Όταν η αγάπη πνίγει…

Η ανατροφή ενός παιδιού είναι μία από τις πιο απαιτητικές και συνάμα σημαντικές αποστολές που μπορεί να αναλάβει ένας άνθρωπος. Στην προσπάθειά τους να προσφέρουν το καλύτερο στα παιδιά τους, πολλοί γονείς πέφτουν –πολλές φορές άθελά τους– στην παγίδα της υπερπροστασίας.

Γράφει η Κέλλυ Χολέβα (MSc), Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

Η υπερπροστασία αποτελεί ένα φαινόμενο που εκδηλώνεται με ποικίλους τρόπους, όπως η υπερβολική καθοδήγηση, η συνεχής παρέμβαση στις καθημερινές δραστηριότητες του παιδιού, καθώς και η αποτροπή του από την εμπειρία προκλήσεων, αποτυχιών ή και μικρών απογοητεύσεων.

Συγκεκριμένα,

ένας υπερπροστατευτικός γονέας προσπαθεί να «προλάβει» κάθε δυσκολία ή εμπόδιο που μπορεί να αντιμετωπίσει το παιδί. Συνήθως, παρεμβαίνει υπερβολικά στη ζωή του παιδιού, παίρνει αποφάσεις για λογαριασμό του, προσπαθεί να ελέγξει τα συναισθήματα και τις εμπειρίες του και το απομακρύνει από καταστάσεις που θεωρεί επικίνδυνες – ακόμα κι αν αυτές είναι απαραίτητες για τη μάθηση και την εξέλιξή του.

Οι γονείς που υιοθετούν αυτή τη στάση συνήθως δρουν με γνώμονα την αγάπη και την επιθυμία να προφυλάξουν το παιδί τους από κάθε πιθανό κίνδυνο, σωματικό ή ψυχολογικό. Πιστεύουν πως με αυτόν τον τρόπο το θωρακίζουν απέναντι στις δυσκολίες της ζωής, σε ενδεχόμενους κινδύνους ή απογοητεύσεις. Ωστόσο, αυτή η προσέγγιση μπορεί να επιφέρει τα αντίθετα αποτελέσματα.

Ποιες οι συνέπειες της υπερπροστασίας;

Αν και οι προθέσεις είναι συχνά αγνές, η υπερπροστασία μπορεί να λειτουργήσει ανασταλτικά στην υγιή ψυχοκοινωνική του ανάπτυξη του παιδιού.

Αναλυτικότερα, η υπερπροστατευτική συμπεριφορά των γονέων μπορεί να έχει πολυδιάστατες επιπτώσεις στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Ένα από τα βασικά προβλήματα που προκύπτουν είναι η μειωμένη αυτοπεποίθηση και αυτονόμηση. Όταν δε δίνεται η ευκαιρία στο παιδί να να κάνει λάθη, να προσπαθήσει να βρει λύσεις μόνο του και να αντιμετωπίσει προκλήσεις, τότε αυτό ενδεχομένως να δυσκολεύεται να αναπτύξει την αυτοεκτίμησή του και να αισθανθεί ικανό. Μαθαίνει να εξαρτάται διαρκώς από τους γονείς για καθοδήγηση, χάνοντας την ευκαιρία να μάθει πώς να βασίζεται στον εαυτό του και να λειτουργεί αυτόνομα.

Παράλληλα, η υπερπροστασία οδηγεί συχνά σε αυξημένο άγχος και ανασφάλεια. Αντί να ηρεμεί το παιδί, του μεταφέρει το μήνυμα ότι ο κόσμος είναι επικίνδυνος και ότι δεν είναι σε θέση να τον αντιμετωπίσει μόνο του. Αυτή η αντίληψη μπορεί να ενισχύσει το αίσθημα αδυναμίας και ανεπάρκειας και να οδηγήσει το παιδί σε υψηλά επίπεδα άγχους, εμφάνιση φοβιών ή ακόμα και αποφυγή νέων εμπειριών που ενδεχομένως να θεωρούνται «απειλητικές».

Επιπλέον, δεν είναι ασυνήθιστο τα παιδιά υπερπροστατευτικών γονέων να εμφανίζουν δυσκολίες στις κοινωνικές σχέσεις. Συχνά είναι ντροπαλά, ανασφαλή ή υπερβολικά εξαρτημένα από τους ενήλικες, κάτι που τα εμποδίζει στην ανάπτυξη υγιών σχέσεων με τους συνομηλίκους τους. Ακόμα, μπορεί να δυσκολεύονται να θέσουν όρια, να εκφράσουν τις ανάγκες τους και να διαχειριστούν συγκρούσεις, στοιχεία απαραίτητα για την κοινωνική τους ένταξη και εξέλιξη.

Τέλος, η υπερπροστασία μπορεί να οδηγήσει σε αργή συναισθηματική ωρίμανση. Η συναισθηματική ανάπτυξη και ανθεκτικότητα χτίζονται μέσα από την εμπειρία – θετική και αρνητική. Όταν το παιδί μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον, στο οποίο δεν του επιτρέπεται να βιώσει απογοητεύσεις, απώλειες ή αποτυχίες, δεν αποκτά τα απαραίτητα εφόδια για να διαχειρίζεται σύνθετα συναισθήματα. Ως εκ τούτου, δυσκολεύεται να αναγνωρίσει, να εκφράσει και να ρυθμίσει τα συναισθήματά του, κάτι που μπορεί να το ακολουθεί και στην ενήλικη ζωή του.

Το κλειδί βρίσκεται στην ισορροπία

Ένας γονέας δε σημαίνει ότι δε χρειάζεται να προστατεύει ή να καθοδηγεί το παιδί του. Το αντίθετο. Το «κλειδί» έγκειται στην ισορροπία. Οι γονείς χρειάζεται να είναι υποστηρικτικοί, όχι ελεγκτικοί. Είναι ωφέλιμο να ενθαρρύνουν το παιδί τους να δοκιμάσει, να αποτύχει και να ξαναπροσπαθήσει. Είναι καλό να το συνοδεύουν στην πορεία του προς την αυτονομία, χωρίς ωστόσο, να του χαράζουν αποκλειστικά τον δρόμο.

Είναι σημαντικό να βρουν την ισορροπία μεταξύ προστασίας και ενθάρρυνσης της ανεξαρτησίας. Η υπερβολική προστασία μπορεί να περιορίσει τις ευκαιρίες του παιδιού για αυτονομία και εξερεύνηση, καθυστερώντας την ανάπτυξη σημαντικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων. Αντίθετα, η ενθάρρυνση του παιδιού να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και να αντιμετωπίζει τις προκλήσεις με υποστήριξη, αλλά χωρίς υπερβολικό έλεγχο, μπορεί να ενισχύσει την αυτοεκτίμηση και την ικανότητά του να λειτουργεί ανεξάρτητα.

Συνοψίζοντας, η υπερπροστασία και τα άκαμπτα όρια, αν και συχνά προέρχονται από καλή πρόθεση, μπορούν να αποτελέσουν τροχοπέδη στην ομαλή ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Είναι σημαντικό οι γονείς να αναζητούν τη χρυσή τομή, να βρίσκονται δηλαδή κοντά στο παιδί, προσφέροντας στήριξη και ασφάλεια, αλλά ταυτόχρονα να του δίνουν χώρο να δοκιμάσει, να αποτύχει και να μάθει. Ο ρόλος του γονέα δεν είναι να ανοίγει όλα τα μονοπάτια, αλλά να βρίσκεται σταθερά, με αγάπη και εμπιστοσύνη δίπλα στο παιδί του, όταν αυτό κάνει το δικά του βήματα προς την ανεξαρτησία.

Μόνο μέσα από αυτή τη διαδικασία, το παιδί θα μπορέσει να χτίσει σταδιακά την αυτοεκτίμησή του και να καλλιεργήσει την αυτοεπίγνωσή του. Έτσι, θα αισθανθεί ικανό να σταθεί με επάρκεια στις μελλοντικές προκλήσεις και θα διαμορφωθεί σε έναν αυτόνομο και ψυχικά ισορροπημένο ενήλικα.

Δείτε επίσης:

Άγχος Υγείας: Από την Υποχονδρίαση στη σημερινή CyberchondriaΠανελλαδικές… τέλος: Το φαινόμενο «post-exam blues»Θυρεοειδίτιδα Χασιμότο: Η «αόρατη μάχη» και ο αντίκτυπος στη σωματική και ψυχική υγεία του ατόμουΠώς είναι να ζει κανείς με Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου και ποια η σχέση του με το Άγχος;Αϋπνία: Τι κρύβεται πίσω από τη διαταραχή και πώς επηρεάζει τη ζωή μαςΚρίσεις Πανικού: Τι συμβαίνει και το σώμα ξαφνικά σημαίνει συναγερμό, χωρίς να υπάρχει ορατός κίνδυνος;Μήπως τελικά υπεραναλύω;Συναισθηματική Υπερφαγία: Μήπως τρώμε ό,τι νιώθουμε;Πρόωρη εκσπερμάτωση και άγχος απόδοσης – Ένας ατέρμονος φαύλος κύκλος;

Διαβάστε περισσότερα Όταν η αγάπη πνίγει…