Αλτσχάιμερ: Επιστήμονες ανέπτυξαν «γενετικό ρολόι» που προβλέπει πότε θα εκδηλωθεί η νόσος

Επιστήμονες ανακάλυψαν ότι συγκεκριμένες γενετικές μεταλλάξεις που συνδέονται με την Οικογενή Νόσο Αλτσχάιμερ λειτουργούν σαν «γενετικό ρολόι», επιτρέποντας την πρόβλεψη της ηλικίας εμφάνισης των πρώτων συμπτωμάτων. Τα ευρήματα, που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό «Molecular Neurodegeneration», θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους γιατρούς να διαγνώσουν πιο έγκαιρα τη νόσο και να προσαρμόσουν τη θεραπεία.

Η νόσος Αλτσχάιμερ παραμένει μια από τις πιο διαδεδομένες και δύσκολες νευροεκφυλιστικές ασθένειες, επηρεάζοντας περίπου 50 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως.

Η ακριβής αιτία της παραμένει ασαφής. Η Οικογενής Νόσος Αλτσχάιμερ είναι σπάνια και εκδηλώνεται σε πιο νεαρή ηλικία. Οφείλεται σε μεταλλάξεις σε τρία βασικά γονίδια που εμπλέκονται: την πρόδρομο πρωτεΐνη του αμυλοειδούς (APP), την πρεσενιλίνη 1 (PSEN1) ή την πρεσενιλίνη 2 (PSEN2). Ο ακριβής ρόλος τους στη νόσο δεν είναι καλά κατανοητός και αποτελεί θέμα επιστημονικής συζήτησης εδώ και αρκετές δεκαετίες.

«Στην Οικογενή Νόσο Αλτσχάιμερ, οι ασθενείς εμφανίζουν συχνά αυτόματες γενετικές μεταλλάξεις, αλλά μέχρι σήμερα οι γιατροί δεν μπορούσαν να τους παρέχουν πιο εξειδικευμένες πληροφορίες», εξηγεί η Λουτσία Τσάβεζ Γκουτιέρες, επικεφαλής της ομάδας και καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο VIB-KU Leuven Center for Brain & Disease Research στο Βέλγιο.

«Αναπτύξαμε μια μέθοδο για να ελέγξουμε πειραματικά πόσο πιθανό είναι μια μετάλλαξη να προκαλέσει τη νόσο, καθώς και για να προβλέψουμε πότε θα εμφανιστεί» προσθέτει.

Μεταλλάξεις που λειτουργούν σαν ρολόγια

Η ερευνητική ομάδα της καθηγήτριας απέδειξε πρόσφατα ότι οι μεταλλάξεις στο γονίδιο PSEN1 συνδέονται στενά με την ηλικία έναρξης της νόσου Αλτσχάιμερ. Στο πλαίσιο της νέας μελέτης, πραγματοποίησε την ίδια ανάλυση για μεταλλάξεις και στα τρία αιτιολογικά γονίδια: PSEN1, PSEN2 και APP, όπου διαπιστώθηκαν πολύ σαφείς συσχετίσεις μεταξύ συγκεκριμένων μεταλλάξεων και της ηλικίας έναρξης της Οικογενούς Νόσου Αλτσχάιμερ.

«Όταν συγκεντρώσουμε όλα τα δεδομένα μας, θα έχουμε μια πολύ πιο ξεκάθαρη εικόνα για το πώς κάθε ένα από τα αιτιολογικά γονίδια συμβάλλει στην ανάπτυξη της οικογενούς νόσου Αλτσχάιμερ – μπορούμε να μετρήσουμε την ακριβή συμβολή κάθε γονιδίου και ακόμη και να προβλέψουμε πότε θα εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα», εξηγεί η καθηγήτρια και κύρια συγγραφέας της μελέτης.

Γονίδια της νόσου Αλτσχάιμερ

Είναι ήδη γνωστό στους επιστήμονες ότι η συσσώρευση μεγαλύτερων πεπτιδίων Aβ στον εγκέφαλο μπορεί να εμπλέκεται στην ενεργοποίηση των μοριακών και κυτταρικών προγραμμάτων που οδηγούν στην εμφάνιση της νόσου Αλτσχάιμερ. Σε αυτή τη μελέτη, οι ερευνητές παρατήρησαν άμεσες και γραμμικές σχέσεις ανάμεσα στην αναλογία Αβ και την ηλικία εμφάνισης της νόσου. Οι παράλληλες αυτές σχέσεις μετατοπίζονταν ανάλογα με το γονίδιο, γεγονός που υποδηλώνει την παρουσία ενός κοινού παθογόνου μηχανισμού με διαφορετικό χρόνο εκδήλωσης ανά γονίδιο.

«Τα δεδομένα μας προβλέπουν ότι μια μετατόπιση κατά 12% στο προφίλ των Aβ πεπτιδίων θα μπορούσε να καθυστερήσει την ηλικία έναρξης της οικογενειακής νόσου Αλτσχάιμερ έως και πέντε χρόνια», λέει η καθηγήτρια.

«Αυτό αναδεικνύει τις δυνατότητες των θεραπειών που στοχεύουν στη γ-σεκρετάση στον εγκέφαλο για τη δημιουργία μικρότερων σε μέγεθος μορφών Aβ και με τη σειρά τους καθυστερούν ή προλαμβάνουν την έναρξη της νόσου» σημειώνει.

Στρατηγικές για την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία

Εκτός από τη βαθύτερη κατανόηση του μηχανισμού της νόσου, οι επιστήμονες ανέπτυξαν ένα πλαίσιο αξιολόγησης της παθογονικότητας των γενετικών μεταλλάξεων αλλά και της επιρροής περιβαλλοντικών παραγόντων ή τροποποιητικών γονιδίων.

«Αναπτύξαμε ένα προγνωστικό μοντέλο για την ηλικία έναρξης, το οποίο θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για εξατομικευμένες προσεγγίσεις διάγνωσης και θεραπείας στην οικογενή νόσο Αλτσχάιμερ», δήλωσε η πρώτη συγγραφέας της μελέτης.”

«Στο μέλλον, αυτό μπορεί να βοηθήσει τους κλινικούς γιατρούς να σχεδιάσουν αποτελεσματικότερα στρατηγικές για την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία ασθενών με γενετικές μορφές της νόσου. Το εργαστήριό μας επικεντρώνεται τώρα στην περαιτέρω έρευνα με στόχο την ανάπτυξη θεραπειών με τη χρήση αυτού του μοντέλου» καταλήγει η ερευνήτρια.

ΠΗΓΗ: Medicalxpress