«Η ανασκαφή (The Dig)» της Πέρσας Σούκα

«Όπως πάντα, αυτοί που ήθελαν να ακούσουν τον εαυτό τους να μιλάει περισσότερο ήταν αυτοί που είχαν τα λιγότερα να πουν. Κι όταν γέμιζαν το υπερεγώ τους, τότε και μόνο τότε μπορούσαν να εκφραστούν και οι πιο διακριτικοί». Με αυτές τις λέξεις ο συγγραφέας Τζον Πρέστον περιγράφει στο μυθιστόρημά του Η ανασκαφή τις σκέψεις του κεντρικού ήρωα Μπέιζιλ Μπράουν, μυθιστόρημα που κυκλοφόρησε το 2007 και βασίστηκε στην αρχαιολογική έρευνα που έγινε στα τέλη της δεκαετίας του ’30 στην ανατολική Αγγλία.

{loadmodule mod_adsence-inarticle-makri} {loadposition adsence-inarticle-makri}

Καλοκαίρι

του 1938. Η Αγγλία βρίσκεται σε αναβρασμό, ένα βήμα πριν από το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο ήρωας με το ποδήλατό του φτάνει στο Σάφολκ, στην υπερπολυτελή κατοικία της πλούσιας χήρας Ίντιθ Πρίτι. Ο Μπέιζιλ Μπράουν δεν είναι αρχαιολόγος κι επιμένει σ’ αυτό. «Είμαι σκαφτιάς», λέει και ξαναλέει. Η κυρία Πρίτι δεν φαίνεται να πτοείται, οι συστάσεις για την εργασία του είναι άριστες, γι’ αυτό και τον προσκάλεσε. Σίγουρη για την αξιοπιστία του, τον οδηγεί με ενθουσιασμό στα κτήματά της. Το ένστικτό της δεν τη γελά. Άλλοι μιλούν για θησαυρούς, άλλοι για ρωμαϊκούς τάφους. Όπως και να ’χει, κάτι σημαντικό κρύβεται στη γη της. Τα διάσπαρτα αναχώματα στα χωράφια του Σάτον Χου κινούν το ενδιαφέρον του αυτοδίδακτου αρχαιολόγου, που δεν αργεί να ξεκινήσει την ανασκαφή. Μαζί με δύο βοηθούς και τον μικρό πανέξυπνο γιο της χήρας φτάνουν σιγά σιγά στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Ένα πλοίο εντοπίζεται θαμμένο και κρυμμένο στα βάθη των αιώνων.

Τα νέα διαδίδονται γρήγορα, φυσικά. Εμπειρογνώμονες και αρχαιολόγοι του Βρετανικού Μουσείου καταφθάνουν φουριόζοι στο Σάτον Χου. Εκπλήσσονται από τα ευρήματα και διαπιστώνουν εντυπωσιασμένοι πως το πλοίο είναι της αγγλοσαξονικής εποχής. Η ανακάλυψη είναι σπουδαία, τόσο σπουδαία που δεν γίνεται να ηγηθεί της ανασκαφής ένας σκαφτιάς, κατά την άποψη των επίσημων φορέων, που του ζητούν με συνοπτικές διαδικασίες να αποχωρήσει. Η κυρία Πρίτι όμως έχει διαφορετική γνώμη, και έτσι ο Μπράουν παραμένει στο Σάτον Χου ως μέλος της αποστολής. Ο καιρός θα κυλήσει ανάμεσα σε μικρά και μεγάλα δράματα της ανθρώπινης ύπαρξης, μικρά και μεγάλα θαύματα του χρόνου. (Οι άκαρπες προσπάθειες του πραγματικού Μπέιζιλ Μπράουν κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου που έσκαβε στο Σάτον Χου τον οδήγησαν να επισκεφτεί απελπισμένος ένα μέντιουμ στο Γούντμπριτζ, που τον συμβούλεψε να μη σταματήσει, αλλά να συνεχίσει το σκάψιμο.)

Ο Αυστραλός σκηνοθέτης Σάιμον Στόουν (The daughter, Yerma) διαβάζοντας τις πρώτες σελίδες από το σενάριο της Μόιρα Μπουφίνι αντέδρασε παράξενα στην αρχή, όπως εξομολογήθηκε σε μια πρόσφατη συνέντευξή του. Η υπόθεση δεν του φαινόταν ιδιαίτερα συναρπαστική. Άραγε, θα μπορούσε να γίνει μια αξιοσημείωτη κινηματογραφική μεταφορά στο μυθιστόρημα του Πρέστον; Όταν το ολοκλήρωσε, διαπίστωσε έκπληκτος ότι νοιαζόταν πραγματικά γι’ αυτούς τους χαρακτήρες, είχε συγκινηθεί. Ο θεατής ανακαλύπτει πως η συναισθηματική φόρτιση του Στόουν είναι διάσπαρτη στην ταινία. Στα τοπία, στη φωτογραφία, στις σιωπές, στα βλέμματα...

{jb_quote} Χαρίζει απλόχερα όλες τις κινηματογραφικές διαχρονικές αποχρώσεις, ρομαντικές, δραματικές, ποιητικές, ρεαλιστικές. {/jb_quote}

Η ανασκαφή, που εδώ και λίγο καιρό προβάλλεται στο Netflix, είναι γλαφυρή, ουσιώδης. Χαρίζει απλόχερα όλες τις κινηματογραφικές διαχρονικές αποχρώσεις, ρομαντικές, δραματικές, ποιητικές, ρεαλιστικές. Οι ηθοποιοί, από τον μεγαλύτερο ως τον μικρότερο ρόλο, είναι εξαιρετικοί.

Ο Ρέιφ Φάινς (The English Patient, Schindler’s List, Grand Boudapest) ερμηνεύει με μοναδική απλότητα, εσωτερικότητα, σοφία και στοργή τον έντιμο Μπέιζιλ Μπράουν αποδεικνύοντας για άλλη μία φορά την αδιαμφισβήτητη ποιότητά του.

Η Κάρεϊ Μάλιγκαν (The Great Gatsby, Drive) ως φιλάσθενη Ίντιθ Πρίτι εκφράζει με τον καλύτερο τρόπο τη λεπτότητα, την αξιοπρέπεια, την οδύνη μιας γυναίκας που, μπορεί οι μέρες της να είναι μετρημένες και η καρδιά της αδύναμη, όμως η ψυχή της παραμένει αγέρωχη, με υψηλά ιδανικά και αίσθηση της δικαιοσύνης.

Η ανασκαφή είναι μια θαυμάσια νοσταλγική ταινία, μια απεικόνιση της αγγλικής κοινωνίας όπου οι άνθρωποι αναμετρώνται με τον εαυτό τους, με τους άλλους, με τη ζωή, τη δόξα, τον θάνατο και την αιωνιότητα. Χαρακτηριστικός είναι ο διάλογος των δυο κεντρικών ηρώων:

Κύρια Πρίτι: Πεθαίνουμε... πεθαίνουμε και σαπίζουμε. Δε συνεχίζουμε να ζούμε.
Μπράουν: Δε νομίζω ότι συμφωνώ... απ’ το πρώτο αποτύπωμα του χεριού στη σπηλιά είμαστε μέρος ενός συνεχούς πράγματος... οπότε δεν πεθαίνουμε στ’ αλήθεια.

https://www.youtube.com/watch?v=JZQz0rkNajo&app=desktop

Η αγγλική έκδοση του βιβλίου κυκλοφορεί από τον οίκο Penguin.