Δημήτρης Νόλλας: «Οι απέθαντοι»

Όσο τα χρόνια περνάνε και ο συγγραφέας Δημήτρης Νόλλας διανύει την όγδοη δεκαετία της ζωής του, τα έργα του γίνονται όλο και πιο ευσύνοπτα, όλο και μικρότερα σε έκταση, ενώ παράλληλα όσο πιο πυκνή είναι η διάρθρωση αλλά και τα μηνύματα που εκπέμπονται, τόσο πιο φιλοσοφικό γίνεται το σκηνικό, τόσο πιο σκοτεινό το όλο πλαίσιο και της αφήγησης αλλά και της μυθοποιητικής του υπόστασης. Πράγματι, εδώ στη νουβέλα Απέθαντοι (που σημαίνει νεκροζώντανοι) έχουμε –εντελώς γραμμικά– δύο καθηγητές πανεπιστημίου,

οι οποίοι γνωρίζονται από τα φοιτητικά τους χρόνια, οι οποίοι στο αίθριο της Συγγρού μιλάνε για θέματα της ειδικότητάς τους, ακόμη και για κινηματογράφο. Οι δύο φίλοι υπήρξαν ερωτικοί αντίζηλοι για την καρδιά της Μαργαρίτας, της κόρης του καθηγητή τους, ο οποίος δεν μπορούσε να αποφασίσει σε ποιον από τους δυο να τη δώσει, μια που ήταν εξίσου καλοί, έτσι ευνοεί τη σχέση της με κάποιον πρώην αξιωματικό του ελληνικού στρατού και στη συνέχεια τρομοκράτη, πράξη για την οποία βρέθηκε στη φυλακή. Οι δύο φίλοι φθάνουν στο σπίτι της γυναίκας, όπου τη βρίσκουν σε αναπηρικό αμαξίδιο παρέα με μια ομάδα ηθοποιών και σκηνοθετών, οι οποίοι βρήκαν καλλιτεχνική στέγη δίπλα ακριβώς από το σπίτι, σε ένα εργοτάξιο, που πληροφορούμαστε πως τους ζητήθηκε να το εκκενώσουν. Η γυναίκα, όταν μένει μόνη της με τους δύο άντρες, τους αφηγείται (η πιο δυνατή σκηνή του έργου) το πώς έμεινε παράλυτη στα κάτω άκρα (αφήνουμε αυτές τις λίγες σελίδες στους αναγνώστες για να αντιληφθούν το μέγεθος της αφηγηματικής ικανότητας του Νόλλα). Εν τω μεταξύ ο σύντροφος της Μαργαρίτας πεθαίνει, αφήνοντας σε αυτόν που μας ιστορεί ένα τεράστιο κενό στην ψυχή του, καθώς γνωρίζονται από παλιά, πριν από το βασιλικό αντιπραξικόπημα και μετά την εθελούσια απόσυρσή του από κάθε κοινωνική εκδήλωση, μέχρι την εμπλοκή του με την τρομοκρατία. Αυτό σε γενικές γραμμές είναι το βιβλίο, η τεχνική δόμησής του όμως εντελώς διαφορετική και σχεδόν υπερρεαλιστική, θέτει τα πράγματα σε άλλες βάσεις, θέλοντας να κινητοποιήσει τους αναγνώστες και τις δυνατότητές τους πάνω σε ένα κείμενο υπέρ το δέον συμπαγές και καθοριστικό.

{jb_quote} Αποτελεί σήμερα έναν αναγνωστικό φάρο, ο οποίος φωτίζει τις ψυχαγωγικές μας επιλογές, μας κρατά σε εγρήγορση, μας συγκινεί όταν και όποτε πρέπει. {/jb_quote}

Για μια ακόμη φορά ο Νόλλας εκπλήσσει δραματικά αυτούς που τον ακολουθούν με ένα κείμενο πενήντα δύο σελίδων, το οποίο όμως θα μπορούσε να εξελιχθεί σε πολυσέλιδο μυθιστόρημα. Ο μινιμαλισμός του μάλιστα δεν αφήνει περιθώρια για ενστάσεις κριτικές και επισημάνσεις, πλην δύο ή τριών και οι οποίες είναι: α) Γιατί ο συγγραφέας, ενώ το υλικό που έχει στα χέρια του είναι ευρύ, γιατί ενώ ο στόχος του είναι πολλαπλάσιος, καταλήγει σε ένα πόνημα κρατώντας μόνο τις βασικές πτυχές του και καθόλου μυθοποιητικό περιτύλιγμα; β) Γιατί την ιστορία της Μαργαρίτας την καταθέτει σύντομα ενώ θα μπορούσε κάλλιστα να επεκταθεί πολύ περισσότερο, γιατί όσο και αν φαίνεται φανταστική και ενώ έχει την ευκαιρία να την περάσει ως αληθινή την παραθέτει με λίγες αράδες; γ) Γιατί στη συζήτηση των δύο φίλων ουσιαστικά βρισκόμαστε μπροστά σε μια φάση διεργασίας που δείχνει ότι στην πραγματικότητα δεν επικοινωνούν μεταξύ τους αλλά ανταλλάσσουν πράγματα κενού περιεχομένου, φληναφήματα, ατάκες και κάθε είδους κουβέντες, που στην ουσία μένουν αναπάντητες; Και θα μου επιτρέψετε και μία τέταρτη: Γιατί ο Ρασκόλης (καθώς μπορεί να υπάρχει η πιθανότητα να είναι υπαρκτό πρόσωπο) σε σχεδόν μηδενικό παραθετικό χρόνο κινείται από την Ευελπίδων στην απομόνωση, απ’ την απομόνωση στην τρομοκρατία, απ’ την τρομοκρατία στη φυλακή, απ’ τη φυλακή στην ελευθερία και από την ελευθερία στον θάνατο, χωρίς να μας έχει πει έστω μια λέξη, εκτός από τις φωνές του μετά τον σεισμό; Ερωτήματα στα οποία ο Νόλλας όχι μόνο απαντά με σαφήνεια και ευκρίνεια, αλλά επιπλέον τίθενται εν προκειμένω για να μας πείσει για την επιλογή του να γράψει έτσι και όχι αλλιώς, να γράψει όπως ο ίδιος επιθυμεί και όχι όπως εμείς θα θέλαμε, ακόμη και στην περίπτωση που παρακολουθώντας εμείς ολόκληρο το έργο του συγκεντρώνουμε στοιχεία τέτοια που τον κάνουν έναν πραγματικά προικισμένο και αξιόπιστο δημιουργό.

Ο Δημήτρης Νόλλας (τώρα κρούω ανοιχτές θύρες) είναι πεζογράφος της μεταπολίτευσης, είναι μέλος αυτού που λέμε «μεταπολεμικοί συγγραφείς», πολλοί εκ των οποίων δε βρίσκονται πια εν ζωή. Σε όλο του το έργο αφουγκράζεται την κοινωνία, έγραψε πολιτικά μυθιστορήματα και διηγήματα, ιστορίες για τις αξίες, την ηθική και τον πολιτισμό. Όλα υπέρ το δέον σκοτεινά, χωρίς χαραμάδα σατιρική, ειρωνική, αστεία, πάντα με περιεχόμενο άκρως τραγικό και δραματικό, ακόμη εστιασμένο στο πάθος των ηρώων του, οι οποίοι υπήρξαν άνθρωποι απλοί, είχαν όμως τη διαίσθηση και τα προσόντα να νικήσουν την καθημερινότητά τους και να γίνουν προπομποί μεγάλων ανακατατάξεων. Ο Νόλλας, ο οποίος είναι πολύ παραγωγικός και γράφει έτσι ώστε να προκαλεί πολλές συζητήσεις, πολυβραβευμένος, πολυγραφότατος και ακολουθούμενος από ένα ευρύ κοινό, πέτυχε όσο λίγοι, αφενός να μας κάνει οικείο τον άνθρωπο της διπλανής πόρτας, αφετέρου μας έφερε κοντά και σε εκείνον που έχει τα μέσα, την εξουσία, τις άκρες, τη δύναμη να καταφέρνει οτιδήποτε θα λέγαμε αντιλαϊκό, έξω από τα όρια αλλά και την κοινή λογική, μακριά από πειραματισμούς και αυτοκριτικές. Άρα, ο συγγραφέας Νόλλας, ο οποίος εξετάστηκε σε όλα τα είδη του πεζού λόγου και σε όλων των ειδών τους μύθους, αποτελεί σήμερα έναν αναγνωστικό φάρο, ο οποίος φωτίζει τις ψυχαγωγικές μας επιλογές, μας κρατά σε εγρήγορση, μας συγκινεί όταν και όποτε πρέπει, μας διδάσκει άγνωστα εδάφια και εν κατακλείδι απελευθερώνει τη σκέψη μας προς μεγάλες ανατροπές, είτε πρόκειται για πεζογραφία, είτε πρόκειται για ευθύνη που οφείλουμε όλοι στον συνάνθρωπο, που οφείλουμε όλοι πραγματικά στον άλλο.

Η νουβέλα Οι απέθαντοι είναι, αν δεν κάνω λάθος, το εικοστό πέμπτο βιβλίο που καταθέτει, συνεχίζοντας μια παράδοση σε αυτό το είδος του πεζού λόγου στο οποίο πολλάκις έχει διακριθεί ιδιαίτερα. Διαβάστε το. Έργο μιας ανάσας, έργο μικρής φόρμας, έργο μινιμαλιστικό, έργο το οποίο περιέχει τόσο και ακόμη περισσότερο από ένα πολυσέλιδο μυθιστόρημα. Και όταν φτάσετε στην εξιστόρηση της Μαργαρίτας μείνετε λίγο περισσότερο εκεί, ειλικρινά αξίζει τον κόπο.

Οι απέθαντοι
Μια αληθινή ιστορία που έγινε πραγματική
Δημήτρης Νόλλας
Ίκαρος
56 σελ.
ISBN 978-960-572-613-3
Τιμή €8,00