Εύα Μ. Μαθιουδάκη: συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

Η Εύα M. Μαθιουδάκη γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης. Σπούδασε οικονομικές επιστήμες στην Αθήνα και στο Αμβούργο. Εργάζεται στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Το 2014 κυκλοφόρησε η πρώτη της νουβέλα, Αυτός ο ένας, ο Αρίστος (Εκδ. Γαβριηλίδης), το 2017 η συλλογή διηγημάτων Μικρά πείσματα (Εκδ. Το Ροδακιό), το 2019 το μυθιστόρημα Ο φταίχτης, που έγραψε από κοινού με

τον Κωστή Σχιζάκη (Εκδ. Καστανιώτη), και ακολούθησε το μυθιστόρημά της Μέρες της Κηφισιάς (Εκδ. Καστανιώτη), που μας έδωσε την αφορμή για την ακόλουθη συνέντευξη. Διηγήματά της, καθώς και άρθρα της για την ελληνική χλωρίδα, έχουν δημοσιευτεί σε ηλεκτρονικά και έντυπα περιοδικά. Από το 2020 συνεργάζεται με το περιοδικό Γαστρονόμος της εφημερίδας Η Καθημερινή.

{loadmodule mod_adsence-inarticle-makri} {loadposition adsence-inarticle-makri}

Ποια ήταν η αφορμή για να γραφεί το μυθιστόρημα Μέρες της Κηφισιάς;

Η ιδέα μιας μορφής στίγματος που μεταφέρεται από γενιά σε γενιά με απασχολεί εδώ και πολλά χρόνια. Παρατηρούσα, χωρίς βέβαια να μπορώ να το εκφράσω, τη διαιώνιση μιας ανερμήνευτης θλίψης, ενός βάρους από ανείπωτες ιστορίες που μεταφέρονται από μάνα σε κόρη χωρίς απαραίτητα να υπάρχει κάποια εμφανής αιτία. Πρόσφατα, Σουηδοί ερευνητές επιβεβαίωσαν ότι τα ψυχικά τραύματα, για παράδειγμα του ξεριζωμού, της προσφυγιάς, μεταφέρονται κυρίως μέσω του γυναικείου πληθυσμού, ενώ δεν φαίνεται να υπάρχουν ψυχολογικές επιπτώσεις στα άρρενα μέλη της ίδιας οικογένειας. Πάνω σε αυτή την ιδέα χτίστηκε η ιστορία μου, η οποία τοποθετήθηκε στην Κηφισιά των περασμένων δεκαετιών ακριβώς και για να αναδείξει τις κοινωνικές ιδιαιτερότητες που επικρατούσαν στην πόλη δίνοντας με αδρές πινελιές το ιστορικό πλαίσιο της ανάπτυξής της, το οποίο δεν είναι ευρύτερα γνωστό.

Τι αντιπροσώπευε η Κηφισιά στις δεκαετίες του 1950 και 1960 για τους Αθηναίους;

Ένας τόπος αναψυχής, διασκέδασης, αλλά και καλοκαιρινής ξεκούρασης πριν από την «εφεύρεση» των διακοπών. Πέρα από τις μεγάλες αστικές οικογένειες που διατηρούσαν εξοχικές κατοικίες στην Κηφισιά, πολλοί Αθηναίοι αλλά και Έλληνες του εξωτερικού διέμεναν στα ξενοδοχεία της περιοχής ή νοίκιαζαν σπίτια για τους καλοκαιρινούς μήνες. Τα ψηλά δένδρα, τα νερά, τα περιβόλια δημιουργούσαν ένα μαγευτικό σκηνικό. Πολύ χαρακτηριστικό είναι το ποίημα του Γιώργου Σεφέρη, «Γράμμα του Μαθιού Πασκάλη»: «Οι ουρανοξύστες της Νέας Υόρκης δε θα γνωρίσουν ποτέ τη δροσούλα που κατεβαίνει στην Κηφισιά…», αναφερόμενος βέβαια στο δροσερό αεράκι που κατεβάζει η Πεντέλη ακόμη και στις ημέρες μας. Στίχος που θυμίζει έναν άλλο ποιητή, τον Πίνδαρο, που αναφερόμενος στην Καρθαία της νήσου Κέας, έγραψε ότι τον ταπεινό βράχο της δεν θα τον άλλαζε για όλα τα πλούτη της Βαβυλώνας.

Μια προσφυγική οικογένεια έρχεται μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή να μείνει στην Κηφισιά. Ήρθαν και άλλοι πρόσφυγες να εγκατασταθούν εκεί;

Ο Παναγής ένας από τους πιο σημαντικούς ήρωες του μυθιστορήματος και είναι πρόσφυγας από τη Μικρά Ασία. Στην Κηφισιά εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες σε δύο περιόδους. Το 1914 λόγω των πρώτων διωγμών των Ελλήνων της Τουρκίας, αλλά φυσικά και μετά την καταστροφή της Σμύρνης το 1922. Οι πρώτοι μάλιστα πρόσφυγες, με καταγωγή κυρίως από την περιοχή της χερσονήσου της Ερυθραίας, εγκαταστάθηκαν στην περιοχή Αλώνια κοντά στο σημερινό νεκροταφείο της Κηφισιάς. Ο λόγος που τους προσέλκυε η Κηφισιά ήταν ότι έβρισκαν εύκολα μεροκάματο, κυρίως σε γεωργικές ή κηπουρικές εργασίες. Γιατί βέβαια η Κηφισιά εκείνη την εποχή ήταν αμιγώς αγροτική περιοχή με αμπέλια, ελιές…

{jb_quote} Η δημιουργία οικογένειας για όλους τους ανθρώπους που έζησαν μιας μορφής ορφάνια είναι το σημαντικότερο ζητούμενο. {/jb_quote}

Ο Παναγής δουλεύει ως επιστάτης στο κτήμα της οικογένειας Σωτηριάδη. Τι τον κάνει και ο Σωτηριάδης τον συμπαθεί και του έχει απόλυτη εμπιστοσύνη;

Η εμπιστοσύνη χτίστηκε βέβαια με τα χρόνια, αλλά μην ξεχνάμε ότι οι Έλληνες της Μικράς Ασίας σε σχέση με το ντόπιο εργατικό δυναμικό διέθεταν κατάρτιση και δεξιότητες άγνωστες μέχρι τότε στην ελληνική κοινωνία. Οι Μικρασιάτες στην πλειοψηφία τους ήταν άνθρωποι γλυκείς, μειλίχιοι και προοδευτικοί.

Ο γάμος του Παναγή με την Ουρανία είναι ευτυχισμένος. Χάνουν όμως το πρώτο παιδί και ο γάμος κλονίζεται. Γιατί η Ουρανία νιώθει απέραντη θλίψη;

Η Ουρανία είναι μια γυναίκα ξεριζωμένη, μην ξεχνάτε ότι η οικογένειά της την είχε στείλει να δουλέψει ως υπηρέτρια στην Αθήνα από μικρό παιδί. Η δημιουργία οικογένειας για όλους τους ανθρώπους που έζησαν μιας μορφής ορφάνια είναι το σημαντικότερο ζητούμενο. Είναι άνθρωπος δραστήριος και δημιουργικός, μια αγωνίστρια που παλεύει μόνο για το καλό της οικογένειάς της.

Ο ερχομός της Ισμήνης φέρνει ευτυχία. Πώς νιώθει καθώς μεγαλώνει ανάμεσα στα πλούσια παιδιά του Σωτηριάδη;

Σας ευχαριστώ που εστιάζεται στους χαρακτήρες του βιβλίου. Έχω δουλέψει πολύ πάνω σε αυτούς και η επιθυμία μου ήταν να τους θυμούνται οι αναγνώστες και μετά το πέρας της ανάγνωσης του μυθιστορήματος. Η Ισμήνη γνωρίζει πολύ καλά τον ρόλο της, ρόλο που τις επιβάλλουν οι συνθήκες, και σίγουρα πολλές φορές αισθάνεται θυμό για αυτό το «όλοι είμαστε ίσοι, αλλά κάποιοι πιο τυχεροί από τους άλλους». Εκμεταλλεύεται όμως την ευκαιρία που της δίνεται και με όπλο τη μόρφωση προχωράει. Είναι επιλεκτική στις φιλίες και στις παρέες της και δεν είναι τυχαίο που συνδέεται στενά μόνο με ανθρώπους με τους οποίους ταιριάζει στον χαρακτήρα και στις ιδέες.

Η Ισμήνη ερωτεύεται πρώτα τον δάσκαλο τον Λευτέρη. Τι κάνει τη σχέση τους να μένει στάσιμη;

Η Ισμήνη λόγω ακριβώς του τρόπου που μεγάλωσε και του παρελθόντος της, δυσκολεύεται να αγαπήσει πραγματικά, να εμπιστευτεί τον Λευτέρη. Στη δεκαετία του ’50 οι άνθρωποι μετρούσαν τα βήματά τους, οι επιλογές τους ήταν ενσυνείδητες και είχαν σαν στόχο την εξασφάλιση της επιβίωσής τους. Δεν είχαν την πολυτέλεια να ζουν στα σύννεφα, επειδή ακριβώς είχαν επίγνωση των δυσκολιών και οι κακουχίες του τελευταίου πολέμου τούς είχαν στιγματίσει. Γι’ αυτόν τον λόγο η Ισμήνη, με μια ετοιμοθάνατη μητέρα κι έναν ηλικιωμένο πατέρα, δεν θα ακολουθούσε ποτέ τον Λευτέρη στην «εξορία» του στη Λήμνο.

Και ξαφνικά εμφανίζεται ο Ζήσιμος, που αγαπά την Ισμήνη. Δεν είναι δύσκολο για την Ισμήνη να διαλέξει ανάμεσα σε δύο άνδρες;

Πάντα είναι! Ο Ζήσιμος όμως είναι ο θετικός ήρωας του βιβλίου, έχει έναν δυναμισμό, μια ορμή και ένα πάθος για ζωή που τη συνεπαίρνει.

Μου άρεσαν οι περιγραφές της Αθήνας, αλλά και της Κηφισιάς. Αλήθεια, υπάρχουν ακόμη κάποια από τα κοσμικά κέντρα και στέκια εκείνης της εποχής;

Πολλά από τα κτίρια έχουν ευτυχώς διασωθεί, η χρήση τους όμως έχει αλλάξει. Για παράδειγμα, πολλά από τα μεγάλα ξενοδοχεία της Πλατείας Κεφαλαρίου έχουν αγοραστεί από εταιρείες και ήταν βέβαια αυτός ο μόνος τρόπος για να αναπαλαιωθούν και να συντηρηθούν. Διατηρείται ακόμη το πολύ όμορφο ζαχαροπλαστείο «Βάρσος», που μας θυμίζει παλαιότερες εποχές, όμως ο Βάρσος τη δεκαετία του 1950 λειτουργούσε ακόμη ως γαλακτοπωλείο.

Γράφετε ότι «Κάθε τόπος έχει παρελθόν, το ίδιο και οι άνθρωποι. Οι άνθρωποι φτιάχνουν τους τόπους και την ιστορία τους». Μπορείτε να πείτε λίγα λόγια για αυτή τη γνώμη σας;

Ο τόπος και ο χρόνος είναι οι δυο καθοριστικές συντεταγμένες της μυθιστορίας. Καθορίζουν τις επιλογές των ηρώων μας, τη δράση, την αισθητική, αλλά ακόμα και την ηθική τους. Ο τόπος σπάνια είναι ανεξάρτητος από τον χρόνο και τα ιστορικά γεγονότα. Κι άλλοτε τον επινοούμε, κι άλλοτε ανασκαλεύοντας στα ξέφτια της μνήμης μας προσπαθούμε να τον αποτυπώσουμε. Ο τόπος, που μπορεί να είναι οποιοδήποτε γεωγραφικό στοιχείο, αλλά και μια γειτονιά, κι ένα σπίτι σε κήπο περίκλειστο. Και όλα αυτά βέβαια είναι από μόνα τους μια ιστορία… Σας ευχαριστώ πολύ!

Μέρες της Κηφισιάς
Εύα Μ. Μαθιουδάκη
Εκδόσεις Καστανιώτη
216 σελ.
ISBN 978-960-03-6868-0
Τιμή €15,00