κάμερα, κάνοντας μια τέτοια έκκληση. Δεν θα τους έλεγες ειρηνιστές. Μία από τις κύριες αποστολές της Σιν Μπετ είναι να διεισδύσει στα παλαιστινιακά εδάφη και να ξεριζώσει τρομοκρατικούς πυρήνες. Ήταν, και είναι, βάναυση δουλειά και κανένας από τους διοικητές δεν απολογείται για αυτό. Αλλά εκείνοι που διεισδύουν σε μια κοινωνία συχνά μαθαίνουν πώς λειτουργεί: την κουλτούρα, τις αξίες, τους φόβους και τα κίνητρα. Δεν ανέχονται ούτε συμφωνούν με αυτό που κάνουν οι τρομοκράτες, αλλά καταλαβαίνουν το πώς είναι να ζεις υπό κατοχή -και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι αυτή η κατάσταση πρέπει να σταματήσει, αν το Ισραήλ δεν θέλει να αντιμετωπίσει ατελείωτο πόλεμο.

Κάποιοι ισραηλινοί επικριτές του ντοκιμαντέρ χλεύασαν το ότι όλοι οι αυτοί οι πρώην διοικητές εξέφρασαν μια τέτοια άποψη, τη στιγμή που συλλάμβαναν και δολοφονούσαν αντάρτες με κέφι. Αυτό είναι ίσως αλήθεια. Η καθημερινή πίεση της πάλης, της αστυνόμευσης και -στην περίπτωση του υπουργικού συμβουλίου- της διακυβέρνησης συχνά καθηλώνει τη ματιά σε βραχυπρόθεσμες διορθώσεις και την αποσπά από τις μακροπρόθεσμες συνέπειες ή τους στρατηγικούς υπολογισμούς.
Οι Ισραηλινοί ηγέτες χρειάζονται μια τρίτη άποψη για να διευρύνουν την άποψή τους και αυτός ο ξένος μπορεί να είναι μόνο οι Ηνωμένες Πολιτείες. Παρότι εξαντλημένος από τα ταξίδια του ο Κέρι και κουρασμένος όπως θα πρέπει να αισθάνεται ο Ομπάμα από ολόκληρη την σχέση του με τον Νετανιάχου (και άλλα πολλά που συμβαίνουν στον κόσμο), και οι δύο θα πρέπει να βυθιστούν σε αυτή την κρίση, να συνεργαστούν με την Αίγυπτο για να επιβάλουν ή να πείσουν για κατάπαυση του πυρός και να πείσουν στη συνέχεια το Ισραήλ να συνειδητοποιήσει ότι πρόκειται για στιγμιαίο στρατηγικό πλεονέκτημα και για την ανάγκη να αδράξει τη στιγμή πριν περάσει. Αυτό πρέπει να περιλαμβάνει νέες διαπραγματεύσεις για μια λύση δύο κρατών (ακόμη και αν οι συνομιλίες δεν οδηγούν πουθενά), σε συνδυασμό με το πάγωμα των εποικισμών (εν μέρει για να δείξουν καλή πίστη, εν μέρει επειδή αυτό είναι το σωστό), και ένα πλούσιο πρόγραμμα ενισχύσεων και επενδύσεων στη Δυτική Όχθη (για να γίνει μια βιτρίνα για τους κατοίκους της Γάζας που αναζητούν μια εναλλακτική λύση για τους κυβερνήτες που θέλουν μόνο να κάνουν πόλεμο).

Είναι ένα μεγάλο πακέτο, αλλά η εναλλακτική λύση είναι να παρακολουθούμε το Ισραήλ να οδηγεί τα τανκς του στη Γάζα και να χάνει πολύ περισσότερα από όσα θα μπορούσε να κερδίσει.

www.slate.com

Διαβάστε περισσότερα