H Ουκρανία σε αναβρασμό

Με τις εντάσεις να συνεχίζονται και την κυβέρνηση να αδυνατεί να θέσει την κατάσταση υπό έλεγχο, η κατάσταση στην Ουκρανία είναι έκρυθμη. Ο John Lloyd σχολιάζει στο Reuters την κατάσταση στην χώρα, με την επιλογή του Γιανούκοβιτς.

Ο πρόεδρος Βίκτορ Γιανούκοβιτς της Ουκρανίας πρέπει να νόμιζε ότι η επιλογή του θα του έκανε πιο εύκολη τη ζωή, όταν αποφάσισε την περασμένη εβδομάδα να αθετήσει την απόφασή

του να υπογράψει μια συμφωνία σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το να παραμείνει συνδεδεμένος με την ρωσική κυριαρχία της πρώην Σοβιετικής Ένωσης φαινόταν καλύτερη επιλογή. Η Ουκρανία είναι η δεύτερη μεγαλύτερη σλαβική ορθόδοξη χώρα μετά τη Ρωσία και οι Ρώσοι εδώ και χρόνια στρέφονται στο Κίεβο για την προέλευση του κράτους και της θρησκείας τους, κατά τον ενδέκατο αιώνα.
Ο αείμνηστος Αμερικανός επιστήμονας Σάμιουελ Χάντινγκτον αποκάλεσε την πρώην Σοβιετική Ένωση, με ορισμένες άλλες ανατολικές σλαβικές χώρες, έναν «ορθόδοξο πολιτισμό». Ο πρόεδρος Γιανούκοβιτς νόμιζε ότι απέφυγε μια σύγκρουση με τη Δύση, η οποία είναι, κατά την άποψη του Χάντινγκτον, ένας αρκετά διαφορετικός πολιτισμός.
Φαινόταν επίσης οικονομικά ασφαλέστερη επιλογή. Η διαλυμένη βιομηχανία της Ουκρανίας και οι υποδομές, το συχνά αδιαφανές τραπεζικό της σύστημα και ο στοιχειώδης τομέα των υπηρεσιών της θα χρειάζονταν μια τεράστια επιχείρηση για να φτάσουν στα ευρωπαϊκά πρότυπα. Αν ήταν μια ασφαλέστερη επιλογή, η απόφαση αυτή ελήφθη υπό πίεση. Η Ρωσία δεν είναι μία ήπια δύναμη. Απείλησε με εμπορικούς αποκλεισμούς και απότομες αυξήσεις των τιμών στην ενέργεια, κάτι που «θα παρέλυε και πιθανώς θα είχε συνθλίψει την ουκρανική οικονομία η οποία απείχε μόλις τρεις εβδομάδες από την πτώχευση», όπως το έθεσε ο James Sherr, του Russia and Eurasia Program.
Η επιλογή της Ρωσίας θα ήταν μια απειλή άμεσης καταστροφής. Αντίθετα, η προτεινόμενη συμφωνία της ΕΕ περιελάμβανε μία μακρά, αργή και επίπονη ανάπτυξη στην κάλυψη των ευρωπαϊκών προτύπων, με πολλές πτωχεύσεις, δεκάδες χιλιάδες ουκρανούς ανέργους και σκληρούς χειμώνες στο μέλλον. Η κυβέρνηση της Ουκρανίας υπολόγισε ότι με τα σοβαρά εξαντλημένα αποθέματα πολιτικού κεφαλαίου της δεν θα επιβίωνε από την απογοήτευση που θα προέκυπτε όταν το κόστος της μετάβασης θα γινόταν εμφανές.
Αλλά η Ουκρανία είναι μια σχιζοφρενική χώρα, χωρισμένη ανάμεσα σε εκείνους που οραματίζονται ένα ευρωπαϊκό μέλλον (συνήθως, αλλά όχι αποκλειστικά αυτοί στη Δυτική Ουκρανία) και σε όσους (κυρίως στην Ανατολή) επιθυμούν να παραμείνουν κοντά στη Ρωσία. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν σήμερα ότι οι πρώτοι είναι περισσότεροι. Περίπου το 50 τοις εκατό των Ουκρανών τάσσεται υπέρ ενός ευρωπαϊκού μέλλοντος, ενώ περίπου το 30 τοις εκατό λένε ότι θέλουν να παραμείνουν στη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας και να διατηρήσουν μια σύνδεση με τον μεγαλύτερο πελάτη τους.
Ήταν οι φιλοευρωπαίοι που ξεκίνησαν τις μεγάλες, ειρηνικές διαδηλώσεις την περασμένη εβδομάδα. Οι συμμετέχοντες έφεραν πλακάτ απαιτώντας ο Γιανούκοβιτς να επανέλθει στο αρχικό σχέδιό του να συνδεθεί με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Όμως, η ιδιοσυγκρασία των διαμαρτυριών άλλαξε προς το τέλος της εβδομάδας. Έγιναν πιο βίαιες, εκφράζοντας όχι μόνο ένα φιλοευρωπαϊκό συναίσθημα, αλλά και μια ισχυρότερη οργή κατά του καθεστώτος.
Το καθεστώς Γιανούκοβιτς είναι κλεπτοκρατικό. Σε μια χώρα που κατετάγη 144η σε 176, στον δείκτη της Αντίληψης Διαφθοράς της Διεθνούς Διαφάνειας, «η οικογένεια» – όπως είναι γνωστό το περιβάλλον του Γιανούκοβιτς – λέγεται ότι είτε ελέγχει είτε παρεμβαίνει σε όλες τις επιχειρήσεις, οποιασδήποτε σημασίας για να εξασφαλίσει ότι οι ηγέτες των επιχειρήσεων συμμαχούν μαζί της. Αλλά τώρα αρχίζει να χάνει έδαφος. Ο ολιγάρχης Dmytro Firtash, επιχειρηματίας και υποστηρικτής του Γιανούκοβιτς κάποτε, την περασμένη εβδομάδα κατηύθυνε το Inter, το τηλεοπτικό του κανάλι και το πιο δημοφιλές της Ουκρανίας – προς την αντιπολίτευση, καλύπτοντας την αστυνομική βία που σημειώθηκε το περασμένο Σαββατοκύριακο.
Αρκετοί βουλευτές παραιτήθηκαν από το «Κόμμα των Περιφερειών» του Γιανούκοβιτς. Είχαν επηρεαστεί, όπως και ο Firtash, από την ευρεία καταδίκη της βίας που ασκήθηκε εναντίον των διαδηλωτών. Σύντομα, το ολίσθημα μπορεί να μετατραπεί σε ήττα. Η Ρωσία δεν μπορεί να κάνει πολλά για να εμποδίσει μια κυβέρνηση που επιθυμεί να είναι υποτελής της από το καταρρεύσει.
Η κατάρρευση, να είστε σίγουροι, δεν σημαίνει απαραίτητα ένα προοίμιο για τη δημοκρατική ανανέωση. Η τελευταία δεκαετία θα έπρεπε να μας το έχει διδάξει αυτό, τουλάχιστον. Στις δύο μεγάλες σλαβικές χώρες της Ρωσίας και της Ουκρανίας, η δημοκρατία μόλις που υπήρξε. Οι ηγέτες των δύο χωρών τηρούν τις μορφές της δημοκρατίας, αλλά δεν πιστεύουν σε αυτήν. Την θεωρούν ένα είδος απαραίτητης υποκρισίας, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.

Ο λαός της Ουκρανίας στερείται μιας ιστορίας ή μιας σύγχρονης εμπειρίας της άσκησης δημοκρατικών επιλογών, συγχέοντας τις συναισθηματικές και ιδεαλιστικές παρορμήσεις με την πολιτική. Το να προτιμούν μια ευρωπαϊκή ευθυγράμμιση από μια ρωσική μοιάζει, όπως το έθεσε ο ρώσος αναλυτής Βλάντιμιρ Νικίτιν, «με το να επιλέγει ο κάτοικος μιας παραγκούπολης το Ritz, αντί για ένα ελαφρώς μεγαλύτερο χαρτόκουτο». Αυτό σημαίνει ότι πολλοί θα επέλεγαν την ελπίδα μιας καλύτερης υλικά ζωής – μια προοπτική που μπορεί να υλοποιηθεί μόνο μετά από πολλά χρόνια σκληρής δουλειάς και πολλές επώδυνες μεταρρυθμίσεις. Η αντιπολίτευση στο κοινοβούλιο, η πρόταση μομφής της οποίας καταψηφίσθηκε, χαίρει ελάχιστης εμπιστοσύνης από το λαό.
Ο Αμερικανός αναλυτής Thomas Carothers απογύμνωσε την αισιοδοξία της δεκαετίας του ’90, που είδε τη δημοκρατία να εξαπλώνεται αμείλικτα στις μετα- σοσιαλιστική περιοχές. Σε ένα σημαντικό δοκίμιο το 2002, είπε ότι, στο βαθμό που υπήρχαν μεταπτώσεις στην πρώην ΕΣΣΔ , την Ανατολική Ευρώπη και άλλες περιοχές του πλανήτη, συχνά δεν ήταν προς την κατεύθυνση της δημοκρατίας. Αντ ‘αυτού, οι χώρες κόλλησαν σε μια γκρίζα ζώνη που ποικίλλει από ένα κράτος με περιορισμένες ελευθερίες ως τον αυταρχισμό που είναι χειρότερος από πριν, όπως στην Κεντρική Ασία. Η πρόσφατη κατάρρευση της «Αραβικής Άνοιξης», με τις ελπίδες που έφερε για τη δημιουργία εξουσίας στους ανθρώπους, τονίζει αυτό το σημείο – πιο δραματικά στην εμπόλεμη ζώνη της Συρίας .
Οι εξουσιαστές φαίνεται να κερδίζουν. Παρά τις προειδοποιήσεις για οικονομική υπερθέρμανση και αγνοώντας τις δημοκρατικές επιθυμίες του λαού στην Κίνα, ο κομμουνισμός υπό τον Σι Τζινπίνγκ εξακολουθεί να εμφανίζεται ικανός για ανανέωση. Στη Ρωσία, ο Βλαντιμίρ Πούτιν ονομάστηκε ο πιο ισχυρός ηγέτης στον κόσμο από το Forbes για τον έλεγχο στην πολιτική της χώρας του, την εξουδετέρωση των αντιπάλων του και την μαεστρία του στη σκακιέρα της Συρίας. Τώρα Πούτιν απέδειξε ότι κρατά καλά την Ουκρανία – μια χώρα της οποίας ο ίδιος ο λαός, μαζί με πολλούς Ρώσους, θεωρεί ως « Nashi» – η δική μας.
Η ήττα της ελπίδας στην Ευρώπη, για αυτό που θα ήταν ένα μεγάλο βραβείο στην Ανατολή, εντείνει μια μελαγχολική εποχή για τις μεγαλύτερες δημοκρατίες του κόσμου. Η συνεχιζόμενη οικονομική, πολιτική και διπλωματική στασιμότητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η αδυναμία της προεδρίας των ΗΠΑ και η παραπαίουσα ανάπτυξη στην Ινδία είναι ένα φτωχό σκηνικό για τις διαδηλώσεις στο Κίεβο.
Όμως, η ήπια ισχύς της Ευρώπης δίνει περισσότερη ενέργεια στους δρόμους των πόλεων της Ουκρανίας από τη συνεχιζόμενη κυριαρχία της κυβέρνησης Γιανούκοβιτς, για την οποία η οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων Freedom House αναφέρει ότι διαβρώνει τις βασικές ελευθερίες και αυξάνει τη διαφθορά. Δεν είναι δύσκολο να δει κανείς στην προτίμηση για την ΕΕ – με όλα τα προβλήματά της – μια λαχτάρα για μια πιο ασφαλή ζωή των πολιτών. Μια ζωή που δεν θα είναι ευάλωτη στις ενέργειες ενός αυθαίρετου και ασύδοτου καθεστώτος. Δεν είναι δύσκολο να ελπίζουμε ότι, σπασμωδικά, οι χώρες όπως η Ουκρανία, που μπορεί ακόμα να αναδύονται από τα συντρίμμια της Σοβιετικής Ένωσης, έχουν μέσα τους την ικανότητα να δημιουργήσουν μια κυβερνητική δομή για μια τέτοια ζωή.

http://blogs.reuters.com/john-lloyd/2013/12/03/ukraine-staying-put/