Γιατί η Καταλονία ζήλεψε τη Σκωτία

Στην Ισπανία και τη Βρετανία οι αποσχιστικές τάσεις αυξάνονται. Ο Allan Little γράφει για τα κοινά των δύο χωρών.

Το ορεινό χωριό του Σαν Πέρε δε Τουρεγιό, στους πρόποδες των Πυρηναίων, βόρεια της Βαρκελώνης, είναι στολισμένο με τα χρώματα του καταλανικού κράτους. Οι σημαίες με το κόκκινο, μπλε και χρυσό του κινήματος για την ανεξαρτησία της από την Ισπανία κυματίζουν στα παράθυρα, τα μπαλκόνια και στις στέγες, σε κάθε δρόμο. Η σημαία κυματίζει, επίσης, πάνω από το δημαρχείο της κοινότητας των 2.500 κατοίκων, ο δήμαρχος

της οποίας ήταν ο πρώτος τοπικός αξιωματούχος στην Καταλονία που ανακήρυξε την περιοχή του ελεύθερο καταλανικό έδαφος – επιλέγοντας να στείλει τοπικούς φόρους στην καταλανική πρωτεύουσα της Βαρκελώνης, αντί άμεσα στη Μαδρίτη. Πρόκειται για μια συμβολική αποκήρυξη της ισπανικής κληρονομιάς της πόλης υπέρ της ρητής καταλανικής εθνικής ταυτότητας.
«Είναι κάτι μικρό», λέει μία δημαρχιακή σύμβουλος, «αλλά έχουμε προσπαθήσει επί χρόνια να εξηγήσουμε στην Ισπανία ότι χρειαζόμαστε δράση – αλλά τίποτα δεν αλλάζει.
Τώρα, η κυβέρνηση της Ισπανίας μπορεί να δει ότι αυτό το συναίσθημα που έχουμε είναι πραγματικό. Είναι κάτι μικρό, αλλά σημαντικό για την ιδεολογία μας, για το όνειρό μας, ότι η Καταλονία θα είναι ανεξάρτητη».

Έχει υπάρξει μια δραματική αύξηση της στήριξης για την ανεξαρτησία της Καταλονίας κατά τα τελευταία λίγα χρόνια. Μια διαδήλωση υπέρ της ανεξαρτησίας στη Βαρκελώνη τον Σεπτέμβριο του 2012 προσέλκυσε πάνω από ένα εκατομμύριο ανθρώπους. Πολλές δημοσκοπήσεις υποστηρίζουν την απόσχιση από την Ισπανία, σε ποσοστό άνω του 50 %.

Οι αποσχιστικές τάσεις των Σκωτσέζων

Ο πρόεδρος της περιφερειακής κυβέρνησης της Καταλονίας, ο Αρτούρ Μας ο οποίος τάσσεται υπέρ της ανεξαρτησίας, έχει την υποστήριξη της πλειοψηφίας στο κοινοβούλιο για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος το οποίο, λέει , θα πραγματοποιηθεί τον Νοέμβριο. Η Ισπανία, όμως, δήλωσε ότι η ενέργεια αυτή είναι παράνομη και ότι το δημοψήφισμα δεν θα προχωρήσει.
Η αντιπαράθεση είναι σε έντονη αντίθεση με την κατάσταση στη Σκωτία, με την οποία συγκρίνουν συχνά την Καταλονία. Εκεί, το υπέρ της ανεξαρτησίας Σκωτικό Εθνικό Κόμμα κέρδισε την πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο της Σκωτίας και ανακοίνωσε σχέδια για ένα δημοψήφισμα που θα πραγματοποιηθεί το Σεπτέμβριο. Κατέληξε σε συμφωνία με τη βρετανική κυβέρνηση σχετικά με το χρονοδιάγραμμα των εκλογών και στη διατύπωση του ερωτήματος: «Πρέπει η Σκωτία να είναι μια ανεξάρτητη χώρα;»

Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου και η καμπάνια ενάντια στην ανεξαρτησία «Better Together» δήλωσαν ότι θα σεβαστούν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. «Ζηλεύουμε λίγο αυτό που συμβαίνει στο Ηνωμένο Βασίλειο», λέει ο Αρτούρ Μας, «γιατί αυτό που θα θέλαμε είναι μια συμφωνία με τα ισπανικά ιδρύματα. Στόχος μας είναι να επιτευχθεί αυτή η συμφωνία, αλλά η διαφορά είναι ότι στην Ισπανία η κεντρική κυβέρνηση λέει ότι δεν έχουν δικαίωμα ψήφου». Μήπως λοιπόν θα έπρεπε να στραφούν προς τον πρωθυπουργό της Βρετανίας Ντέιβιντ Κάμερον, παρά στη σημερινή ισπανική κυβέρνηση; «Φυσικά», είπε. «Όχι ακριβώς με τον Κάμερον, αλλά με τη βρετανική νοοτροπία. Δηλαδή, αν έχετε ένα έθνος, τη Σκωτία ή την Καταλονία, και έχετε σε αυτό το έθνος μία ευρεία πλειοψηφία του πληθυσμού που ζητά δημοψήφισμα, σε μια πραγματική δημοκρατία τι πρέπει να κάνετε; Θα πρέπει να καθίσουν στο τραπέζι, να καταλήξουν σε συμφωνία και να αφήσουν τους ανθρώπους να ψηφίσουν. Αυτός είναι ο βρετανικός τρόπος. Και εύχομαι να υπήρχε η ίδια νοοτροπία και στην Ισπανία».

Αλλά η Ισπανία δεν είναι Ηνωμένο Βασίλειο και η Καταλονία δεν είναι Σκωτία. Η Σκωτία και η Καταλονία έχουν παρόμοιου μεγέθους πληθυσμούς – 5 εκατομμύρια και 7,5 εκατομμύρια αντίστοιχα. Η Σκωτία συνεισφέρει μόλις πάνω από 8 % των φόρων του Ηνωμένου Βασιλείου (εκτός από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο) – περίπου την ίδια αναλογία όπως το μέγεθος του πληθυσμού της. Αλλά η Καταλονία είναι η πλουσιότερη και η πιο οικονομικά παραγωγική περιοχή της Ισπανίας και αντιπροσωπεύει περίπου το ένα τέταρτο των φόρων στην Ισπανία – πολύ περισσότερο από το μερίδιό της στον πληθυσμό της Ισπανίας. Αυτή η διαφορά συνέβαλε στην αύξηση της υποστήριξης για την ανεξαρτησία.
Υπάρχει μια περαιτέρω βασική διαφορά μεταξύ της Σκωτίας και της Καταλονίας. Στη Σκωτία, το SNP έχει αγωνιστεί για την ανεξαρτησία ως θέμα αρχής από την ίδρυση του κόμματος, πριν από σχεδόν έναν αιώνα. Η υποστήριξη για την ανεξαρτησία ήταν αρκετά σταθερή, κατά περισσότερο από 30% , αναμφισβήτητα για δεκαετίες.
Στην Καταλονία, η στήριξη έχει εκτοξευθεί ανάμεσα στους εφήβους σε περισσότερο από 50% από όταν άρχισε η τρέχουσα οικονομική κρίση, οδηγώντας πολλούς πολέμιους της ανεξαρτησίας να υποστηρίζουν ότι αυτή η πρόσφατη άνοδος είναι εφήμερη, μια ανωμαλία – μια βραχυπρόθεσμη απάντηση σε μια σύντομη οικονομική κρίση, η οποία όμως θα μπορούσε να έχει μη αναστρέψιμες μακροπρόθεσμες συνέπειες .

Και παρόλο που μια σαφής πλειοψηφία στην Καταλονία – περίπου τα τρία τέταρτα του λαού στις πρόσφατες δημοσκοπήσεις- θέλουν το δικαίωμα ψήφου επί του θέματος, μια μειοψηφία θέλει η Ισπανία να δράσει για να σταματήσει το δημοψήφισμα. «Η Ισπανία θα μπορούσε να κάνει πολλά πράγματα», λέει ο Φερνάντο Σάντσες Κόστα, μέλος του κοινοβουλίου της Καταλονίας στο κυβερνών κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα. «Ελπίζουμε να μην φτάσουμε σε αυτό, αλλά θα μπορούσαμε, για παράδειγμα, να καταστείλουμε την αυτονομία της Καταλονίας. Το δημοκρατικό σύνταγμα μας δίνει τα εργαλεία. Δεν θα ήταν απαραίτητο να καταστείλουμε το καταλανικό κοινοβούλιο. Στη Βόρειο Ιρλανδία, κάτι παρόμοιο συνέβη μερικά χρόνια πριν. Αφαίρεσαν προσωρινά κάποιες αρμοδιότητες. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί και στην Καταλονία».

Πολλοί στην Καταλονία πιστεύουν ότι μια τέτοια κίνηση θα ενισχύσει την υποστήριξη της ανεξαρτησίας. Ο Αρτούρ Μας λέει ότι είναι αποφασισμένος να προχωρήσει ανεξάρτητα. «Επιτρέψτε μου να σας υπενθυμίσω», λέει, «ότι είχαμε δημοκρατικές εκλογές εδώ πριν από ένα χρόνο. Οι εκλογικές υποσχέσεις ήταν πολύ σαφείς και ο λαός μας εξέλεξε επειδή ήθελε το δικαίωμα να ασκήσει την επιλογή αυτή. Πρέπει να τηρήσουμε την υπόσχεσή μας». Και αν η Ισπανία το εμποδίσει; «Τότε θα προκηρύξουμε νέες εκλογές, έως το 2016 το αργότερο και αυτές οι εκλογές θα γίνουν το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία. Δεν μπορείς να πείσεις τους Καταλανούς ότι δεν έχουν δικαίωμα να ψηφίσουν για αυτό. Δεν μπορείς να σταματήσεις ένα δημοκρατικό και ειρηνικό κίνημα, όπως αυτό». http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-25717161