Αντώνης Μακρυδημήτρης: «Περίπτερα πυρός»

Δύο είναι οι βασικοί άξονες γύρω από τους οποίους πλέκεται η ποιητική δημιουργία του Αντώνη Μακρυδημήτρη στην τελευταία του συλλογή, Περίπτερα πυρός (Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, 2024). Ο τίτλος, ιδιαίτερα εύηχος λόγω της παρήχησης που εμπεριέχει, είναι αρκετά ενδεικτικός των κατευθύνσεων και των ερεθισμάτων που κεντρίζουν τον ποιητή. Πρόκειται για μια φράση αντλημένη από το περίφημο Άσμα Ασμάτων και από το σημείο στο οποίο η Νύφη μιλά για την αγάπη και για τις φλόγες της φωτιάς της, τα «περίπτερα πυρός» που επικυρώνουν τη δύναμη και την καταλυτική της επενέργεια

στον άνθρωπο. Είναι ο έρωτας, λοιπόν, και η ομορφιά –ως αιτία και απόρροιά του– οι κυρίαρχες έννοιες που τίθενται στον πυρήνα των ποιημάτων, σε μια θέση διεκδικούμενου επάθλου γι’ αυτόν που θα κατορθώσει να τις ερμηνεύσει όχι μόνο ποιητικά, αλλά και διαισθητικά ή εμπειρικά. Αυτό είναι και το πρώτο, άκρως ενδιαφέρον, στοιχείο της συλλογής. Ο βαθμός, δηλαδή, στον οποίον ο ποιητής ισορροπεί ανάμεσα στη λεκτική εκφορά και τη βιωματική γνώση. Ο τρόπος που έχει το ποίημα να αποκόπτεται ουσιαστικά από τη ζωή, κλείνοντας μέσα του το πιο ουσιαστικό, το πιο ζωντανό, το πιο ανθρώπινο κομμάτι της – αυτό που αφορά την ερωτική αφύπνιση μπροστά στη θέαση και στο κάλεσμα της ομορφιάς.

Διαβάζοντας τα ποιήματα του βιβλίου, μπορεί κανείς να κάνει διάφορες συνδέσεις και συσχετισμούς με διάφορα έργα της προγενέστερης γραμματείας, και μάλιστα όχι μόνο της ελληνικής. Δεν είναι μόνο τα θέματα που υπήρξαν κοινοί και αγαπημένοι τόποι των ποιητών σε όλους τους χρόνους και όλους τους τόπους. Είναι, πολύ περισσότερο, η ποιητική ψυχοσύνθεση που αναπαράγεται εδώ και που βλέπει στον δημιουργό τον ευαίσθητο δέκτη του ερωτικού κεντρίσματος και της ομορφιάς, ως αίσθησης περισσότερο η οποία, όμως, διεγείρει την όραση και ταυτόχρονα τον νου. Αν, λοιπόν, μείνει κανείς στο πρόσωπο του ποιητή, τότε θα μπορέσει ίσως να διαπιστώσει ότι αυτό προέρχεται, με μια σχέση σχεδόν καταγωγική, από τους αρχαίους Έλληνες λυρικούς ποιητές του 6ου π.Χ. αιώνα, που φώτισαν με τρόπο μοναδικό τις πτυχές του έρωτα, κυρίως όμως τη βαθιά, βιωματική σχέση τους, ως δημιουργών, μαζί του. Ίσως μάλιστα να είναι ο Μίμνερμος, ο πατέρας της ερωτικής ελεγείας, τον οποίο ανακαλεί και θυμίζει η ποίηση του Μακρυδημήτρη, όταν τεχνουργείται γύρω από το θέμα της ερωτικής ματαίωσης, της θλίψης και της απογοήτευσης που γεννά η απουσία του αγαπημένου προσώπου και η ματαιωμένη προσδοκία για τον ερχομό του:

Πόσο δύσκολα κυλάνε οι ώρες, οι μέρες, οι στιγμές/ Που δεν είσαι κοντά μου – γιατί έχεις φύγει πια μακριά/ Για πάντα, ένα πάντα δίχως τέλος κι ανατροπή// Είτε στέκομαι, είτε βαδίζω ένα βάρος αόρατο/ Μα ασήκωτο την καρδιά μου πλακώνει/ Που δεν μαλακώνει, ούτε ελαφραίνει με τον καιρό// Κάποιες φρούδες ελπίδες ή σκέψεις δεν καρποφορούν/ Ούτε έχουν κάποιο όφελος άμεσο, πρακτικό/ Ίσως κάνουν, μάλιστα, τα πράγματα ακόμα χειρότερα// Μήπως πρέπει, λοιπόν, να συμφιλιωθώ, επιτέλους/ Με αυτή την κατάσταση; Γιατί έτσι θα είναι πλέον/ Η ζωή – μονήρης, φτωχική, ρυπαρή και θλιμμένη.

{jb_quote} Προσφέρονται για τη μετάβαση του αναγνώστη σε ένα περιβάλλον όπου η ανθρώπινη ύπαρξη αναζητά, εμπνέεται και τροφοδοτείται από δυνάμεις που την «εξουσιάζουν» και, ταυτόχρονα, υποτάσσονται σε αυτή. {/jb_quote}

Ποίηση στοχαστική και απόλυτα προσωπική, λοιπόν, η ποίηση του Μακρυδημήτρη προσφέρεται στον αναγνώστη σαν μια δυνατότητα αναστοχασμού πάνω στη δυνατότητα του έρωτα να κανοναρχεί τον ανθρώπινο βίο ακόμα κι όταν είναι απών. Δεν είναι τυχαίο, ούτε ασφαλώς χωρίς σημασία το γεγονός ότι στον Μακρυδημήτρη ο έρωτας, ενώ καλλιεργείται σε στενή αναφορά και συστοιχία με ένα πρόσωπο, δεν μένει σε αυτό, αλλά ανάγεται σε ένα επίπεδο πολύ υψηλότερο και ιδανικό. Γίνεται ο ίδιος ο έρωτας μια ύπαρξη, αν όχι ανθρώπινη, τουλάχιστον όμως απόλυτα απτή και πραγματική. Στο σημείο αυτό μπορεί να διευρυνθεί η συζήτηση σχετικά με την ερωτική εμπειρία ως ποιητική αφορμή, αλλά και σχετικά με τις ποιητικές πραγματώσεις του έρωτα. Γιατί αυτό που προεξάρχει στην ποίηση του Μακρυδημήτρη είναι περισσότερο η ανάγκη της αποτύπωσης του περιβάλλοντος χωροχρόνου, αλλά και του εσωτερικού τοπίου, της ψυχής του ποιητή όπως αυτή αφήνεται συνήθως μόνη, με μοναδική συντροφιά και παρηγορία την τέχνη να θυμίζει ακόμα εμφατικότερα την απώλεια, την απομόνωση και τη μοναξιά.

Από αυτήν ακριβώς τη λειτουργία προκύπτει η εκφραστική ταλάντευση του ποιητή ανάμεσα σε δύο πόλους, αυτόν της λιτότητας και αυτόν του λυρισμού. Γιατί αυτό που αντιλαμβάνεται ο αναγνώστης από την πρώτη κιόλας ανάγνωση είναι ότι τα ποιήματα της συλλογής σφραγίζονται από μια πλαστικότητα, η οποία απορρέει από τον συνδυασμό της λεπτής αίσθησης του ποιητή για τη γλώσσα και από τη βαθιά συνείδηση του βάρους που αποκτά η ποίηση όταν πρόκειται να εκφράσει και να αποτυπώσει τη λεπταισθησία αυτή. Δημιουργείται, έτσι, μια ιδιαίτερα ευτυχής συγκυρία αντικατοπτρισμού ανάμεσα στη μορφή και το περιεχόμενο, που μοιάζουν να πλάθονται από κοινού και με ενιαίο σημείο αναφοράς την ομορφιά στην αρχαιοελληνική της διάσταση, ως συνύφανση αρμονίας, απλότητας και διαύγειας. Και είναι αυτή η συνύφανση που κάνει συχνά τα ποιήματα να αποκτούν έναν περιγραφικό-αφηγηματικό τόνο, μια αποφθεγματικότητα και, ακόμη πιο συχνά, μια τάση να αποτελέσουν ένα είδος ψυχικών στιγμιοτύπων ή σκηνικών ψυχικής αποφόρτισης. Κυρίως, όμως, τα κάνει να προσομοιάζουν σε απευθύνσεις που, έτσι όπως τεχνουργούνται, φαίνεται ότι προσφέρονται για τη μετάβαση του αναγνώστη σε ένα περιβάλλον όπου η ανθρώπινη ύπαρξη αναζητά, εμπνέεται και τροφοδοτείται από δυνάμεις που την «εξουσιάζουν» και, ταυτόχρονα, υποτάσσονται σε αυτή στο μέτρο και στον βαθμό που αποτελούν το έδαφος στο οποίο πραγματοποιείται η μετουσίωση του ανθρώπου σε καλλιτέχνη.

Περίπτερα πυρός
Αντώνης Μακρυδημήτρης
Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων
136 σελ.
ISBN 978-618-568-320-7
Τιμή €10,60