«Εμπορικό σήμα» Μαντέλα: Απίστευτη η εκμετάλλευση του ονόματός του

Από πολιτικές αφίσες, μέχρι μπουκάλια κρασιού και ποδιές κουζίνας, το πρόσωπο και το όνομα του Νέλσον Μαντέλα είναι ένα ισχυρό εμπορικό και πολιτικό σήμα στη Νότια Αφρική. Μετά το θάνατό του την Πέμπτη, η μάχη για τον έλεγχο της κληρονομιάς του – τόσο οικονομικά όσο και ηθικά – περιλαμβάνει την οικογένειά του, το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο (ANC) και το Ίδρυμα Νέλσον Μαντέλα. Αυτό που διακυβεύεται

Υπάρχουν επίσης οι μάρκες Μαντέλα και τα εμπορικά σήματα που βοηθούν στη χρηματοδότηση του Ιδρύματος. Και για το ANC, η φήμη του Μαντέλα ως ήρωα κατά του απαρτχάιντ αξίζει πολλές ψήφους για τα επόμενα χρόνια. Δεν υπάρχουν διαθέσιμα δημόσια στοιχεία για τον πλούτο του Μαντέλα, γεγονός που καθιστά δύσκολο να εκτιμήσεις την περιουσία του, η οποία περιλαμβάνει ένα πολυτελές σπίτι στο Γιοχάνεσμπουργκ, μια μικρή κατοικία στο Eastern Cape και τα δικαιώματα από τις πωλήσεις της αυτοβιογραφίας του «Long Walk to Freedom».

«Θεέ μου!»
Ο Μαντέλα μοίρασε τη διαχείριση της κληρονομιάς του σε τραστ για να χειρίζονται τα οικονομικά του και στο Ίδρυμα Νέλσον Μαντέλα, το οποίο χρησιμεύει ως θεματοφύλακας της ηθικής κληρονομιάς του. Συνολικά, έστησε καμία εικοσαριά τραστ, ως επί το πλείστον για να πληρώσει για την εκπαίδευση των εγγονιών και των δισέγγονών του.
Μια νομική διαμάχη ανάμεσα στον φίλο του Μαντέλα και δικηγόρο Γιώργο Μπίζο και σε δύο από τις κόρες του Μαντέλα έγινε γνωστή φέτος, καθώς οι κόρες του επιχείρησαν να διώξουν τον Μπίζο και άλλους συνεργάτες του Μαντέλα από εταιρείες που έχουν συσταθεί για να πουλάνε αντικείμενα τέχνης και αναμνηστικά. Σύμφωνα με την ένορκη βεβαίωση που κατατέθηκε από τον Μπίζο και τους άλλους, οι δύο κόρες, Μακαζίουε Μαντέλα και Ζενάνι Ντλαμίνι, προσπάθησαν να αποκτήσουν τον έλεγχο του κύριου τραστ του Μαντέλα από το 2005 και τελικά έγιναν διαχειριστές εν αγνοία του Μαντέλα. Ο Μαντέλα θύμωσε όταν έμαθε τι έκαναν οι κόρες του, δήλωσε ο Μπίζος και οι άλλοι συνεργάτες στο δικαστήριο. «Ο Μαντέλα σοκαρίστηκε και χρησιμοποίησε την συνήθη έκφρασή του ‘Θεέ μου!’. Θύμωσε και ήθελε να μάθει τι συνέβη». Μέρος των εσόδων από τη σειρά ρούχων 46664 του Ιδρύματος – ο αριθμός κρατουμένου του Μαντέλα στο Robben Island – πηγαίνει επίσης για να πληρώσει την εκπαίδευση των μελών της οικογένειας σύμφωνα με τον Μπίζο.

«Αυτό, κατά μία έννοια, το δικαιούμαστε, είναι αυτό για το οποίο ο πατέρας μου δούλεψε και το έκανε με τα χέρια του, να δημιουργήσει κάτι για την ευημερία και τη συντήρηση του εαυτού του και των παιδιών του», δήλωσε στους Financial Times η κόρη του Μακαζίουε.
«Αν όλοι θέλουν λίγη από τη μαγεία του Μαντίμπα, γιατί είναι τόσο ιερόσυλο για τους νόμιμους ιδιοκτήτες … να χρησιμοποιήσουν τη μαγεία του Μαντίμπα;» είπε.

Μάρκετινγκ μιας μνήμης

Το Ίδρυμα Νέλσον Μαντέλα, που διαχειρίζεται το Κέντρο Μνήμης Νέλσον Μαντέλα στο Γιοχάνεσμπουργκ, συστάθηκε ως επίσημος θεματοφύλακας του «εμπορικού σήματος Μαντέλα». Η εταιρία διαθέτει πολλά πνευματικά δικαιώματα και το εμπορικό σήμα Μαντέλα, το οποίο χρησιμοποιεί για συγκέντρωση χρημάτων και φιλανθρωπικά έργα.
Επίσης, τον αριθμό «46664», τα πνευματικά δικαιώματα του περιλαμβάνουν το όνομα «Νέλσον Μαντέλα», το όνομα «Μαντίμπα» όπως τον αποκαλούσαν και το «Ρολιλάλα», το οποίο ήταν το μεσαίο όνομά του Μαντέλα. Τα έσοδα προέρχονται μεταξύ άλλων από βραχιολάκια και θήκες κινητών.

Συνολικά, το ίδρυμα είχε καθαρά έσοδα ύψους 22 εκατ. ραντ (2,2 εκατ. δολάρια) το 2012 και περιουσιακά στοιχεία 290 εκατομμυρίων ραντ. Το 2011 τα καθαρά κέρδη ανήλθαν σε 33 εκατομμύρια ραντ και τα πάγια περιουσιακά στοιχεία ανήλθαν σε 262 εκατ. δολάρια.
Πλήρωσε στον Μαντέλα 2,8 εκατ. ραντ το 2011 και 2,9 εκατομμύρια ραντ πέρυσι για το βιβλίο που δημοσίευσε με τη βοήθειά του, με τίτλο «Συνομιλίες με τον εαυτό μου», που ήταν η συνέχεια της αυτοβιογραφίας «Ο δρόμος για την ελευθερία».
Ξεχωριστά, το Nelson Mandela Children’s Fund έχει δικαίωμα να χρησιμοποιεί το όνομα του Μαντέλα για τη συγκέντρωση χρημάτων. Μεταξύ του 1995 και του 2012 το ίδρυμα απέφερε σε 1,2 δις ραντ και καταβλήθηκαν 462 εκατομμύρια ραντ σε επιχορηγήσεις.

«Δεν είναι Coca-Cola»

Δεν είχαν όμως όλοι την έγκριση του Μαντέλα για τη χρήση του ονόματός του.
Υπάρχουν τουλάχιστον 40 εταιρείες επίσημα από την κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής που χρησιμοποιούν το όνομα Μαντέλα. Οι εταιρείες φαίνεται να μην έχουν καμία σχέση είτε με τον Νέλσον Μαντέλα, είτε με κάποιον από τους συγγενείς του. Ο κατάλογος περιλαμβάνει τη Νοσηλευτική Ακαδημία Γκάντι-Μαντέλα, τη μεταφορική Μαντέλα, την εταιρεία μάρκετινγκ Mama Mandela, Mama Μαντέλα Marketing Company, τα είδη προσωπικής περιποίησης Thanks Mandela και το εστιατόριο Mandela’s Shed.
Το «Μαντίμπα» έχει χρησιμοποιηθεί από περισσότερες από 140 εγγεγραμμένες εταιρείες, συμπεριλαμβανομένης της Madiba Truck Stop, της Κρασιά Μαντίμπα, της Σχολής Οδηγών Μαντίμπα, της Μαντίμπα Κοτόπουλα και Μαντίμπα Φιάλες. Το Ίδρυμα μπορεί να κατέχει την ιστοσελίδα nelsonmandela.org, αλλά το mandela.org ανήκει σε έναν Βραζιλιάνο, ο οποίος δήλωσε στο Reuters ότι το χρησιμοποιεί για ένα προσωπικό έργο, το οποίο είναι ένα εργαλείο για υπολογιστές. Υπάρχουν επίσης συχνές απάτες από ψεύτικες φιλανθρωπικές οργανώσεις που χρησιμοποιούν το όνομα του Μαντέλα για να πάρουν χρήματα. Η κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής στα μέσα του 2013 εξέδωσε δήλωση προειδοποιώντας τους ανθρώπους να μην εξαπατούνται από τέτοιες ομάδες.

Ενάντια σε όλα αυτά, το Ίδρυμα Μαντέλα σπάνια μηνύει επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν το όνομά του. «Η ‘μάρκα’ Νέλσον Μαντέλα δεν είναι σαν το σήμα της Coca – Cola. Είναι τεράστιο, είναι πολύπλοκο, υπάρχουν πολλές ‘υπο-μάρκες’ μέσα σε αυτό το εμπορικό σήμα» σχολιάζει ο Verne Harris, διευθυντής του Nelson Mandela Foundation.

Ακόμα και η Μακαζίουε, μαζί με μία από τις κόρες της, έχουν κάνει τη σειρά κρασιών το «Σπίτι του Μαντέλα», παρότι ο ίδιος ο Μαντέλα είχε πει κάποτε ότι δεν ήθελε να σχετίζεται με το αλκοόλ ή τον καπνό. Μερικά από τα εγγόνια του έχουν ξεκινήσει μια σειρά από καπάκια και μπλούζες που διαθέτουν την εικόνα του με την επωνυμία «Long Walk to Freedom», από τον τίτλο της αυτοβιογραφίας του, ενώ δύο από τις εγγονές του που ζπυν στις ΗΠΑ πρωταγωνίστησαν σε ένα τηλεοπτικό ριάλιτι με τίτλο «Το να είσαι Μαντέλα».
«Ο Μαντέλα ανήκει σε όλους»
Η άλλη ομάδα που επιθυμεί να χρησιμοποιήσει την εικόνα του Μαντέλα είναι το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο. Όταν ο Μαντέλα φυλακίστηκε το 1964, το ANC πήρε μια συνειδητή απόφαση να χρησιμοποιήσει τον ίδιο και τη γυναίκα του Γουίνι ως σύμβολα του αγώνα κατά της ρατσιστικής κυβέρνησης. Όταν ο Μαντέλα βγήκε από τη φυλακή το 1990, έγινε ένα σύμβολο συμφιλίωσης ηρεμώντας την λευκή μειοψηφία που επί χρόνια της έλεγαν ότι ήταν ο «μαύρος κίνδυνος».
Σήμερα το ANC χρειάζεται αυτή τη μαγεία περισσότερο από ποτέ. «Δυστυχώς, πολλοί ηγέτες του ANC θεωρούν τον Μαντέλα ως δικό τους και όχι ότι ανήκει στο σύνολο της Νότιας Αφρικής και τους κόσμου» σχολιάζει ο συγγραφέας και πολιτικός αναλυτής William Gumede.
Όταν ο Πρόεδρος Τζέικομπ Ζούμα επισκέφθηκε τον Μαντέλα στο σπίτι του στο Γιοχάνεσμπουργκ τον Απρίλιο, κάποιοι στην οικογένεια Μαντέλα κατηγόρησαν τον σημερινό πρόεδρο ότι εκμεταλλεύεται έναν ηλικιωμένο ασθενή για να καλύψει τη δική του κακή εικόνα. Η Μακαζίους χαρακτήρισε την εικόνα από την επίσκεψη που δείχνει τον πατέρα της να στηρίζει το κεφάλι του σε ένα μαξιλάρι και να κοιτάζει στο κενό ενώ ο Ζούμα χαμογέλασε δίπλα του, «αναξιοπρεπή και κακόγουστη». Το ANC υπερασπίστηκε την επίσκεψη. «Ο Μαντέλα ανήκει στο ANC και στη συνέχεια σε ολόκληρη τη χώρα» είπε ο εκπρόσωπος του κόμματος.

Ακόμη και η αντιπολίτευση της Δημοκρατικής Συμμαχίας, που εξακολουθεί να θεωρείται από πολλούς ως ένα μέρος των προνομιούχων λευκών, διεκδικεί μέρος της κληρονομιάς του, χρησιμοποιώντας την εικόνα του στην προεκλογική εκστρατεία και οργίζοντας το ANC. Με τις γενικές εκλογές του επόμενου έτους και τα δύο κόμματα πιθανότατα θα διεκδικήσουν έντονα ένα κομμάτι από την «μαγεία του Μαντέλα». «Θα δούμε το πικρό θέαμα τα διάφορα πολιτικά κόμματα να θέλουν να κάνουν τον Μαντέλα ένα στήριγμα» δήλωσε ο Aubrey Matshiqi, πολιτικός αναλυτής του think tank Helen Suzman Foundation. «Το να τον μετατρέψουν σε ένα πολιτικό προϊόν από το οποίο μπορούν να ωφεληθούν, θα ήταν η χειρότερη προσβολή, ειδικά αν τα πολιτικά κόμματα συνδυάσουν την κληρονομιά του με ψέματα προς το εκλογικό σώμα, προκειμένου να κερδίσουν ψήφους».

http://www.reuters.com/article/2013/12/08/us-mandela-brand-insight-idUSBRE9B703420131208