Έρευνα ΑΠΘ: Νέα δεδομένα για την ηφαιστειακή δραστηριότητα στη Σαντορίνη – Τα δορυφορικά ευρήματα

Επανέρχεται στο επίκεντρο του επιστημονικού ενδιαφέροντος το ηφαίστειο της Σαντορίνης, ένα από τα πλέον ενεργά και παρακολουθούμενα της Ευρώπης, καθώς νέα δεδομένα αποκαλύπτουν σημάδια δραστηριότητας και εδαφικής παραμόρφωσης στην ευρύτερη περιοχή της καλντέρας.

Μέσα από την αξιοποίηση δορυφορικών δεδομένων υψηλής ακρίβειας και τη σύμπραξη ελληνικών και διεθνών επιστημονικών φορέων, διαμορφώνεται ένα νέο, ενισχυμένο πλαίσιο παρακολούθησης του ηφαιστείου, σε μια περίοδο όπου οι γεωδυναμικές εξελίξεις στις Κυκλάδες επιβάλλουν

διαρκή εγρήγορση. Η συνεργασία του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με την Ιταλική Διαστημική Υπηρεσία φέρνει στο προσκήνιο τα πρώτα ανησυχητικά ευρήματα, αλλά και τις δυνατότητες της σύγχρονης τεχνολογίας στην πρόληψη φυσικών κινδύνων. Μάλιστα, τα ίδια δεδομένα δείχνουν πως από τον Φεβρουάριο του 2025 παρατηρήθηκε μία πρόσθετη εδαφική παραμόρφωση που συνδέεται με την τεκτονικο-ηφαιστειακή δραστηριότητα της ευρύτερης περιοχής της Ανύδρου.

Η έρευνα για την δραστηριότητα του ηφαιστείου

Με στόχο την ενίσχυση της παρακολούθησης του ηφαιστείου της Σαντορίνης, ενός από τα πιο ενεργά ηφαίστεια της Ευρώπης, το Εργαστήριο Παρατήρησης της Γης και Γεωχωρικών Εφαρμογών (EO.Lab) του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και η Ιταλική Διαστημική Υπηρεσία (ASI), έχουν συνάψει συμφωνία επιστημονικής συνεργασίας. Όπως αναφέρεται σε σημερινή ανακοίνωση του ΑΠΘ, η συνεργασία αυτή, στο πλαίσιο ερευνητικού έργου της ASI, αξιοποιεί δεδομένα υψηλής ανάλυσης από τον αστερισμό των δορυφόρων Ραντάρ COSMO-SkyMed για την παρακολούθηση της εδαφικής παραμόρφωσης που συνδέεται με την ηφαιστειακή δραστηριότητα. Η παραπάνω συνεργασία κρίνεται μείζονος σημασίας, καθώς πραγματοποιείται σε μια περίοδο ανανέωσης της μαγματικής δραστηριότητας του ηφαιστείου της Σαντορίνης.

Η συμφωνία εξασφαλίζει τη συνεχή παρακολούθηση του ηφαιστείου της Σαντορίνης για την περίοδο τουλάχιστον των δύο ετών, μέσω της συστηματικής λήψης και ανάλυσης των δεδομένων COSMO-SkyMed. Οι παρατηρήσεις αυτές θα συμπληρώσουν τις τρέχουσες προσπάθειες του ΑΠΘ και του Ινστιτούτου Μελέτης και Παρακολούθησης του Ηφαιστείου της Σαντορίνης (ΙΜΠΗΣ https://ismosav.gr/ ), που χρησιμοποιούν ήδη επιχειρησιακά δεδομένα από την Ευρωπαϊκή δορυφορική αποστολή Copernicus Sentinel-1 για σκοπούς παρακολούθησης του ηφαιστείου.

Ο συνδυασμός δορυφορικών δεδομένων Ραντάρ από διαφορετικές αποστολές αναβαθμίζει σημαντικά την παρακολούθηση του ηφαιστείου, τόσο σε ό,τι αφορά τη συχνότητα των παρατηρήσεων όσο και την ακρίβεια στον εντοπισμό χωρικών μεταβολών. Αυτή η συνεργασία έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς η υψηλή συχνότητα λήψεων που προσφέρει το δορυφορικό σύστημα COSMO-SkyMed επιτρέπει πιο συχνή παρακολούθηση του φαινομένου, ενισχύοντας την ικανότητα ανίχνευσης και ερμηνείας πρώιμων ενδείξεων παραμόρφωσης του εδάφους.

Στο πλαίσιο της συνεργασίας, η Ιταλική Διαστημική Υπηρεσία (ASI) προσφέρει πρόσβαση σε μεγάλο όγκο παλαιότερων δορυφορικών εικόνων και φροντίζει για τον προγραμματισμό νέων λήψεων από το σύστημα COSMO-SkyMed. Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης αναλαμβάνει την επεξεργασία και ανάλυση των δεδομένων με τη μέθοδο της Συμβολομετρίας Ραντάρ (InSAR). Τα δύο ιδρύματα συνεργάζονται στενά στην ερμηνεία των αποτελεσμάτων και τα παρουσιάζουν σε αρμόδιους εθνικούς φορείς και διεθνείς οργανισμούς, όπως η Ομάδα Εργασίας για τις Καταστροφές του CEOS. Παράλληλα, σκοπεύουν να κοινοποιήσουν τα επιστημονικά ευρήματα μέσω σχετικών ανακοινώσεων και δημοσιεύσεων σε αναγνωρισμένα επιστημονικά περιοδικά.

Η παρούσα πρωτοβουλία υπογραμμίζει τη σημασία της διεθνούς συνεργασίας στην παρακολούθηση των γεωκινδύνων και ειδικότερα σε σύνθετα γεωλογικά περιβάλλοντα και πυκνοκατοικημένα ηφαίστεια, όπως είναι η Σαντορίνη. Η ενσωμάτωση προηγμένων δορυφορικών παρατηρήσεων με επίγεια δίκτυα παρακολούθησης που διατηρεί το ΙΜΠΗΣ, όπως σεισμολογικό, GNSS και γεωχημικό δίκτυο, δύναται να παρέχει ένα πολυπαραμετρικό σύστημα παρακολούθησης του ηφαιστείου, ενισχύοντας τόσο την επιστημονική κατανόηση του μηχανισμού λειτουργίας του ηφαιστείου, όσο και την ασφάλεια των κατοίκων.

Διαβάστε περισσότερα Έρευνα ΑΠΘ: Νέα δεδομένα για την ηφαιστειακή δραστηριότητα στη Σαντορίνη – Τα δορυφορικά ευρήματα