Γιατί η Σαουδική Αραβία χρησιμοποιεί το πετρέλαιο ως όπλο

Η Σαουδική Αραβία παίζει πολιτικά παιχνίδια με το πετρέλαιο, αναγκάζοντας τον ΟΠΕΚ να διατηρήσει τα σημερινά επίπεδα παραγωγής σε 30 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα, πιέζοντας προς τα κάτω τις τιμές. Κατά συνέπεια, οι τιμές του πετρελαίου έχουν μειωθεί κατά 35% το 2014, πέφτοντας κάτω από το όριο των 70 δολ.

Το ερώτημα είναι γιατί οι Σαουδάραβες να διακινδυνεύουν την καλή θέληση των άλλων μελών του ΟΠΕΚ, αποδυναμώνοντας ταυτόχρονα τον οργανισμό και μειώνοντας την πιθανότητα να τον χρησιμοποιήσουν στο μέλλον για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά τους. Είναι ένα ριψοκίνδυνο παιχνίδι και μακροπρόθεσμα θα προκαλέσει στους Σαουδάραβες κάποια ζημιά, αλλά δεν είναι αυτό που σκέφτονται άμεσα.

Από τις πρώτες πετρελαϊκές κρίσεις του 1973, μετά τον πόλεμο στη Μέση Ανατολή, οι Σαουδάραβες έχουν κατανοήσει τον ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι περιφερειακές και παγκόσμιες σχέσεις, ανοιγοκλείνοντας τη στρόφιγγα. Όμως, πρόσφατα, καθώς οι ΗΠΑ αύξησαν την παραγωγή τους, θα ήταν λογικό να υποθέσει κανείς ότι οι Σαουδάραβες θα μείωναν αντίστοιχα την πλεονάζουσα προσφορά για να διατηρήσουν έναν υγιή ισολογισμό. Αλλά το Ριάντ έχει κάνει το αντίθετο. Από το Ριάντ, ο κόσμος μοιάζει ένα ζοφερό μέρος και οι Σαουδάραβες έχουν διάφορες ανησυχίες που αισθάνονται ότι δεν αντιμετωπίζονται επαρκώς, είτε από τους συμμάχους τους στη Δύση είτε από τους εταίρους τους στην περιοχή.

Ένταση Ιράν –Σαουδικής Αραβίας

Πολλοί ειδικοί μιλούν για έναν Ψυχρό Πόλεμο μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν, όπου κάθε ιρανικό κέρδος σε κάποιο σημαντικό ζήτημα περιφερειακού ενδιαφέροντος θεωρείται ήττα για τους Σαουδάραβες. Κατά την άποψή τους, οι ΗΠΑ υπέκυψαν αποτελεσματικά και επέτρεψαν στο Ιράν να απεμπλακεί. Δεν θα έπρεπε να επιτρέψουν στους Ιρανούς καμία εγχώρια ικανότητα εμπλουτισμού ουρανίου, πόσο μάλλον να τους πληρώσουν 7 δις για το προνόμιο. Ωστόσο, οι ΗΠΑ και η Ευρώπη έχουν περάσει μήνες αναζητώντας τρόπους για να προσφέρουν δημιουργικά στον «μετριοπαθή» πρόεδρο του Ιράν Χασάν Ρουχανί οικονομικά ψίχουλα, για να κατευνάσει τους σκληροπυρηνικούς στην Τεχεράνη.

Για τους Σαουδάραβες, ο ήπιος Ρουχανί είναι μία φιλική ένδειξη ενός καθεστώτος που προσπαθεί να κυριαρχήσει στη Μέση Ανατολή και που προσπαθεί απεγνωσμένα να γίνει αποδεκτό από τον κόσμο. Η προσέγγιση του Ιράν σε ολόκληρη την περιοχή της Μέσης Ανατολής ανησυχεί τους Σαουδάραβες περισσότερο και από το πυρηνικό του πρόγραμμα.

Στο Ιράκ, οι Ιρανοί σχεδόν ελέγχουν τους μηχανισμούς ασφάλειας του κράτους και αν δεν υπήρχε η παρέμβαση της Επαναστατικής Φρουράς του Ιράν (IRGC) για να βοηθήσει τις βόρειες περιοχές του Ιράκ, συμπεριλαμβανομένης και της κουρδικής παραμεθόριου, το IS θα έλεγχε τα πάντα, εκτός από τις πιο ευδιάκριτα σιιτικές περιοχές της χώρας.

Στη Συρία, ενώ η υπό αμερικανική ηγεσία συμμαχία πλήττει το Ισλαμικό Κράτος, η πίεση στον ιρανικό σύμμαχο Μπασάρ αλ-Άσαντ φαίνεται να έχει αρθεί. Εκεί που κάποτε ήταν αποφασισμένοι να τον απομακρύνουν από την εξουσία, υπάρχουν έντονες φήμες ότι η Δύση θα πρέπει να εξετάσει τη συνεργασία μαζί του για να βοηθήσει στην καταπολέμηση της μεγαλύτερης απειλής, του Ισλαμικού Κράτους.

Στηριζόμενος από τα ιρανικά χρήματα και πληρεξούσιους όπως η Χεζμπολάχ, και με την υποστήριξη του Συμβουλίου Ασφαλείας από τη Ρωσία, ο Άσαντ φαίνεται να είναι ασφαλής.

Για να χειροτερέψουν τα πράγματα στα νότια και ανατολικά σύνορα του βασιλείου, οι Σιίτες αντάρτες στην Υεμένη και οι διαδηλωτές στο Μπαχρέιν συμβάλλουν μόνο στην αίσθηση ότι το Βασίλειο «πνίγεται» από ιρανικές δυνάμεις, από όλες τις πλευρές.

Η «απάντηση» της Σαουδικής Αραβίας

Εν μέσω τους χάους από το οποίο το Ιράν φαίνεται να επωφελείται τόσο, η Σαουδική Αραβία έχει λάβει την απόφαση ότι πρέπει να απαντήσει. Και δεδομένου ότι το Ριάντ θα προτιμούσε να μην συρθεί σε μια στρατιωτική αντιπαράθεση με τους Ιρανούς, έπρεπε να αναζητήσει άλλους τρόπους για να αντιμετωπίσει το Ιράν.

Ο εύκολος τρόπος να γίνει αυτό είναι «κλέβοντας» την Τεχεράνη. Η οικονομία του Ιράν εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τους υδρογονάνθρακες, που αποτελούν περίπου το 60% των εσόδων από τις εξαγωγές της και παρείχαν το 25% του συνολικού ΑΕΠ το 2013.

Βαθιά προσηλωμένοι στον πόλεμο στη Συρία και στο Ιράκ, οι Ιρανοί ξοδεύουν εκατομμύρια δολάρια το μήνα για να διατηρήσουν τις δραστηριότητές τους στις δύο χώρες, ενώ παράλληλα προσπαθούν να εξευμενίσουν την εν δυνάμει εγχώρια αναταραχή.

Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι οι Ιρανοί πρότειναν να μειωθεί η παραγωγή του ΟΠΕΚ πριν από την διάσκεψη του Νοεμβρίου, μόνο για να τους αποκρούσουν οι Σαουδάραβες.

Επιπλέον, οι Σαουδάραβες έχουν την ευκαιρία να αντιμετωπίσουν τη Ρωσία, τον πιστό σύμμαχο του Μπασάρ αλ-Άσαντ, μειώνοντας το κόστος του πετρελαίου και πλήττοντας τις ροές εσόδων της Μόσχας από τους υδρογονάνθρακες, που στηρίζουν μια επισφαλή εγχώρια οικονομία.

Ενώ οι τιμές του πετρελαίου πέφτουν, το ίδιο συμβαίνει και με το ρωσικό ρούβλι, που έχει σημειώσει κατακόρυφη πτώση 35% από τον Ιούνιο. Το «μ’ έναν σμπάρο, δυο τρυγόνια» φαίνεται μια έξυπνη πολιτική, ιδίως αφού είναι εξαιρετικά απίθανο να οδηγήσει στο είδος της στρατιωτικής κλιμάκωσης που οι Σαουδάραβες θέλουν να αποφύγουν.

Μεγάλα αποθέματα

Για πόσο καιρό μπορούν οι Σαουδάραβες να συνεχίσουν αυτό το παιχνίδι; Ρεαλιστικά για λίγους μήνες, αλλά αν η τιμή του πετρελαίου πέφτει συνεχώς, οι Σαουδάραβες μπορεί να χρειαστεί να επανεξετάσουν τη στρατηγική τους. Παρόλα αυτά, το Βασίλειο έχει συναλλαγματικά αποθέματα 741 δις δολ. και παρουσίασε πλεόνασμα 15 δις δολ. στο τέλος του προηγούμενου οικονομικού έτους, ενώ οι Σαουδάραβες μπορούν να απορροφήσουν το κόστος των ελλειμμάτων του προϋπολογισμού για μερικά χρόνια, αν υπάρξει ανάγκη.

Αυτό ενισχύεται από το γεγονός ότι οι πρόσφατες αγορές βαρύ εξοπλισμού έχουν ολοκληρωθεί και στο μέλλον οι αμυντικές δαπάνες του Βασιλείου αναμένεται να μειωθούν κατά τα επόμενα δύο ή τρία χρόνια, αποδεσμεύοντας τα μετρητά για άλλα επιχειρήματα. Παρά το γεγονός ότι το Ριάντ έχει προσπαθήσει να εδραιώσει την κυριαρχία του στην περιοχή, κάτι που αναμφίβολα θα προκαλέσει πονοκεφάλους στην Τεχεράνη και τη Μόσχα, το «όπλο» του πετρελαίου δεν μπορεί να αντιστρέψει μερικά από τα πιο κρίσιμα ζητήματα που απασχολούν την περιοχή.

Το IS κατέχει μια οικονομική οντότητα σχεδόν όσο και το μέγεθος της Βρετανίας σε ολόκληρο το Ιράκ και τη Συρία και ο ηγέτης του Αμπού αλ-Μπαγκντάντι εξέφρασε σαφώς την έχθρα τους προς την «Αλ Σαλούλ» (όπως αποκαλούν μειωτικά την οικογένεια Αλ Σαούντ), σε μια ομιλία 17 λεπτών. Το φτηνό πετρέλαιο από περιοχές του IS θα συνεχίσει να ρέει, αποδίδοντας στην οργάνωση εκατομμύρια καθημερινά, και παρόλο που οι Σαουδάραβες είχαν αξιοσημείωτη επιτυχία έναντι στόχων του IS, δεν είναι αρκετά για να εξασφαλίσουν την ήττα του, εκτός αν οι ΗΠΑ και το Ιράν συνεργαστούν ανοιχτά για την επίλυση του θέματος, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε απρόθυμη συναίνεση από το Ριάντ.

Ομοίως, οι Σαουδάραβες θα πρέπει να δεχτούν απρόθυμα ότι κάποια μορφή συμφωνίας μεταξύ του Ιράν και των πέντε κρατών (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Βρετανία, Γαλλία και Γερμανία) θα πρέπει να επιτευχθεί, εάν πρόκειται να αποφευχθεί ο περιφερειακός πόλεμος. Είναι η καλύτερη από μια σειρά κακών επιλογών και οι πρόσφατες προσπάθειες από τους Σαουδάραβες να εμπλέξουν διπλωματικά τους Ιρανούς ομολόγους τους, ιδίως σε θέματα περιφερειακής ασφάλειας όπως το Ισλαμικό Κράτος, φαίνονται θετικές. Αλλά η δυσπιστία εξακολουθεί να είναι βαθιά και η απειλή του IS δεν φαίνεται να έχει αποτρέψει το Βασίλειο από την προσπάθειά του να μειώσει το Ιράν.

www.bbc.com

Διαβάστε περισσότερα