H Βενεζουέλα, οι κυρώσεις των ΗΠΑ και το καθοδικό σπιράλ

Η πολιτική και οικονομική κρίση της Βενεζουέλας μπορεί σύντομα να πάει από το κακό στο πολύ χειρότερο. Μέσα σε λίγες εβδομάδες, η κυβέρνηση των ΗΠΑ πιθανόν να εφαρμόσει κυρώσεις κατά του ζωτικού πετρελαϊκού τομέα της Βενεζουέλας για να εμποδίσει την κυβέρνηση του Καράκας να ξεκινήσει επίσημα την πορεία προς ένα μονοκομματικό κράτος. Στην πιο σοβαρή μορφή τους, οι κυρώσεις θα καταστρέψουν την ικανότητα της Βενεζουέλας να εξάγει πετρέλαιο

στις Ηνωμένες Πολιτείες, αρνούμενη την πρόσβαση της κρατικής πετρελαϊκής εταιρείας Petroleos de Venezuela (PDVSA) στο αμερικανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα. Και οι αμερικανικές εταιρείες θα απαγορευτεί επίσης να συνεργάζονται με την PDVSA. Αυτό θα οδηγούσε σε μια γρήγορη και απότομη πτώση της ήδη μειούμενης παραγωγής πετρελαίου της Βενεζουέλας.

Με τη σειρά τους, οι εισαγωγές θα συρρικνωθούν απότομα και ο πληθωρισμός θα εκτοξευθεί, ανεβάζοντας τη μαζική μετανάστευση εκατομμυρίων κατοίκων της Βενεζουέλας. Ωστόσο, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν επίσης να καταφύγουν σε μικρότερες κυρώσεις που περιορίζονται σε άτομα στην κυβέρνηση της Βενεζουέλας. Είτε έτσι είτε αλλιώς, η αναταραχή στη Βενεζουέλα θα συνεχιστεί.

Η έγκριση από την κυβέρνηση μιας συνέλευσης που θα ξαναγράψει το σύνταγμα της Βενεζουέλας θα προκαλούσε άμεσα αυστηρές κυρώσεις. Οι εκλογές για μία συνταγματική συνέλευση έχουν οριστεί για τις 30 Ιουλίου. Αλλά αυτή είναι μόνο η τελευταία ενέργεια σε μια σειρά λύσεων ασφάλειας που το Ενωμένο Σοσιαλιστικό Κόμμα της Βενεζουέλας (PSUV) χρησιμοποίησε για να προσπαθήσει να κρατήσει την πολιτική εξουσία, εν μέσω αυξανόμενης δυσαρέσκειας από τους πολίτες.

Άλλες ενέργειες περιλαμβάνουν την επέκταση που ξεκίνησε το 2015 η κυβέρνηση του Νικολάς Μαδούρο στο μέγεθος των πολιτικών παραστρατιωτικών μονάδων (γνωστές επιμελώς ως "colectivos") που ελέγχονται από την ελίτ του κυβερνώντος κόμματος. Η κυβέρνηση αύξησε επίσης την εσωτερική επιτήρηση των στρατιωτικών αξιωματούχων, διότι φοβάται ότι θα μπορούσαν να κινητοποιήσουν στρατεύματα εναντίον της. Και ο Μαδούρο άρχισε επιπλέον να σχεδιάζει μια νέα παραστρατιωτική δύναμη που προέρχεται από τις τάξεις των υποστηρικτών του κόμματος - αν και αυτή η πρωτοβουλία δεν έχει ακόμη υλοποιηθεί.

Μακρόχρονες επιδράσεις

Ο πρόεδρος και οι σύμμαχοί του πιέζουν για τον συνταγματικό ανασχηματισμό για να εδραιώσουν την εξουσία τους. Η τροποποίηση του εγγράφου θα μπορούσε να τους επιτρέψει να δημιουργήσουν ένα μονοκομματικό κράτος στο οποίο το κυβερνών PSUV θα καταργεί τις επίσημες οδούς για διαφωνία της αντιπολίτευσης. Σύμφωνα με μια πηγή του Stratfor, η συνέλευση αρχικά είχε ως στόχο να καθυστερήσει τις περιφερειακές εκλογές του 2017 και τις προεδρικές εκλογές του 2018. Ο Ντιοσδάδο Καμπέλο, ένας ισχυρός φορέας στο κυβερνών κόμμα, θεωρεί τη διαδικασία της συνταγματικής επιτροπής ως έναν τρόπο για να επεκτείνει την πολιτική του εξουσία. Έτσι, αυτό που ξεκίνησε ως μια αυτοσχέδια λύση για την καθυστέρηση των εκλογών έχει μετατραπεί τώρα σε μια ώθηση για κυρώσεις που πιθανότατα θα οδηγούσαν την PDVSA σε χρεοκοπία.

Η ψηφοφορία για τη συνέλευση θα μπορούσε επίσης να επηρεάσει γεγονότα εκτός της Βενεζουέλας. Αν η πρόοδος για μια συνταγματική συνέλευση προχωρήσει, η Κούβα θα μπορούσε να χάσει μια βασική πηγή επιρροής που έχει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μέχρι τώρα, η Αβάνα χρησιμοποίησε τις δυνατότητές της για τη συλλογή πληροφοριών στη Βενεζουέλα, καθώς και την επιρροή της στην κυβέρνηση Μαδούρο, ως τρόπο για να διαμορφώσει τις συνομιλίες με την Ουάσιγκτον για την άρση του εμπάργκο των ΗΠΑ ενάντια στην Κούβα. Ο Καμπέλο και η φατρία του - που αντιτίθενται στην κυριαρχία της κουβανικής επιρροής στην κυβέρνηση - θα μπορούσαν να προσπαθήσουν να χρησιμοποιήσουν τη συνέλευση για να διευρύνουν τον έλεγχό τους σε κυβερνητικά γραφεία, αποκλείοντας ταυτόχρονα τους κουβανέζους υποστηρικτές από κεντρικές θέσεις. Από την πλευρά τους, οι Κουβανοί προσπαθούν να τοποθετήσουν τη σύζυγο του Μαδούρο, Σίλια Φλόρες, επικεφαλής της συνταγματικής συνέλευσης, ώστε να μην παραγκωνιστούν αργότερα. Ωστόσο, οι σοβαρές κυρώσεις των ΗΠΑ θα μπορούσαν να απειλήσουν την ικανότητα της Φλόρες ή του Καμπέλο να ελέγξουν τη χώρα.

Στην Ουάσινγκτον, η διοίκηση του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ έχει τουλάχιστον δύο λόγους για να αντιταχθεί στη συνταγματική συνέλευση. Πολιτικοί όπως οι γερουσιαστές Μάρκο Ρούμπιο και Ρόμπερτ Μενέντες, που αντιτίθενται στην κυβέρνηση της Κούβας (και κατ 'επέκταση και της Βενεζουέλας) άσκησαν έντονες πιέσεις για να λάβει η διοίκηση αυστηρότερη στάση απέναντι στο μέτρο. Αλλά η αντίθεσή του Λευκού Οίκου στην συνέλευση πιθανώς στηρίζεται στις μακροπρόθεσμες συνέπειες ενός μονοκομματικού κράτους της Βενεζουέλας. Ακόμη και αν αλλάξει το σύνταγμα, η αντιπολίτευση θα συνεχίσει τις διαμαρτυρίες της και η διαφωνία στις ένοπλες δυνάμεις θα μπορούσε να ξεσπάσει σε μια απόπειρα πραξικοπήματος.

Αυτές οι εξελίξεις θα μπορούσαν ενδεχομένως να αποδειχθούν αιματηρές και να πυροδοτήσουν μια μακρά ένοπλη αντιπαράθεση μεταξύ των διαφόρων φατριών της κυβέρνησης. Επομένως, όταν αποφασίσει τις πετρελαϊκές κυρώσεις, η Ουάσινγκτον πιθανότατα θα "ζυγίσει" ένα αυταρχικό κράτος έναντι ενός αιματηρού πραξικοπήματος.

Πολλοί τρόποι πίεσης

Η κυβέρνηση του Μαδούρο αντιμετωπίζει πίεση από πάρα πολλά μέρη της κοινωνίας ώστε να υπερασπιστεί αποτελεσματικά τον εαυτό της. Η εγχώρια αντίσταση στη Βενεζουέλα είναι ισχυρή και δεν υποκινείται μόνο από την πολιτική αντιπολίτευση, η οποία γενικά είναι ιδεολογικά αντίθετη στην κυβέρνηση. Μετά την κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου το 2014, ο πληθυσμός της Βενεζουέλας έχει στραφεί όλο και περισσότερο ενάντια στην κυβέρνηση λόγω της αύξησης του πληθωρισμού και της έλλειψης τροφίμων. Οι κοινωνικές αναταραχές ήταν επίμονες και διαδεδομένες κατά τη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων μηνών, ακόμη και σε περιοχές όπου η αντιπολίτευση παραδοσιακά δεν φαινόταν να κυριαρχεί. Αυτή η αναταραχή δημιουργεί την πιθανότητα ότι ούτε ο Μαδούρο, ούτε ένας αναπληρωτής από το κυβερνών κόμμα θα μπορούσε να κερδίσει τις επόμενες προεδρικές εκλογές.

Η δεύτερη πηγή πίεσης προέρχεται από πρώην συμμάχους της κυβέρνησης, είτε στη στρατιωτική είτε στην πολιτική πλευρά του κόμματος. Σε αυτούς τους πρώην υποστηρικτές δεν αρέσει η σκέψη να χάσουν την εξουσία και έχουν στραφεί εναντίον του κράτους. Άτομα όπως η γενική εισαγγελέας Λουίζα Ορτέγκα αποτελούν μέρος αυτού του μετώπου, το οποίο πιέζει για αλλαγή κυβέρνησης.

Η τρίτη πηγή είναι οι ίδιες οι ένοπλες δυνάμεις. Ορισμένοι διοικητές έχουν συμφέρον να διατηρήσουν το status quo, επειδή λαμβάνουν σχετικά υψηλό μισθό και κέρδος από εγκληματικές δραστηριότητες, όπως είναι η διακίνηση ναρκωτικών ή η οργάνωση τυχερών παιχνιδιών στους ελέγχους συναλλάγματος της χώρας. Αλλά η απειλή της δράσης των στρατιωτικών είναι ένας κρίσιμος κίνδυνος. Μια στρατιωτική εξέγερση θα μπορούσε κάλλιστα να κινητοποιηθεί από την πεποίθηση ότι η αλλαγή καθεστώτος θα διευκόλυνε τις άμεσες δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο λαός, του οποίου η αντίσταση και η δυσαρέσκεια αυξάνονται συνεχώς. Αν και οι ένοπλες δυνάμεις της Βενεζουέλας είναι άκρως αδιαφανείς, οι ανησυχίες της κυβέρνησης φαίνονται στην απάντησή της στη στρατιωτική διαφωνία από την αρχή του έτους. Οι αρχές της αντιτρομοκρατικής έχουν παρακολουθήσει σε μεγάλο βαθμό δυνητικούς ταραχοποιούς και συνέλαβαν περισσότερα από 100 μέλη του στρατού.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι η τέταρτη -και η πιο σημαντική- πηγή πίεσης. Οι σοβαρές κυρώσεις από την κυβέρνηση των ΗΠΑ αποτελούν μια υπαρξιακή απειλή. Τα σκληρά μέτρα της Ουάσιγκτον θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μείωση της πετρελαϊκής παραγωγής της Βενεζουέλας, η οποία εκτιμάται από τον ΟΠΕΚ σε περίπου 2 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως (bpd), ενδεχομένως κατά εκατοντάδες χιλιάδες bpd. Η Ουάσινγκτον εξετάζει κυρώσεις που θα εμπόδιζαν την ικανότητα του Καράκας να επεξεργάζεται τις πληρωμές πετρελαίου μέσω του χρηματοπιστωτικού συστήματος των ΗΠΑ και αυτό θα έθετε τέλος στη συνεργασία του ιδιωτικού τομέα των ΗΠΑ με την PDVSA. Μέσα σε λίγους μήνες, αυτοί οι περιορισμοί θα προκαλούσαν σημαντικά προβλήματα ρευστού για την PDVSA και θα επηρέαζαν αρνητικά τις εισαγωγές της χώρας.

Το καθοδικό σπιράλ

Μόλις αρχίσουν οι κυρώσεις, οι αποστολές σε διυλιστήρια των ΗΠΑ, οι οποίες ανέρχονται σε 750.000 bpd, θα διαταραχθούν άμεσα και η Βενεζουέλα θα πρέπει να βρει νέους αγοραστές για το πετρέλαιο της, προκαλώντας διαρκή ζημιά. Οι επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών στις ΗΠΑ, όπως η Halliburton Co. και η Schlumberger Ltd., θα αποσυρθούν από τη Βενεζουέλα και η κυβέρνηση θα πρέπει να βρει γρήγορα υποκατάστατα για να αποτρέψει μια πιο απότομη πτώση της παραγωγής μακροπρόθεσμα.

Τα αμερικανικά διυλιστήρια θα παύσουν τις εξαγωγές καυσίμων, καθώς και το πετρέλαιο που συνδυάζει η Βενεζουέλα με το δικό της ακατέργαστο για ραφινάρισμα. Και η PDVSA θα πρέπει να προσπαθήσει να πουλήσει πετρέλαιο που προοριζόταν για τα διυλιστήρια των ΗΠΑ με έκπτωση αλλού, μειώνοντας περαιτέρω τα έσοδά της. Με λιγότερα έσοδα από το πετρέλαιο, οι εισαγωγές τροφίμων θα έπεφταν απότομα και οι τιμές θα εκτοξεύονταν, οδηγώντας ενδεχομένως εκατομμύρια κατοίκους της Βενεζουέλας να εγκαταλείψουν τη χώρα. Οι πρόσφυγες θα φτάσουν πρώτα στη Βραζιλία, στην Κολομβία και στα νησιά της Καραϊβικής κοντά στις ακτές της Βενεζουέλας, όπως το Τρινιντάντ και το Τομπάγκο. Και με τη μακροπρόθεσμη παρακμή της οικονομίας, οι πολίτες της Βενεζουέλας θα μπορούσαν να ωθηθούν ακόμη πιο μακριά, με ορισμένους να καταφεύγουν σε λαθρομετανάστευση μέσω της Κολομβίας για να φτάσουν τελικά στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Προς το παρόν, η κυβέρνηση Μαδούρο δεσμεύεται στην ψηφοφορία για τη συνταγματική συνέλευση ως την τελευταία της υπεράσπιση. Αν όμως οι κυβερνητικές ελίτ γύρω από αυτόν προσπαθήσουν να παραμείνουν, παρά το πακέτο κυρώσεων στο πετρέλαιο, θα μπορούσε να ακολουθήσει μια μεγάλη και βίαιη αντιπαράθεση μεταξύ αυτών και των αντιφρονούντων του κυβερνώντος κόμματος. Η συνταγματική συνέλευση θα μπορούσε επίσης να μετατραπεί σε πολιτικό αδιέξοδο και να οδηγήσει τις κυβερνητικές ελίτ στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με τους ξένους και τους εγχώριους τους αντιπάλους υπό την απειλή κυρώσεων.

Και αν ο Μαδούρο ενδώσει στις πιέσεις των ΗΠΑ, το κυβερνών κόμμα πιθανότατα θα κατακερματιστεί περισσότερο, μεταξύ εκείνων που θεωρούν τη συνταγματική συνέλευση ως προστασία και εκείνους που επιδιώκουν να συνυπάρξουν με την πολιτική αντιπολίτευση. Αλλά, τελικά, δεν είναι ξεκάθαρο ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ή οι πολιτικοί αντίπαλοι της κυβέρνησης μπορούν να καταλήξουν σε μια συμφωνία που ικανοποιεί τις ελίτ οι οποίες προσπαθούν να παραμείνουν στην εξουσία. Αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι οι κυρώσεις των ΗΠΑ θα μπορούσαν να κάνουν την πολιτική της Βενεζουέλας να στραφεί προς το χειρότερο.

stratfor.com

Διαβάστε περισσότερα