Πυρηνικό πρόγραμμα Ιράν: Γιατί οδεύουν προς αδιέξοδο οι διαπραγματεύσεις Τεχεράνης – Ουάσιγκτον

Παρά το γεγονός ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ την περασμένη εβδομάδα άφησε να εννοηθεί ότι μια πυρηνική συμφωνία με το Ιράν ήταν «κοντά», αυτό δεν φαίνεται να ισχύει στην πραγματικότητα, καθώς και οι δύο πλευρές εμμένουν στις αντίστοιχες κόκκινες γραμμές τους και φαίνεται να αποκλείουν την πιθανότητα μιας διαπραγματευτικής λύσης για το μέλλον του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν.

Μόλις χθες, 20 Μαΐου, ο Ανώτατος Ηγέτης

του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, χαρακτήρισε τις απαιτήσεις των ΗΠΑ προς το Ιράν να σταματήσει ακόμη και τα χαμηλά επίπεδα εμπλουτισμού ουρανίου «υπερβολικές και εξωφρενικές» και έθεσε περαιτέρω αμφιβολίες για το αν ο αναμενόμενος επόμενος γύρος έμμεσων συνομιλιών μεταξύ των δύο πλευρών θα αποφέρει κάποιο αποτέλεσμα.

Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ (via AP)

Άλλοι Ιρανοί υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι έχουν επίσης επανειλημμένα δηλώσει ότι οι συνομιλίες θα αποτύχουν αν οι Ηνωμένες Πολιτείες διατηρήσουν την απαίτησή τους από το Ιράν να σταματήσει τον εγχώριο εμπλουτισμό ουρανίου, ένα δικαίωμα που η Τεχεράνη πιστεύει ότι έχει βάσει της Συνθήκης για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων (NPT).

Ωστόσο, τέτοιες απαιτήσεις, οι οποίες αντικατοπτρίζουν την άποψη ότι οι εγκαταστάσεις εμπλουτισμού ουρανίου είναι το κλειδί για την ικανότητα του Ιράν να μετατρέψει αβλαβή υλικά σε πυρηνικά όπλα, έχουν γίνει το θεμέλιο της θέσης της κυβέρνησης Τραμπ. Ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ Στιβ Γουίτκοφ δήλωσε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα επιτρέψουν στο Ιράν να έχει «ούτε 1%» ικανότητα εμπλουτισμού. Ο Υπουργός Εξωτερικών και υπηρεσιακός Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Μάρκο Ρούμπιο δήλωσε στην Επιτροπή Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας ότι η αμερικανική κυβέρνηση αντιτίθεται σε οποιαδήποτε εγχώρια ικανότητα εμπλουτισμού στο Ιράν, επειδή είναι σχετικά εύκολο να μεταβεί κανείς από την παραγωγή ουρανίου χαμηλής ποιότητας σε ουράνιο οπλικής ποιότητας.

Ο Τραμπ είχε προειδοποιήσει προηγουμένως το Ιράν ότι αν δεν καταλήξει σε συμφωνία, θα μπορούσε να αντιμετωπίσει ένα στρατιωτικό χτύπημα με «βία που δεν έχουν ξαναδεί οι άνθρωποι».

(AP Photo/Charlie Neibergall)

«Δεν είμαστε κοντά σε μια συμφωνία αυτή τη στιγμή», δήλωσε ο Αλί Βαέζ, διευθυντής του Iran Project στο International Crisis Group. «Απ’ όσο καταλαβαίνω, η πρόταση των ΗΠΑ είναι μηδενικός εμπλουτισμός, κάτι που έχει ένα απόλυτο ιστορικό αποτυχίας εδώ και 20 χρόνια».

Οι τέσσερις γύροι συνομιλιών μέχρι στιγμής, με την πιθανότητα ενός πέμπτου γύρου αυτό το Σαββατοκύριακο, φάνηκαν να προσφέρουν την καλύτερη ευκαιρία εδώ και χρόνια για να επιλυθεί διπλωματικά το αδιέξοδο μεταξύ Ιράν και Ηνωμένων Πολιτειών σχετικά με τις αυξανόμενες πυρηνικές δυνατότητες της Τεχεράνης.

Η οικονομία του Ιράν έχει πληγεί από τις κυρώσεις των ΗΠΑ και της Δύσης, καθώς και από τους συνεχιζόμενους περιορισμούς στην ικανότητά του να εξάγει πετρέλαιο, συμπεριλαμβανομένων των εντατικοποιημένων προσπαθειών των ΗΠΑ για την καταπολέμηση των παράνομων δεξαμενόπλοιων που μεταφέρουν ιρανικό αργό πετρέλαιο. Οι περιφερειακές συμμαχικές οργανώσεις της Μέσης Ανατολής που πρόσκεινται στο Ιράν, συμπεριλαμβανομένων των μαχητικών ομάδων στον Λίβανο και τη Λωρίδα της Γάζας, έχουν αποδεκατιστεί, ενώ η κυριαρχία του στη Συρία έχει αποδυναμωθεί. Οι αμυντικές δυνατότητες της ισλαμικής δημοκρατίας, όπως τα προηγμένα ρωσικής κατασκευής συστήματα αεράμυνας, υπέστησαν σοβαρά πλήγματα το περασμένο φθινόπωρο από ισραηλινές επιδρομές, αφήνοντας την Τεχεράνη πιο ευάλωτη στη συνεχιζόμενη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ γύρω από τον Περσικό Κόλπο.

Όλοι αυτοί οι λόγοι έχουν δώσει στους Ιρανούς αξιωματούχους τον πολιτικό χώρο να συμμετάσχουν ξανά σε συνομιλίες με την Ουάσιγκτον για το πυρηνικό πρόγραμμα  της χώρας – όχι όμως με οποιοδήποτε τίμημα και, κυρίως, χωρίς να απαρνηθούν αυτό που η χώρα θεωρεί ως δικαίωμά της: να εμπλουτίζει δηλαδή ουράνιο, τουλάχιστον στα χαμηλά επίπεδα που απαιτείται στους πυρηνικούς αντιδραστήρες ειρηνικής χρήσης.

Ωστόσο, η κυβέρνηση Τραμπ έχει τη δική της εσωτερική πολιτική να λάβει υπόψη στις συνομιλίες με το Ιράν, ιδίως όσον αφορά παραχωρήσεις στη διαμάχη για τον εμπλουτισμό. Στις 14 Μαΐου, περισσότεροι από 200 νομοθέτες και στα δύο σώματα του Κογκρέσου έστειλαν στον Τραμπ επιστολή προτρέποντάς τον να μην συμφωνήσει σε οποιαδήποτε συμφωνία που θα επέτρεπε στο Ιράν να διατηρήσει την ικανότητα εμπλουτισμού ουρανίου.

Η πίεση του Κογκρέσου, «επιτρέπει στον Τραμπ να επωφεληθεί από ένα είδος «κακού μπάτσου» στις συνομιλίες για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα», δήλωσε ο Μπέχναμ Μπεν Ταλεμπλού, ανώτερος διευθυντής του προγράμματος για το Ιράν στο Ίδρυμα για την Υπεράσπιση των Δημοκρατιών. Είπε ότι μια εδραιωμένη σκληρή θέση θα μπορούσε τελικά να καταστήσει δυνατή την απόσπαση παραχωρήσεων από το Ιράν, επειδή χωρίς αυτές, το Κογκρέσο θα ήταν απίθανο να επικυρώσει οποιαδήποτε μελλοντική συμφωνία ΗΠΑ-Ιράν ως συνθήκη, η οποία θα ήταν σημαντική για την Τεχεράνη, καθώς η έλλειψή της θα ήταν μια διαρκής πηγή ανασφάλειας για το καθεστώς των μουλάδων.

Πηγή: Foreign Policy