Ευρώπη πολλών ταχυτήτων: Το «τέρας τους Λοχ Νες» της ΕΕ

Σχεδόν κάθε ηγέτης στην ΕΕ φαίνεται να έχει ένα διαφορετικό όνομα για αυτήν. Αλλά είναι το θέμα των Βρυξελλών, για άλλη μια φορά. Ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ την αποκαλεί "διαφοροποιημένη συνεργασίας", η Γερμανίδα Καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ μίλησε για "μια Ευρώπη διαφορετικών ταχυτήτων", ενώ ο Ιταλός Πρωθυπουργός Πάολο Τζεντιλόνι έκανε λόγο για "διαφορετικά επίπεδα ενοποίησης". Αλλά η ιδέα που υπάρχει εδώ και δεκαετίες -και που συχνότερα αναφέρεται ως "Ευρώπη πολλών ταχυτήτων"- πήρε πρόσφατα μια νέα

εκδοχή από τον Πρόεδρο της Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, καθώς ένα από τα πέντε σενάρια για το μέλλον της ΕΕ είχε τίτλο: "Αυτοί που θέλουν να κάνουν περισσότερα".

Όταν οι ηγέτες της ΕΕ -πλην της Τερέζα Μέι που σύντομα θα αποχωρήσει- συνεδρίασαν στις Βρυξέλλες την Παρασκευή για να χαρτογραφήσουν το πώς το μπλοκ πρέπει να αναπτυχθεί εν όψει της μεγάλης 60ης επετείου στη σύνοδο κορυφής της Ρώμης στα τέλη του μήνα, η ιδέα βρισκόταν στα χείλη όλων μας για μια ακόμη φορά. Όπως υποδηλώνει το πρακτικό σύνθημα του Γιούνκερ, η γενική ιδέα είναι απλή: ανεξάρτητα μέλη της ΕΕ μπορούν να ομαδοποιηθούν για συγκεκριμένα έργα, ακόμη και αν οι άλλοι δεν θέλουν να συμμετάσχουν. Αλλά ο τρόπος που θα πρέπει να εργαστούν στην πράξη είναι πολύ πιο περίπλοκος. Για πολλούς, η "Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων " είναι ένας από αυτούς τους γενικούς όρους με θολά περιγράμματα.

Ένας ανώτερος Ευρωπαίος διπλωμάτης συγκρίνει την ιδέα με το τέρας του Λοχ Νες: "εμφανίζεται ανά διαστήματα, αλλά ποτέ δεν το έχουμε δει". Μερικοί τη βλέπουν ως ένα άχρηστο σωσίβιο που άρπαξε η Ευρώπη ενώ πνιγόταν, άλλοι τη βλέπουν σαν μια ιδέα που ανακυκλώνεται και αρχικά επινοήθηκε για να ευχαριστήσει τους ευρωσκεπτικιστές, ενώ άλλοι λένε ότι δεν έχει υπάρξει ποτέ συγκεκριμένα. Στην πραγματικότητα, η ΕΕ έχει ήδη δημιουργήσει πολλούς τρόπους, τόσο εντός των συνθηκών όσο και εκτός αυτών, για να ενθαρρύνει την ανάδυση μιας Ευρώπης πολλαπλών ταχυτήτων. Η ευρωζώνη, η οποία χρησιμοποιεί το ενιαίο νόμισμα, και τη ζώνη ελεύθερης κυκλοφορίας Σένγκεν, είναι δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα.

Ενισχυμένη συνεργασία

Η έννοια της "ενισχυμένης συνεργασίας" αναφέρεται σε βασικά έγγραφα της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης και της Συνθήκης του Άμστερνταμ, η οποία υπεγράφη το 1997, και της Συνθήκης της Νίκαιας, η οποία υπογράφηκε το 2001. Σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες της Συνθήκης, εφόσον εννέα τουλάχιστον χώρες-μέλη επιθυμούν να καθιερώσουν ενισχυμένη συνεργασία σε μια περιοχή που καλύπτουν οι συνθήκες "θα ενημερώνει σχετικά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Επιτροπή". Το Συμβούλιο εκδίδει απόφαση για να επιτρέψει την ενισχυμένη συνεργασία "ως έσχατη λύση ... όταν έχει αποδειχθεί ότι δεν μπορούν να επιτευχθούν οι στόχοι της συνεργασίας αυτής μέσα σε εύλογο χρόνο από την Ένωση στο σύνολό της, και υπό την προϋπόθεση ότι τουλάχιστον εννέα κράτη-μέλη συμμετέχουν σε αυτήν".

Το πιο πρόσφατο παράδειγμα της "ενισχυμένης συνεργασίας" ήρθε την Πέμπτη το βράδυ, όταν 19 ηγέτες συμφώνησαν να θεσπίσουν μια ευρωπαϊκή εισαγγελική αρχή μετά από σχεδόν τέσσερα χρόνια δύσκολων διαπραγματεύσεων, και παρά την έλλειψη υποστήριξης από χώρες όπως η Σουηδία, η Πολωνία, η Ουγγαρία, η Μάλτα και η Ολλανδία. "Αυτή είναι μια καλή εξέλιξη για τα κράτη-μέλη που επιθυμούν να προχωρήσουν περισσότερο" δήλωσε ο Ολάντ. Ο εισαγγελέας θα έχει την εξουσία να διερευνήσει και να ασκήσει δίωξη για υποθέσεις διαφθοράς και φοροδιαφυγής, οι οποίες κοστίζουν στις κυβερνήσεις της ΕΕ τουλάχιστον 50 δις ευρώ ετησίως.

Η απόφαση σχετικά με τον εισαγγελέα ήταν τουλάχιστον η τρίτη φορά που χώρες της ΕΕ έχουν χρησιμοποιήσει τη διαδικασία. Το 2010, 14 χώρες-μέλη προώθησαν κανόνες που επιτρέπουν στα ζευγάρια από διαφορετικές χώρες να επιλέξουν ποιο δίκαιο της χώρας θα ισχύει για το διαζύγιό τους. Το 2011, όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ συμμετείχαν στη δημιουργία ενός ενιαίου καθεστώτος των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας που θα ισχύει σε κάθε χώρα-μέλος, εκτός από την Ισπανία και την Ιταλία. Το 2013, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εξέδωσε απόφαση που εξουσιοδοτεί 11 χώρες-μέλη να προχωρήσουν στην εισαγωγή ενός φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, μέσω της "ενισχυμένης συνεργασίας".

Αλλά το γεγονός ότι η ιδέα μιας Ευρώπης πολλαπλών ταχυτήτων γίνεται όλο και περισσότερο κεντρικής σημασίας για την ταυτότητα της ΕΕ, έφερε μια πολύπλευρη απάντηση από τους εθνικούς ηγέτες την Παρασκευή.

Κανένα "σιδηρούν παραπέτασμα"

Ο Γιούνκερ αναγνώρισε ότι η έννοια είχε πυροδοτήσει φόβους μεταξύ μερικών ηγετών, ότι θα μπορούσε να οδηγήσει σε "ένα νέο είδος σιδηρούν παραπετάσματος μεταξύ Ανατολής και Δύσης" -με δύο κατηγορίες μελών: μία για τα πλούσια δυτικά μέλη της ΕΕ και μία άλλη για τα φτωχότερα ανατολικά μέλη. "Δεν είναι αυτή η πρόθεση", είπε. "Δεν προσπαθούμε να αλλάξουμε τις συνθήκες".

Μιλώντας σε δημοσιογράφους την Παρασκευή, ο Ολάντ κάλεσε την ΕΕ να "κινηθεί πιο γρήγορα και πιο δυνατά μόνο με μερικές χώρες, χωρίς να χάνει τη συνολική αλληλεγγύη και τη συνοχή μεταξύ των 27 χωρών". Ο ίδιος δήλωσε ότι ένα τέτοιο μοντέλο λειτούργησε καλά στην άμυνα, την ευρωζώνη και το φόρο συναλλαγών. Και πρόσθεσε: "Δεν αφορά το να έχουμε διάφορες ταχύτητες, ούτε το να αποκλείουμε κάποιον… Αλλά δεν μπορούμε να επιτρέψουμε σε μια χώρα, όποια και αν είναι, να αποτρέψει άλλους από το να κινηθούν πιο γρήγορα".

Την προηγούμενη ημέρα, ο ίδιος πρότεινε την ενισχυμένη συνεργασία για την εναρμόνιση της δημοσιονομικής και κοινωνικής πολιτικής, καθώς και για τη μετάβαση σε ενέργεια χαμηλών εκπομπών άνθρακα, όπου, όπως είπε, "γνωρίζουμε ότι ορισμένες χώρες δεν θέλουν να προσχωρήσουν περαιτέρω" και υποστήριξε ότι η Πολωνία ήταν σε αυτή την κατηγορία. "Αυτό που είναι σημαντικό είναι η Ευρώπη να προχωρήσει", είπε ο Ολάντ.

Η γερμανίδα καγκελάριος Μέρκελ αναγνώρισε ότι ορισμένες χώρες φοβούνται ότι μια "Ευρώπη πολλών ταχυτήτων" σημαίνει πως θα υπάρχουν διαφορετικές κατηγορίες μελών της ΕΕ. Προσπάθησε να διαλύσει αυτούς τους φόβους, συγκρίνοντας την ΕΕ με μια οικογένεια, στην οποία όλα τα μέλη ήταν ελεύθερα να ενταχθούν σε κάποια από τα σχέδια της οικογένειας, αλλά ορισμένοι μπορεί να επιλέξουν να μην το πράξουν.

Ο Πρόεδρος της Ρουμανίας Κλάους Γιοχάνις δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι μια Ευρώπη πολλών ταχυτήτων ήταν ήδη πραγματικότητα, "αλλά δεν θα πρέπει να αποτελεί στόχο". Η πρωθυπουργός της Πολωνίας Μπεάτα Σίλντο δήλωσε χωρίς περιστροφές ότι η χώρα της δεν ήθελε μία Ευρώπη πολλών ταχυτήτων. "Το μόνο μέλλον για αυτό [την ΕΕ] είναι να είναι ένας ενιαίος οργανισμός, ένας οργανισμός που θα σέβεται τα μέλη του, δίνοντας προσοχή σε θεμελιώδη ερωτήματα", είπε. Ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης σχολίασε πως πολλά εξαρτώνται από το πώς εφαρμόζεται η ιδέα. "Λειτουργεί αν είναι η δεύτερη επιλογή, όπως τώρα, όταν δεν υπάρχει συναίνεση μεταξύ των κρατών-μελών και τότε υπάρχει η πιθανότητα της ενισχυμένης συνεργασίας", δήλωσε ο διπλωμάτης. "Αν γίνει η πρώτη επιλογή - μια ομάδα που ξεκινάει με ενισχυμένη συνεργασία και, στη συνέχεια, ελέγχει αν οι άλλοι θέλουν να συμμετάσχουν- τότε μπορεί να σημάνει τη διάλυση της ΕΕ".

politico.eu

Διαβάστε περισσότερα