Νίκη Σαλπαδήμου: συνέντευξη στον Γρηγόρη Δανιήλ

Με καταγωγή από τη Σκόπελο, η συγγραφέας Νίκη Σαλπαδήμου, εκπαιδευτικός και πρώην σχολική σύμβουλος της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, αποτελεί ενεργό μέλος της Εθνικής Εταιρείας των Ελλήνων Λογοτεχνών. Έχει γράψει 12 βιβλία για παιδιά και εφήβους και έχει συμμετάσχει με κείμενά της σε τέσσερις συλλογικές εκδόσεις. Από τα τρία βιβλία που έχει γράψει για το ενήλικο κοινό ξεχωρίζει Το δημοτικό τραγούδι, ένα πόνημα που ερευνά το δημοτικό τραγούδι από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Το τελευταίο της βιβλίο, Μην ανησυχείς, μαμά, μεγάλωσα πια, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αγγελάκη,

{loadmodule mod_adsence-inarticle-makri} {loadposition adsence-inarticle-makri}

Μην ανησυχείς, μαμά, μεγάλωσα πια, ο τίτλος του νέου σας βιβλίου. Κάτω από ποιες συνθήκες γράφτηκε;

Αυτή η ηλικία παρουσιάζει ενδιαφέρον από πολλές πλευρές, είναι μια περίοδος που το άτομο δεν είναι πλήρως ενήλικο αλλά και σύμφωνα με τα χρόνια του (17-18) δεν συγκαταλέγεται στους ανήλικους. Επομένως, προσφέρεται το πεδίο για διερεύνηση από πολλές πλευρές: προσωπική, κοινωνική, οικογενειακή, ψυχολογική. Αυτή η μεταβατική περίοδος πιστεύω ότι είναι σημαντική για κάθε άνθρωπο, γιατί περνά από το στάδιο της εφηβείας σε μια περίοδο που ανατρέπει το ως τώρα status της ζωής του. Για το θέμα του βιβλίου μου έχουν υπάρξει πολλά ερεθίσματα, που συνέλεξα τόσο από το στενό όσο και από το ευρύτερο (οικογενειακό και φιλικό) περιβάλλον μου.

Ο τίτλος του βιβλίου υιοθετεί, κατά κάποιον τρόπο, μια γνώριμη φράση-στάση κάθε παιδιού που ξεκινά να στέκεται στα πόδια του και να οραματίζεται τη ζωή του. Θα ήθελα τις απόψεις σας σχετικά μ’ αυτή την παράμετρο που ανοίγει το βιβλίο σας.

Το παιδί αυτής της ηλικίας νομίζει ότι είναι ικανό να σταθεί στα πόδια του, γιατί παρασύρεται από τη νεανική ορμή του να κατακτήσει τον κόσμο, ν’ αφήσει το δικό του αποτύπωμα και ν’ αποδείξει ότι μπορεί να τα καταφέρει. Δυστυχώς όμως η ορμή είναι κακός σύμβουλος, παραμερίζει τη λογική και την κρίση. Στην πραγματικότητα, το κάθε παιδί φοβάται το άγνωστο, που θα συναντήσει μακριά απ’ το σπίτι του, φοβάται την αποτυχία, τα λάθη που κοστίζουν, αλλά δεν το ομολογεί, γιατί φοβάται τους περιορισμούς που μπορεί να του επιβληθούν, αλλά κυρίως την αρνητική κριτική. Σίγουρα το κάθε παιδί οραματίζεται να φτιάξει τη δική του ζωή, κι αυτό είναι υγιές και πρέπει να το υποστηρίξουμε, γιατί το παιδί πρέπει στην ώρα του να πάψει να είναι παιδί. Ο τίτλος παραπέμπει και στη μαμά, που θα ανησυχεί πάντα για το παιδί της.

Από την πρώτη κιόλας σελίδα η Αλεξάνδρα δέχεται σεξουαλική παρενόχληση από έναν άγνωστο. Παρουσιάζετε ένα μόνο περιστατικό, που αποτελεί μια καθημερινή πτυχή της σύγχρονης πραγματικότητας. Πώς αντιμετωπίζετε την έξαρση του φαινομένου την τελευταία, τουλάχιστον, πενταετία; Αποτέλεσμα του σύγχρονου μοντέλου ζωής, της ηθικής κατάπτωσης ίσως;

Ο τρόπος προσέγγισης των δύο φύλων θεωρώ ότι είναι διαχρονικός. Στις προηγούμενες δεκαετίες ήταν αρκετά συγκαλυμμένος, δεν έπαιρνε δημοσιότητα, γιατί δεν θεωρείτο παρενόχληση το γεγονός ότι ένας νέος «πείραζε», όπως έλεγαν τότε, μια κοπέλα που του άρεσε. Στην Αλεξάνδρα ο άγνωστος επισημαίνει κάτι που η ίδια το γνωρίζει. Δεν νομίζω ότι έχει στόχο να τη μειώσει, αλλά να της υπενθυμίσει τη διόρθωση του μειονεκτήματος, ώστε να ολοκληρωθεί το τέλειο, κατά τη γνώμη του, παρουσιαστικό της. Αν το δούμε στη σημερινή διάσταση το ζήτημα παρενόχληση, είναι σοβαρό. Κι αυτό οφείλεται στην υπερβολική έκθεση των σημερινών νέων στις επιταγές των social media. Η ταχύτητα και η δημοσιότητα που παίρνουν σήμερα τα γεγονότα είναι τρομακτική. Σήμερα όλοι θέλουν να εκτεθούν, μέχρι και τη ζωή τους χάνουν για μια εντυπωσιακή selfie, για να «δειχθούν» όπως λέει η νεολαία σε γνωστούς και αγνώστους. Σημαντικό ρόλο παίζει και η απουσία αξιών, τις οποίες θεωρούν παρωχημένες και γι’ αυτό άχρηστες, δεν είναι πλέον in. «Τα εν όικω μη εν δήμω» είναι ρήση που κανείς δεν υιοθετεί σήμερα. Όλοι επιδιώκουν την άνευ όρων δημοσιότητα, ακόμη κι αν αυτό αποβαίνει εις βάρος τους. Όλο αυτό είναι αποτέλεσμα του σύγχρονου μοντέλου ζωής, οι ακόλουθοι του οποίου είναι πιόνια.

«Τα πρωινά κάτω απ’ την κληματαριά, όταν φυσάει η θαλασσινή αύρα μυρωδάτη από τα φύκια και τα θαλασσόχορτα, σου υπόσχονται ονειρικά ταξίδια». Αλήθεια, λόγω και της καταγωγής σας, οι θαλασσινοί τόποι αναπτύσσουν κάποια ιδιαίτερα συναισθήματα;

Ο τόπος καθορίζει πολλά στοιχεία του χαρακτήρα μας και κυρίως το κομμάτι του θυμικού μας. Οι νησιώτες είναι πιο ευαίσθητοι και κοινωνικοί από τους ορεσίβιους. Η θάλασσα παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή των ανθρώπων, το αναδεικνύει και ο μεγάλος μας διηγηματογράφος Αλ. Παπαδιαμάντης, που αντλούσε έμπνευση από τη θάλασσα και τα θαλασσινά τοπία. Έκρυβε μέσα του απύθμενη ευαισθησία, γι’ αυτό και «ζωγράφιζε» με την πένα του, δεν έγραφε απλώς, τους καημούς και τις χαρές των συμπατριωτών του.

{jb_quote}Όλοι επιδιώκουν την άνευ όρων δημοσιότητα, ακόμη κι αν αυτό αποβαίνει εις βάρος τους.{/jb_quote}

Αθήνα – Θεσσαλονίκη – Ρέθυμνο. Σταθμοί μιας, άρτι αφιχθείσης, ενήλικης κοπέλας από τη μία, τόποι που ζωντανεύουν τις σελίδες του βιβλίου σας από την άλλη. Με ποιο κριτήριο επιλέξατε τα συγκεκριμένα μέρη και γενικότερα ποια η σχέση σας με τα ταξίδια;

Ο τόπος και ο χρόνος είναι σημαντικότατες παράμετροι σε ένα μυθιστόρημα. Η στατικότητα κουράζει τον αναγνώστη, δεν ελκύει το ενδιαφέρον του αν δεν ταξιδεύει κι εκείνος μαζί με τα πρόσωπα του έργου. Η επιλογή των πόλεων διευκόλυνε τη ροή και την εξέλιξη του έργου. Η ηρωίδα μου ζει με τους δικούς της στην Αθήνα, αλλά της δίνεται η ευκαιρία να γνωρίσει και τη Θεσσαλονίκη, αφού εκεί ζει η αγαπημένη της θεία Άρτεμη. Την Κρήτη την έχω γνωρίσει, σπούδαζε εκεί η κόρη μου, δεν είναι απλά ένα νησί, είναι ένας διαφορετικός κόσμος. Το Ρέθυμνο το επέλεξα για τη γραφικότητά του και τη λιγότερο αστική ζωή του. Τα ταξίδια μού αρέσουν υπερβολικά, όπως και η χώρα μου, την έχω γυρίσει σχεδόν ολόκληρη, αλλά πιστεύω ότι όσες φορές κι αν επισκεφθείς έναν τόπο πάντα θα βλέπεις κάτι καινούριο. Μου αρέσει να οδηγώ, δεν με κουράζει καθόλου ακόμη κι αν οδηγώ για ώρες.

Στο βιβλίο σας από ένα σημείο και μετά οι εξελίξεις είναι καταιγιστικές. Ακολουθείτε κάποιο μοντέλο στη γραφή σας;

Ακολουθώ την εποχή, έχει τόση ταχύτητα και τόση ποικιλία, που επιβάλλεται να αποτυπώνεται και σ’ ένα μυθιστόρημα. Ο αναγνώστης θέλει να ζει και στα αναγνώσματά του την εποχή και τις συνθήκες που τη διαμορφώνουν, σε αντίθετη περίπτωση το ανάγνωσμα παύει να είναι ελκυστικό. Άλλωστε, η ηρωίδα μου δεν μπορεί να κάνει αλλιώς, ζει στην εποχή της. Όπως προανέφερα, το βιβλίο μου δεν είναι αμιγώς μυθοπλασία, υπάρχουν πραγματικά γεγονότα, που τα έζησε η ηρωίδα και οι δικοί της, κι αυτά καθορίζουν ως έναν βαθμό και την ταχύτητα και τις ανατροπές, που διαδέχονται η μια την άλλη, μέχρι να λάβει η ηρωίδα μου τις απαντήσεις που γυρεύει και να καθορίσει τη μελλοντική της πορεία.

Στο βιβλίο σας βλέπουμε την αίσια έκβαση της υπόθεσης. Το αίσιο τέλος το θεωρείτε απαραίτητο σ’ ένα μυθιστόρημα, ίσως γιατί δίνει μηνύματα αισιοδοξίας;

Ο κάθε συγγραφέας νομίζω ότι κινείται ανάλογα με το θέμα. Αν το θέμα τού δίνει τη δυνατότητα, θεωρώ ότι είναι προτιμότερο να δίνουμε θετικά και όχι αρνητικά μηνύματα, και μάλιστα όχι μόνον στους νέους ανθρώπους αλλά και στους γονείς τους, που ανησυχούν για τον δρόμο, που θα πάρουν τα παιδιά τους. Αν κάποιος, με όποιον τρόπο, μπορεί να προσφέρει κάτι καλό στο κοινωνικό σύνολο, υποχρεούται να το κάνει, παραβλέποντας άλλου είδους οφέλη.

Η φιλία είναι ένα κομβικό αίσθημα που διαπνέει το κείμενό σας, αλλά και ειδικότερα πιστός αρωγός στη ζωή της ηρωίδας σας. Θεωρείτε πως η αληθινή –άδολη– φιλία είναι ισχυρός σύμμαχος σε τέτοιες εύθραυστες ηλικίες;

Η άδολη φιλία είναι ανεκτίμητο δώρο για τον άνθρωπο. Πιστεύω ότι είναι τυχερά τα άτομα που έχουν στη ζωή τους φίλους ειλικρινείς, ανιδιοτελείς. Αν η φιλία είναι πραγματική και σ’ αυτές τις ηλικίες, σίγουρα θα είναι σύμμαχος στις δύσκολες στιγμές. Οι νέοι ακούν και εμπιστεύονται τη γνώμη συνομηλίκων τους και όχι των μεγάλων. Δικαιολογημένα, θα έλεγα, γιατί έχουν την ίδια οπτική για τη ζωή. Το παρατηρούσα και στην κόρη μου, για το ίδιο πράγμα η δική μου γνώμη δεν είχε βαρύτητα, των φιλενάδων της όμως ήταν η απόλυτη αλήθεια.

{jb_quote}Ο τόπος καθορίζει πολλά στοιχεία του χαρακτήρα μας και κυρίως το κομμάτι του θυμικού μας.{/jb_quote}

Ο κύκλος σπουδών ενός παιδιού αποτελεί μια σταθερά, θα έλεγα, στη σύγκρουση γονέα-παιδιού. Σε σας ποιος ήταν ο «ρυθμιστής» της ακαδημαϊκής σας καριέρας;

Δεν είναι κανόνας η σύγκρουση, κι αν υπάρξει αποσκοπεί στο να προφυλάξει το νεαρό άτομο από τις κακοτοπιές του νέου περιβάλλοντός του. Κατά τα άλλα, μπορεί η συνεννόηση να αποβεί θετική και για τις δυο πλευρές. Όσο για τις δικές μου σπουδές, εγώ η ίδια ρύθμιζα τα της καριέρας μου. Αντιμετώπισα τεράστιες δυσκολίες, ανέλαβα μόνη μου όλες τις ευθύνες της νέας μου ζωής σε μια πόλη άγνωστή μου ως τότε.

Λίγο πριν από το τέλος του βιβλίου σας, η μητέρα αποκτά και τον ρόλο της μεταπτυχιακής φοιτήτριας. Ποια η αφόρμηση για αυτή την επιλογή της; Ήθελε να δώσει κάποιο μήνυμα στα παιδιά της ή γενικά στον αναγνώστη;

Έχουμε ξεχάσει και διαγράψει «τη διά βίου μάθηση», ενώ γνωρίζουμε ότι η άγνοια και η ημιμάθεια μόνον δεινά γεννούν. Αν την ακολουθούσαμε, ο κόσμος μας θα ήταν καλύτερος. Και προς τις δύο πλευρές δίνει το μήνυμά της η μητέρα, τόσο στα παιδιά της, κυρίως στη Βένια, όσο και στον αναγνώστη. Έχω φίλη που ξεκίνησε σπουδές στο Τμήμα Ιστορίας στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο στα εβδομήντα της.

Τα δυο αυτά χρόνια της πανδημίας έχουν ανακόψει τη διάθεσή σας για γράψιμο; Απαισιόδοξη ή αισιόδοξη μπροστά στη νέα πραγματικότητα;

Έχω ακούσει πολλούς να λένε ότι το κλείσιμο τους έδωσε τον χρόνο να δημιουργήσουν και το θεωρώ παρήγορο, ένα είδος αυτοθεραπείας. Άλλωστε και το βιβλίο μου μέσα στην πανδημία εκδόθηκε, επομένως υιοθετώ την εργασιοθεραπεία, αποσπάται το μυαλό απ’ τα δυσάρεστα. Επίσης, δίνεται χρόνος στον καθένα μας να κάνει την αυτοκριτική του, να συνομιλήσει με τον εαυτό του, όσο οξύμωρο κι αν ακούγεται, όπως και να τον φροντίσει. Δεν είμαι φύσει αισιόδοξο άτομο, αλλά για την παρούσα κατάσταση πιστεύω στην επιστήμη και στους ειλικρινείς επιστήμονες.

Επόμενοι συγγραφικοί στόχοι; Έχετε καταλήξει με ποιο υλικό θα γεμίσετε τις συγγραφικές αποσκευές;

Οι συγγραφικοί μου στόχοι παραμένουν σταθεροί. Γράφω και παιδική λογοτεχνία, έχω γράψει 12 βιβλία για παιδιά, αλλά μ’ αρέσει να γράφω και για μεγάλους, νομίζω πως έχω καλή πένα και γι’ αυτή την κατηγορία αναγνωστών. Το επόμενο πόνημά μου είναι μυθιστόρημα για μεγάλους, ένα πονεμένο θέμα που ταλανίζει τα σημερινά ζευγάρια και τις οικογένειές τους.

Μην ανησυχείς, μαμά, μεγάλωσα πια
Νίκη Σαλπαδήμου
Εκδόσεις Αγγελάκη
332 σελ.
ISBN 978-960-616-210-7
Τιμή €14,00