Economist: Η Ευρώπη αποτίει φόρο τιμής στον Ερντογάν

Στα ένδοξα χρόνια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, οι ξένοι αξιωματούχοι που αναζητούσαν εύνοια συνέρρεαν στην αυλή του σουλτάνου, φέρνοντας ακριβά δώρα και τραγουδώντας ύμνους. Οι ηγέτες της Ευρώπης βρίσκονται τώρα σε παρόμοια θέση, οδηγούμενοι από την απελπισία από τη μαζική ροή προσφύγων στην Ευρωπαϊκή Ένωση από την Τουρκία αυτό το καλοκαίρι. Οι προσφορές που έκαναν αυτή την εβδομάδα στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τον

όλο και περισσότερο αυταρχικό πρόεδρο της Τουρκίας, μπορεί να μην είχαν τη λάμψη των πολύτιμων λίθων ή των κεντημένων υφασμάτων. Αλλά δεν είναι λιγότερο πολύτιμες.

Στις 15 Οκτωβρίου, οι Ευρωπαίοι αρχηγοί των κρατών που συγκεντρώθηκαν στις Βρυξέλλες, ενέκριναν ένα «κοινό σχέδιο δράσης» που συμφωνήθηκε με την Τουρκία από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, λίγες ημέρες νωρίτερα. Η ΕΕ θέλει ο Ερντογάν να κάνει δύο πράγματα. Πρώτον, να βελτιώσει την τύχη των 1,7 εκατ. Σύριων που ζουν στην Τουρκία, οι οποίοι δεν είναι σε στρατόπεδα προσφύγων, ιδίως ενισχύοντας την πρόσβασή τους στην αγορά εργασίας (το νομοσχέδιο για το δικαίωμα στην εργασία είναι εν αναμονή στο τουρκικό κοινοβούλιο), και με την παροχή περισσότερων θέσεων στα σχολεία. Αν γίνει η ζωή πιο υποφερτή για τους Σύριους στην Τουρκία, η ΕΕ ελπίζει ότι λιγότεροι θα θελήσουν να φύγουν για την Ευρώπη.

Δεύτερον, οι Ευρωπαίοι θέλουν ο Ερντογάν να ανακόψει την άναρχη ροή των μεταναστών που εγκαταλείπουν τις τουρκικές ακτές των ελληνικών νησιών. Σύμφωνα με το σχέδιο, η Τουρκία θα ενισχύσει τις περιπολίες στα σύνορα, θα αυξήσει τη συνεργασία με τις ελληνικές και βουλγαρικές αρχές και θα κάνει πιο αυστηρούς τους περιορισμούς της για βίζα για τους Πακιστανούς και τους Μπαγκλαντεσιανούς, πολλοί από τους οποίους διέρχονται από την Τουρκία για να φτάσουν στην ΕΕ.

Σε αντάλλαγμα, ο Ερντογάν επιδιώκει βοήθεια περίπου 3 δις ευρώ, μέσω ενός ταμείου της ΕΕ. Τα ταξίδια χωρίς βίζα για τους Τούρκους μέσα στη ζώνη Σένγκεν της ΕΕ είναι ένα ακόμα μεγάλο βραβείο, που μπορεί να χορηγηθεί το επόμενο έτος, αν η Τουρκία συμφωνήσει να δεχθεί τον επαναπατρισμό παράνομων μεταναστών από τρίτες χώρες, οι οποίοι φθάνουν στην Ευρώπη μέσω του εδάφους της. Ίσως το πιο εντυπωσιακό είναι ότι οι ηγέτες συμφώνησαν να «αναζωογονήσουν» την μακροχρόνια τελμάτωση προσπάθειας της Τουρκίας να ενταχθεί στην ΕΕ. Αυτό θα έρθει μέσω του ανοίγματος νέων «κεφαλαίων» (διαπραγματεύσεις σε συγκεκριμένους τομείς πολιτικής).

Όλα ισοδυναμούν με μια εντυπωσιακή αλλαγή στη στάση των Ευρωπαίων απέναντι στην Τουρκία: η ΕΕ είχε περιφρονητικά σταματήσει τη διαδικασία ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ, ακόμη και πριν ο Ερντογάν αρχίσει να γίνεται τόσο αυταρχικός, κυρίως λόγω της αντίστασης από χώρες όπως η Γαλλία και η Κύπρος. Πολλές λεπτομέρειες απομένουν να συμπληρωθούν και κάποιες κυβερνήσεις είναι εχθρικές. Η Αυστρία και η Κύπρος παραμένουν επιφυλακτικές σχετικά με την επιτάχυνση της προσπάθειας ένταξης της Τουρκίας, για παράδειγμα. Ένα περαιτέρω αίτημα της Τουρκίας, να τοποθετηθεί σε έναν κατάλογο «ασφαλών χωρών καταγωγής», που σημαίνει ότι ο μικρός αριθμός των Τούρκων υπηκόων που ζητούν άσυλο στην ΕΕ θα δυσκολευτεί να το αποκτήσει, επίσης αντιμετωπίζει αντίσταση από ορισμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.

Ούτε καν τα χρήματα είναι εγγυημένα: αν εξαιρέσουμε τα 500 εκατ. ευρώ περίπου που μπορεί να προέλθουν από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να μαζέψουν όπως-όπως τα μετρητά μόνες τους και δεν υπάρχουν δεσμεύσεις ακόμα. Ο Ερντογάν δεν έχασε χρόνο να «καρφώσει» τους Ευρωπαίους, κατηγορώντας τους για «ανειλικρίνεια». Από την τουρκική πλευρά, δεν είναι σαφές πώς μερικές από τις διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης μπορεί να επαληθευτούν. Οι μεταναστευτικές ροές σύντομα θα μειωθούν χάρη στις πιο ψυχρές καιρικές συνθήκες, για παράδειγμα. Πώς αυτό το αποτέλεσμα θα απεμπλακεί από τις τουρκικές προσπάθειες στα σύνορα;

Ωστόσο, αυτό που ήταν το πιο σημαντικό για τους Τούρκους, λένε Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, δεν ήταν καμία προσφορά, αλλά η αίσθηση ότι οι σχέσεις τους με την Ευρώπη επανέρχονται σε σωστή πολιτική βάση, αντί να μειώνονται σε νομικίστικες ανταλλαγές μεταξύ των τεχνοκρατών ή μονόπλευρες απειλές σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο Ερντογάν, για παράδειγμα, θέλει να καλείται ανεπίσημα σε ορισμένες ευρωπαϊκές συνόδους κορυφής, και κατά πάσα πιθανότητα η επιθυμία του θα εκπληρωθεί. Την Κυριακή δέχθηκε τον πιο ισχυρό ευρωπαίο, την Άνγκελα Μέρκελ, η οποία έκανε μία βιαστική επίσκεψη στην Άγκυρα για να αποτίσει φόρο τιμής. (Η κυβέρνηση της Μέρκελ, που αντιμετωπίζει το κύριο βάρος της προσφυγικής πρόκλησης στην Ευρώπη, ήταν η πιο δυνατή «φωνή», ζητώντας μια συμφωνία με τους Τούρκους).

Για τον Ερντογάν, η συγκυρία είναι ευχάριστη. Την 1η Νοεμβρίου η Τουρκία θα διεξάγει γενικές εκλογές, καθώς οι εκλογές του Ιουνίου δεν έβγαλαν κυβέρνηση. Ο πρόεδρος δεν είναι στο ψηφοδέλτιο, αλλά το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AK), το κόμμα του, το οποίο είναι στην εξουσία από το 2002, αγωνίζεται να κερδίσει την πλειοψηφία και θα ήθελε να αλλάξει το σύνταγμα (για τη χορήγηση, μεταξύ άλλων, σαρωτικής εκτελεστικής εξουσίας στον προεδρικό θώκο). Οι περισσότεροι παρατηρητές αναμένουν ένα ακόμα ασαφές αποτέλεσμα, αλλά τα σημάδια των ισχυρών Ευρωπαίων που γεμίζουν τον πρόεδρο με δώρα δεν θα βλάψουν τις προοπτικές του AK.

Αυτό, βέβαια, κάνει τα πράγματα δύσκολα για τους Ευρωπαίους. Η δημοσίευση της ετήσιας έκθεσης προόδου της Επιτροπής για την ενταξιακή προσπάθεια της Τουρκίας, που είχε αρχικά προγραμματιστεί για την προηγούμενη εβδομάδα και φημολογείται ότι περιέχει σκληρή γλώσσα για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και τη διαφθορά, έχει αναβληθεί, χωρίς νέα ημερομηνία αναγγελίας. Τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και άλλοι που ανησυχούν για την επιδείνωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υπό τον Ερντογάν ήδη διαμαρτύρονται.

Αυτή είναι κρίσιμη εποχή για την Τουρκία. Η πολιτική σταθερότητα και η οικονομική επιτυχία που ήταν τα χαρακτηριστικά της περιόδου ηγεσίας του AK εξαφανίζονται. Η σύγκρουση της Τουρκίας με τους Κούρδους έχει φουντώσει και πάλι. Στις 10 Οκτωβρίου, έγινε η χειρότερη τρομοκρατική ενέργεια στην ιστορία της Τουρκίας, με τουλάχιστον 99 ανθρώπους νεκρούς από μία διπλή βομβιστική επίθεση σε ένα συλλαλητήριο ειρήνης στην Άγκυρα. Μια απότομη αύξηση των συγκρούσεων στη συριακή πόλη Χαλέπι θα μπορούσε να στείλει φρέσκα κύματα προσφύγων στην Τουρκία και ίσως από εκεί στην Ευρώπη. Ως εκ τούτου, ο Ερντογάν έχει μάλλον διαφορετικές προτεραιότητες από τους ευρωπαίους εταίρους του και μένει να δούμε κατά πόσον το σχέδιο δράσης θα μεταφραστεί από συμφωνία σε πράξη. Αλλά προς το παρόν, ο σουλτάνος θα είναι ικανοποιημένος με τον φόρο τιμής.

economist.com

Διαβάστε περισσότερα