Alain Resnais R.I.P.

Πέθανε εχθές (01.03.2014) στο Παρίσι ο πολύ σημαντικός σκηνοθέτης Alain Resnais (Αλέν Ρενέ) σε ηλικία 91 ετών. Να θυμίσουμε ότι μέχρι τέλους ήταν ακούραστος και δραστήριος, αφού λίγες εβδομάδες πριν, στο τελευταίο φεστιβάλ του Βερολίνου, η ταινία του Life of Riley τιμήθηκε με την Αργυρή Άρκτο Alfred Bauer που απονέμεται στο φιλμ που ανοίγει νέες προοπτικές για τον κινηματογράφο. Κάτι που έκανε ο Ρενέ από την αρχή της καριέρας

του, δημιουργώντας τη δικιά του μοντερνιστική κινηματογραφική γλώσσα, η οποία δεν είχε καμία σχέση με αυτή των έτερων συνοιδοπόρων του της γαλλικής Νουβέλ Βάγκ, που ξεκίνησαν ως γραφιάδες στα Cahiers du Cinema.

Οι αναζητήσεις του λίγο μεγαλύτερου Ρενέ, τόσο σε φορμαλιστικό όσο και σε θεματικό επίπεδο, ήταν αρκετά διαφορετικές από αυτές του Γκοντάρ και της παρέας του, με τις έννοιες του χρόνου και της μνήμης να παίζουν κεντρικό ρόλο στο έργο του. Όχι τυχαία, για να αποτυπώσει τους σύνθετους φιλοσοφικούς αυτούς προβληματισμούς στο σελιλόιντ συνεργάστηκε με σημαντικούς ανθρώπους των γραμμάτων στα σενάρια του.

Click here to view the embedded video.

Ήρθε στο προσκήνιο με το ντοκιμαντέρ για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης Night and The Fog (1955), ενώ προηγουμένως είχε συνεργαστεί με τον Κρις Μαρκέρ στο Les statues meurent aussi (Statues Also Die-1953), ένα δοκιμιακό φιλμ για τη γαλλική αποικοκρατία στην Αφρικη.

Για μια περίπου δεκαετία συνολικά(1946-1958) εργάστηκε κυρίως σε πειραματικές ταινίες μικρού μήκους (ειδικά ντοκιμαντέρ) και ως μοντέρ, μέχρι το 1959 οπότε και έγινε παγκόσμια γνωστός με την ταινία Hiroshima Mon Amour (Χιροσίμα Αγάπη Μου), σε σενάριο της Μαργκερίτ Ντυράς, ένα υβρίδιο ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας (με την υπέροχη Εμμανουέλ Ριβά να πρωταγωνιστεί). Προβλήθηκε στις Κάννες τον ιδίο χρόνο με τα 400 Χτυπήματα του Τριφό και μαζί σήμαναν τη γέννηση όχι μόνο του Νέου Κύματος αλλά και ενός νέου κινηματογράφου συνολικά.

Η επόμενη ταινία του, το επίσης πλέον κλασικό L’Année Derniere a Marienbad (Πέρυσι στο Μαρίενμπαντ) δεν φείδεται αφηγηματικών καινοτομιών και πειραματισμών, επικεντωμένη σε ένα μπαρόκ ξενοδοχείο/σατώ όπου μια γυναίκα και δύο άντρες συναντιούνται. Το σενάριο γράφτηκε από τον σημαντικό συγγραφέα Alain Robbe-Grillet (Αλέν Ρομπ-Γκριγιέ), το οποίο ο σκηνοθέτης ακολούθησε πιστά, βάζοντας ταυτόχρονα τη δική του σφραγίδα. Η ονειρική φύση του φιλμ, ο ελλειπτικός ρυθμός του και η ασάφεια στο χειρισμό του χώρου θεωρήθηκαν ακατανόητα από μέρος των κριτικών και του κοινού. Το φιλμ κέρδισε πάντως τον Χρυσό Λέοντα στη Βενετία το 1961.

Click here to view the embedded video.

Φυσικά ένας τόσο ανήσυχος δημιουργός όσο ο Ρενέ δεν επαναπαύθηκε με τη θέση των δύο σχετικά πρώιμων αριστουργηματων του στο πάνθεον του παγκόσμιου σινεμά αλλά συνέχισα να δουλεύει και να εξελίσσεται σε διαφορετικές κατευθύνσεις αδιάκοπα, ενώ από τη δεκαετία του’70 και μετά το έργο του εμπλουτίζεται και βρίσκεται σε διάλογο με άλλες εκφάνσεις της κουλτούρας όπως το θέατρο (βλ. τις ταινίες Mélo του 1986 και Smoking/No Smoking του 1993.

Άφησε τα πιο ξεκάθαρα πολιτικά θέματα των πρώτων ταινίών του, μεταπηδώντας σε πιο προσωπικές εμμονές (με το θάνατο και τη μνήμη, επί παραδείγματι) ενώ ταινίες όπως τα My American Uncle (1980) και Life is a Bed of Roses (1983) αναδεικνύουν τους παιχνιδιάρικους πειραματισμούς του με την αφήγηση. Το τελευταίο του έργο βασίζεται σε θεατρικό του Alan Aykbourn, ένα μόνο από τα αρκετά θεατρικά του ίδιου συγγραφέα που έχει μεταφέρει στο σινεμά ο Ρενέ.

Alain Resnais R.I.P.
1922 – 2014

Διαβάστε περισσότερα:

Guardian: 1 (obituary), 2 (κριτική αποτίμηση), 3(συνέντευξη), 4 (κείμενο του γνωστού θεωρητικού και κριτικού David Thomson)

Criterion: Δοκίμιο 1, Δοκίμιο 2

Senses of Cinema Journal: “Marker, Resnais, Varda: Remembering the Left Bank Group”

Click here to view the embedded video.