Αποφασιστική στροφή από την Ευρώπη δείχνει η εκλογή του νέου Πάπα

Η επιλογή του καρδινάλιου Χόρχε Μπεργκόλιο να αναλάβει καθήκοντα ως Πάπας Φραγκίσκος είναι ένα εξαιρετικό άλμα, μακριά από τη συντηρητική και επιφυλακτική φύση των δύο τελευταίων Παπών. Παρά το γεγονός ότι ο Μπεργκόλιο περιγράφεται ως ένας μέτριος συντηρητικός, οι Ιησουίτες έχουν φήμη, στη σύγχρονη εκκλησία, για την αυστηρή και ανεξάρτητη σκέψη τους, και υπό τον Πάπα Ιωάννη Παύλο ΙΙ, ήταν σε δυσμένεια εξαιτίας της βαθιάς συμπάθειάς τους για τη θεολογία της απελευθέρωσης στη Λατινική Αμερική.

Η εκλογή ενός Λατινοαμερικάνου Ιησουίτη θα ήταν αδιανόητη πριν από 30 χρόνια.

Η επιλογή του Μπεργκόλιο δείχνει μια αποφασιστική στροφή στο κέντρο της εκκλησίας, μακριά από την Ευρώπη και προς την ήπειρο όπου ζουν οι περισσότεροι Καθολικοί και όπου οι προκλήσεις για την εκκλησία είναι αρκετά διαφορετικές από αυτές στην Ευρώπη.
Το πιεστικό πρόβλημα στη Λατινική Αμερική είναι η έλλειψη ιερέων και η συρρίκνωση των πιστών. Παρά το γεγονός ότι το 40% των Καθολικών του παγκόσμιου πληθυσμού ζουν στην ήπειρο, δεν μπορεί πλέον να θεωρείται αυτομάτως ότι οι Λατινοαμερικάνοι είναι Καθολικοί.

Οι Πεντηκοστιανοί του Προτεσταντισμού έχουν κάνει μια τεράστια διείσδυση και, στις μέρες μας, το ίδιο και η εκκοσμίκευση. Αυτά είναι προβλήματα που η εκκλησία υπό την ηγεσία του Ιωάννη Παύλου Β’ και του Βενέδικτου ΙΣΤ΄ αρνήθηκε να αντιμετωπίσει ευθέως. Η επιλογή του Μπεργκόλιο δείχνει ότι το θέμα δεν μπορεί πλέον να παρακαμφθεί. Αν κάποιος μπορεί να σπάσει το αδιέξοδο γύρω από την κληρική αποχή, αυτός είναι ο κατάλληλος άνθρωπος.

Παρά το γεγονός ότι η εκκλησία συνεχίζει να αυξάνεται στην Αφρική και το κονκλάβιο δείχνει ότι μπορεί ακόμα να κρατήσει την προσοχή του κόσμου, η τάση στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες είναι βαθιά αρνητική. Εν μέρει ως αποτέλεσμα της συρρίκνωσης τους μεγέθους της οικογένειας – οι ίδιοι είναι υπεύθυνοι για τον τρόπο με τον οποίο οι γυναίκες αγνοούν τη διδασκαλία σχετικά με την αντισύλληψη – η Καθολική εκκλησία στον ανεπτυγμένο κόσμο έχει μειωθεί σταθερά κατά την τελευταία δεκαετία.

Ένας στους 10 ενήλικες Αμερικανούς είναι πλέον μη ενεργός Καθολικός. Στη Βόρεια και Νότια Αμερική εκείνοι που αφήνουν την Καθολική εκκλησία τείνουν να γίνουν είτε χαρισματικοί ευαγγελιστές προτεστάντες ή να εγκαταλείψουν τη θρησκεία εντελώς. Στη Δυτική Ευρώπη δεν υπάρχει άλλη μορφή χριστιανισμού να πάρει τη σκυτάλη. Κάποιοι θεωρούν ότι οι λόγοι είναι η στάση της εκκλησίας για τις γυναίκες, οι διδασκαλίες της για το σεξ και η διαβρωτική επίδραση των σκανδάλων κακοποίησης. Άλλοι υποστηρίζουν ότι η δογματική εκτροπή και οι θολές, άψυχες υπηρεσίες είναι υπεύθυνες για το πρόβλημα.

Είτε έτσι είτε αλλιώς, ο Πάπας Φραγκίσκος αντιμετωπίζει έναν τεράστιο και δύσκολο αγώνα, τόσο για να επαναφέρει στο σωστό δρόμο τον γηραιό κλήρο του όσο και για να εμπνεύσει τους πιστούς, κάνοντας τη θρησκεία του να φαίνεται συνεπής πνευματικά και ηθικά και ελκυστική για όσους δεν ανήκουν σε αυτή.

Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικό το γεγονός ότι οι υψηλόβαθμοι Καθολικοί στο Βατικανό έχουν δείξει πραγματικό ενδιαφέρον για το ευαγγελικό δόγμα Άλφα, το οποίο πρωτοπαρουσιάστηκε στην εκκλησία της Αγίας Τριάδας του Μπρόμπτον. Αυτό παντρεύει το συντηρητικό δόγμα με μεγάλη κοινωνική ευελιξία και μία έμφαση στις χαρισματικές πρακτικές, όπως την ομιλία ξένων γλωσσών χωρίς κάποιος να τις γνωρίζει (ένα φαινόμενο που καταγράφεται στην Καινή Διαθήκη) και την προσδοκία θαυμάτων. Τονίζει επίσης το ρόλο των γυναικών, αν και ως επί το πλείστον ως συζύγους κληρικών. Και η χειροτονία παντρεμένων ανδρών στην ιεροσύνη είναι η πιο πολυσυζητημένη λύση στην κρίση της Καθολικής Εκκλησίας.

Η παρουσία των ιερέων είναι κεντρικής σημασίας για μια ακμάζουσα καθολική εκκλησία. Μόνο αυτοί μπορούν να τελέσουν τη Θεία Λειτουργία η οποία είναι η κεντρική ιεροτελεστία που τρέφει και κρατά μαζί τις κοινότητες. Παρά το γεγονός ότι οι πιστοί μπορούν, και δεν αγνοούν τις ηθικές διδασκαλίες και τις προσπάθειες της ηγεσίας των ιερέων τους, πρέπει να έχουν τις υπηρεσίες τους. Και υπάρχει μια τεράστια κρίση στην ιεροσύνη σε πολλά κεντρικά σημεία της.

Αφού φθάρηκαν αρχικά από μια ευρεία εξέγερση ενάντια στην υποχρεωτική αγαμία – πάνω από 100.000 ιερείς πάτησαν τους όρκους τους για να παντρευτούν στη δεκαετία του εβδομήντα και του ογδόντα πριν ο Ιωάννης Παύλος Β’ το έκανε σχεδόν αδύνατο, ως μέρος της γενικότερης καταστολής τους φιλελευθερισμού – και στη συνέχεια από τις φήμες σχετικά με τα σκάνδαλα κατάχρησης, ο κλήρος μειώθηκε και γέρασε με εκπληκτική ταχύτητα.

Ο μέσος όρος ηλικίας των αμερικανικών ιερέων έχει αυξηθεί από τα 34 στα 64. Σε όλη την Αγγλία και την Ουαλία γίνονται λιγότεροι ιερείς τον χρόνο απ’ ότι σχεδόν σε οποιοδήποτε μεμονωμένη Αγγλικανική επισκοπή. Τα σεμινάρια έχουν κλείσει σε όλο τον δυτικό κόσμο. Ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των υπολοίπων κληρικών θεωρούνται από ειδικούς παρατηρητές ότι είναι ομοφυλόφιλοι, αν και συχνά άγαμοι. Στον αναπτυσσόμενο κόσμο, οι κανονισμοί σχετικά με την αγαμία παραμένουν υψηλοί.

Ωστόσο, η προφανής λύση, που απαιτούν πολλοί πιστοί καθώς και ορισμένοι τολμηροί ιερείς, να καταργηθεί η υποχρεωτική αγαμία για τους κληρικούς σε ενορίες, θα φέρει νέα προβλήματα στο πέρασμά της και είναι βέβαιο ότι θα συναντήσει αντίσταση μέχρι να γίνει εντελώς αναπόφευκτη.

Παρ ‘όλα αυτά, η εκλογή ενός Ιησουίτη είναι σημαντική σε αυτό το σημείο. Ιερείς σε θρησκευτικά τάγματα, σε αντίθεση με τους «κοσμικούς» κληρικούς των ενοριών, παίρνουν σκόπιμα όρκους αγαμίας. Δεν προσφέρεται ως μέρος μιας συμφωνίας με την αποστολή τους. Έτσι, μπορούν να δουν καλύτερα τα αποτελέσματα της πειθαρχίας σε όσους είναι λιγότερο πρόθυμοι να την αποδεχθούν.

Αν και είναι πολύ δύσκολο να φανταστεί κανείς μια μαζική απελευθέρωση των ήδη χειροτονημένων κληρικών από τους όρκους τους, μια κίνηση για χειροτονία ήδη παντρεμένων ανδρών θα προκαλέσει τεράστια αίσθηση και μπορεί να είναι αναπόφευκτη.

Αλλά αυτό δεν μπορεί να συμβεί χωρίς το ενδελεχές ξεκαθάρισμα των συντηρητικών στο Βατικανό. Η Curia, όπως είναι γνωστή η κεντρική διοίκηση του Βατικανού, έχει κλονιστεί από πολλά σκάνδαλα τα τελευταία οκτώ χρόνια. Η φυλάκιση του μπάτλερ του Πάπα Βενέδικτου για διαρροή εγγράφων προς τον έξω κόσμο ήταν η πιο αξιοσημείωτη περίπτωση. Αλλά σε αυτά τα έγγραφα, καθώς και στην έκθεση που εκπονήθηκε, υπήρχαν ισχυρισμοί για οικονομική διαφθορά και ύπαρξη ομοφυλόφιλων λόμπι. Η απροθυμία της τράπεζας του Βατικανού να εγγραφεί στα ευρωπαϊκά πρωτόκολλα σημαίνει ότι δεν είναι σε θέση να προσφέρει οποιαδήποτε ΑΤΜ μέσα στην πόλη-κράτος. Όλα αυτά είναι συμπτώματα μιας ευρύτερης δυσλειτουργίας.

Η Curia είναι ουσιαστικά ένα δικαστήριο όπου η προσφορά είναι υπέρ των ισχυρών βαρόνων, οι οποίοι έχουν θέσεις κατά τη βούληση του Πάπα – και οι οποίοι χάνουν τις θέσεις τους ή τη συνταξιοδότησή τους με τον θάνατό του, ενώ ελπίζουν σε επαναδιορισμό. Λειτουργεί με έναν αξιοσημείωτο συνδυασμό νωθρότητας και προσοχής. Σε έναν κόσμο αστραπιαίων διεθνών επικοινωνιών, βρίσκεται συνεχώς σε δύσκολη θέση.

Παρά το γεγονός ότι έχει καταφέρει να εξαλείψει οποιαδήποτε ανοικτή διαφωνία με τα πιο αμφιλεγόμενα δόγματα της εκκλησίας, τόσο μεταξύ των επισκόπων όσο και στα Καθολικά πανεπιστήμια, ήταν ανίκανη για οτιδήποτε θετικό. Ο πρώτος Ιησουίτης Πάπας μπορεί να δείξει ότι η ανεξάρτητη σκέψη ανθούσε όλο αυτό το διάστημα στην ευρύτερη εκκλησία και μέσα από αυτή να αποδράσει από τον ασφυκτικό συγκεντρωτισμό.

guardian