H δύναμη των social media στα χέρια του Ερντογάν

Η κάμερα του smartphone δεν είναι ένα de facto εργαλείο της δημοκρατίας, αλλά οι ισχυροί, όπως ο Ερντογάν, εκμεταλλεύονται την αμεσότητά της, γράφει ο Ed Finn, δημοσιογράφος και διευθυντής του Κέντρου για την Επιστήμη και την Εικόνα στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα.

Ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, κατά την κακότεχνη απόπειρα πραξικοπήματος το περασμένο Σαββατοκύριακο, αποκάλυψε κάτι σημαντικό για τους νόμους της εξουσίας στα social media. Όπως και άλλα σημεία καμπής στη Μέση Ανατολή από

το 2011, η είδηση μεταδόθηκε πρώτα από τα smartphones. Αλλά σε αντίθεση με τα γεγονότα στην πλατεία Ταχρίρ του Καΐρου, την οποία πολλοί αποκαλούν "Επανάσταση του Facebook", στην Τουρκία δεν ήταν οι επαναστάτες που φάνηκαν στις κάμερες. Αντ 'αυτού, ο κόσμος παρακολουθούσε με έκπληξη, καθώς οι στρατιωτικές μονάδες που επιχείρησαν τη νύχτα της 15ης Ιουλίου φάνηκε να ακολουθούν ένα κλασικό μοντέλο του 20ου αιώνα για πραξικόπημα: κατέλαβαν το στούντιο της κρατικής τηλεόρασης και ανάγκασαν την παρουσιάστρια να διαβάσει μια δήλωση εκ μέρους τους.

Έντεκα λεπτά αργότερα, ο Ερντογάν απάντησε έξυπνα με το να βγει στον αέρα μέσω μιας κλήσης FaceTime, στο CNN Turk. Ήταν μια αξιοσημείωτη στιγμή, με την επικεφαλής του γραφείου της Άγκυρας του CNN, Χαντέ Φιράτ, να κρατά ένα μικρόφωνο μπροστά σε ένα iPhone. Ο Ερντογάν κατάφερε να εμφανιστεί ταυτόχρονα προεδρικός και οικείος, εξισορροπώντας μεταξύ της γνωστής ρητορικής του και της λεπτότητας της σύνδεσής του με το σύμπαν των μέσων μαζικής ενημέρωσης.

Σε κάποιο σημείο το βίντεο διακόπηκε, ενώ κάποιος άλλος προσπάθησε να καλέσει στο τηλέφωνο, υπογραμμίζοντας την τύχη του ηγέτη που κατάφερε να βγει στον αέρα από (υποθέτουμε) τις διακοπές του στην παραλία του Μαρμαρά, μέσα σε μια εξαιρετικά χαοτική νύχτα.

Συνειδητοποιώντας ίσως το λάθος της, η χούντα κατέλαβε τα στούντιο του CNN Turk τρεις ώρες αργότερα, διώχνοντας το προσωπικό ακόμη και την ώρα που μετέδιδε. Αλλά, φυσικά, ήταν πολύ αργά: Ο Ερντογάν είχε στείλει με επιτυχία το μήνυμα προς τους υποστηρικτές του να βγουν στους δρόμους -και αυτό ακριβώς έκαναν. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους αυτό το πραξικόπημα απέτυχε και για τους οποίους ο Ερντογάν κρατά τόσο ισχυρά την εξουσία του στην Τουρκία. Αλλά αυτή η συγκεκριμένη στιγμή σηματοδοτεί μια ευρύτερη αλήθεια για τη φύση της πολιτικής στην εποχή των social media.

Η πλατεία Ταχρίρ, η πρόσφατη καταγραφή των δολοφονιών αστυνομικών στις Ηνωμένες Πολιτείες και αμέτρητες άλλες ιστορίες μας έδειξαν πώς οι πανταχού κάμερες των smartphones και οι δεκάδες πλατφόρμες social media μπορούν να δώσουν δύναμη στα άτομα. Αλλά ο Ερντογάν μας υπενθύμισε ότι δεν είναι όλοι οι χρήστες των social media ίσοι. Οι νόμοι της εξουσίας ισχύουν και τα άτομα με επιρροή βρίσκουν ευκολότερο να χρησιμοποιούν τα social media για να κερδίσουν ακόμη περισσότερη εξουσία.

Η κάμερα του smartphone δεν είναι ένα de facto εργαλείο της δημοκρατίας. Απλά μεγεθύνει ό,τι συμβαίνει - και οι ισχυροί όπως Ερντογάν και ο Πρόεδρος της Συρίας Μπασάρ αλ-Άσαντ μαθαίνουν να χρησιμοποιούν αυτή την αμεσότητα προς όφελός τους.

Ο σχεδιασμός του iPhone μας λέει πώς πρέπει να διεξάγονται οι συνομιλίες στο FaceTime: κρατάμε το τηλέφωνο κοντά στο πρόσωπό μας, κάτι που μας φέρνει σε στενή σχέση με κάποιον άλλον που κάνει ακριβώς το ίδιο πράγμα. Με τη σειρά του, ο Ερντογάν με το FaceTime έδωσε στους θεατές μια οικεία, σχεδόν έντονη εμπειρία της παρουσίας του, σε μια κρίσιμη στιγμή. Ο Άσαντ έχει προσπαθήσει για πιο ήπια προπαγάνδα με το συριακό Instagram, προσφέροντας μία - ας πούμε- συγκρατημένη άποψη για την ζωή του, γεμάτη με φωτογραφικά στιγμιότυπα από την οικογένειά του και ανθρωπιστικά θέματα.

Αυτή η ψηφιακή οικειότητα μεταμορφώνει όλα τα είδη των πολιτικών ανταλλαγών, δημιουργώντας ένα νέο είδος σινεμά βεριτέ, που είναι τόσο οικείο στην Κάτι Πέρι όσο και στον Ντόναλντ Τραμπ. Το ζωντανό βίντεο ενδυναμώνει την ισχυρή μαρτυρία του αυτόπτη μάρτυρα, αλλά επίσης δίνει στους πολιτικούς έναν άλλο τρόπο για να αξιοποιήσουν τη λατρεία στις διασημότητες και να βραχυκυκλώσουν τα παραδοσιακά φίλτρα των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Όταν συμβαίνει αυτό, οι βασικοί κανόνες του λόγου μετατρέπονται από ρεπορτάζ σε σχόλια. Οι έξυπνοι πολιτικοί χρησιμοποιούν τα social media για να πουν πράγματα που μπορούν μόνο από αυτές τις πλατφόρμες, μεγιστοποιώντας την (θεωρητικά) μη προγραμματισμένη φύση τους, ως έναν τρόπο για να προωθήσουν ιδέες που δεν θα ήταν αποδεκτές σε άλλες μορφές των μέσων ενημέρωσης. Ο Τραμπ, που ανήρτησε στο Twitter μιας εικόνα-κολλάζ με την Χίλαρι Κλίντον και ένα άστρο του Δαυίδ υπό τη λεζάντα "η πιο διεφθαρμένη υποψήφια που έχει υπάρξει ποτέ!", είναι ένα πρόσφατο παράδειγμα.

Την ίδια στιγμή, τα ζωντανά βίντεο ενισχύουν την σχέση μεταξύ των πολιτικών και των ψηφοφόρων ακόμη περισσότερο, δημιουργώντας την οπτική εντύπωση ότι είμαστε κοντά στην εξουσία.

Σκεφτείτε τον πρόεδρο Ομπάμα και τις φιλικές ανταλλαγές μηνυμάτων στο Twitter με τον πρίγκιπα Χάρι κατά τη διάρκεια των Invictus Games, ένα διεθνές αθλητικό γεγονός, στο οποίο τραυματίες ή άρρωστα μέλη των ενόπλων δυνάμεων, αλλά και βετεράνοι, διαγωνίζονται σε αθλήματα. Η εντύπωση του βίντεο-απάντηση του πρίγκιπα Χάρι είναι ότι παρακολουθούμε μια αυθόρμητη αντίδραση από την Βασίλισσα Ελισάβετ στον αρχικό χλευασμό του Ομπάμα. Έχουμε τις πρώτες θέσεις σε μια μορφή δημόσιου πειράγματος του 21ου αιώνα μεταξύ των παγκόσμιων ηγετών, που θα ήταν αδιανόητη στις αίθουσες του Kensington Palace ακόμη και πριν από μια δεκαετία.

Αυτό το είδος της υψηλής ισχύος ψηφιακής οικειότητας έχει απρόβλεπτες συνέπειες. Με πολλούς τρόπους μόλις αρχίζουμε να ανακαλύπτουμε τι σημαίνει πειθώ και λήψη αποφάσεων στην εποχή της συνεχούς σύνδεσης. Ο Τραμπ κέρδισε τους αμφισβητίες του στο αρχικό στάδιο της προεκλογικής εκστρατείας επειδή κατάλαβε αυτή τη νέα πραγματικότητα πολύ καλύτερα από τον καθένα στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, και οι επερχόμενες εκλογές θα είναι ένα είδος δημοψηφίσματος για τις επιχειρήσεις της πολιτική στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Αλλά για την Τουρκία, τουλάχιστον, η απάντηση έχει ήδη ρυθμιστεί: μέσα από τις μαζικές εκκαθαρίσεις του ο Ερντογάν έχει εξαλείψει κάθε ίχνος αντιπολίτευσης, φέρνοντας τη χώρα ακόμα πιο κοντά του, όπως έκανε με την κάμερα του iPhone του κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος.

cnn.com

Διαβάστε περισσότερα