Μαζί για το Παιδί: Ο κορονοϊός δοκιμάζει την ψυχική μας ανθεκτικότητα - Μπορούμε να βγούμε νικητές

Η επιστημονική ομάδα της Γραμμής 115 25 της Ένωσης «Μαζί για το Παιδί» απαντά στο iEidiseis.gr για τις επιπτώσεις του εγκλεισμού στην ψυλολογία μας. Πώς μπορούμε να βγούμε αλώβητοι από τη δοκιμασία της καραντίνας λόγω του κορονοϊού.

 

Κορονοϊός, πανδημία, περιοριστικά μέτρα, απαγορεύσεις στις μετακινήσεις, καραντίνα, εγκλεισμός. Η ζωή σε παύση. Όλα σε αναβολή. Το πότε θα γίνει επανεκκίνηση, άγνωστο...

Ξαφνικά, όλα μικραίνουν κι όλα μεγεθύνονται στο τέρμα. Τα πράγματα που έχουν σημασία κι εκείνα που δεν αξίζουν δεύτερη σκέψη, γίνονται ηλίου φαεινότερα. Η κρίση του κορονοϊού

είναι μια δοκιμασία. Για όσους έχουν περισσότερο ή αποκλειστικά και μόνο χρόνο με τον εαυτό τους, για όσους ζουν με τον σύντροφό τους, για όσους έχουν οικογένεια και περνούν όλη τη μέρα μαζί με τα παιδιά. Σε κάθε σπιτικό, ποτέ πριν δεν χώρεσαν σε τέσσερις τοίχους τόσο πολλά ερεθίσματα και τόσες πληροφορίες. Οι λέξεις, οι κινήσεις, οι ανύπαρκτες αναγκαστικά αποστάσεις δεν είχαν προηγουμένως τόση βαρύτητα. Τίποτα δεν αφήνεται, να πέσει κάτω, όλα φιλτράρονται. Κι όλα, περιλαμβανομένης της σιωπής, κάνουν θόρυβο εκκωφαντικό. Κι η μοναξιά, ποτέ δεν είχε τόσο έντονα διπλό πρόσημο.

Πόσο εύκολο είναι να διαχειριστούμε αυτή τη νέα συνθήκη; Πώς μπορούμε οι άνθρωποι, ανεξαρτήτου ηλικίας, να περιοριστούμε επ'αόριστον, «αποτασσόμενοι» τις κοινωνικές μας επαφές και δραστηριότητες, αλλά βγαίνοντας στο τέλος αλώβητοι, νικητές;

Η επιστημονική ομάδα της Γραμμής 115 25 της Ένωσης «Μαζί για το Παιδί» απαντά στο iEidiseis.gr.

Τι ζητούν όσοι καλούν για βοήθεια στη γραμμή; Τι φοβούνται, τι τους τρομάζει; Ο κορονοϊός είναι η αφορμή, ωστόσο αιτία φαίνεται πως τελικά είναι προβλήματα, που ήδη υπήρχαν. Ποιες φωτεινές ή σκοτεινές συμπεριφορές μπορεί να «ξυπνήσει» ο εγκλεισμός και πώς μπορούμε, να διαχειριστούμε τους φόβους μας, ενώ διακυβεύεται η ψυχική μας ανθεκτικότητα;

«Η συνθήκη στην οποία βρισκόμαστε έχει και θετικά, όπως περισσότερο διαθέσιμο χρόνο, κοντινότητα, μια ευκαιρία να καλλιεργηθούν σχέσεις πιο ουσιαστικές το οποίο δεν ήταν εύκολο στις πιεστικές συνθήκες της καθημερινότητας που βιώναμε μέχρι πρότινος. Αν αξιοποιηθούν τα θετικά στοιχεία αυτής της κατάστασης ενδεχομένως και να κερδίσουμε πράγματα παρά να χάσουμε», σχολιάζουν.

Διαβάστε αναλυτικά τι λένε οι ειδικοί στο iEidiseis.gr:

- Πώς μπορεί να μιλήσει κάποιος σε ένα παιδί και να του εξηγήσει τι σημαίνουν πανδημία και κορονοϊός, ώστε να αντιληφθεί τη σοβαρότητα της κατάστασης και να προσαρμοστεί σε αυτήν;

Πολύ σημαντικό στοιχείο για τον τρόπο που θα επιλέξουν οι γονείς να μιλήσουν στα παιδιά είναι η ειλικρίνεια. Χρειάζεται να μεταφέρουν την πραγματικότητα στα παιδιά μεταβολισμένη από τους ίδιους και με λεξιλόγιο αντίστοιχο της ηλικίας και της ανάπτυξής τους. Χρησιμοποιούμε λέξεις που αντιλαμβάνονται, αλλά περιγράφουν την πραγματικότητα, χωρίς να αφήνουμε να φαντάζονται τι συμβαίνει. Επιτρέπουμε ερωτήσεις ή ρωτάμε κι εμείς τι έχουν καταλάβει αφού τους έχουμε μιλήσει. Ενημερώνοντας τα παιδιά κατάλληλα δίνουμε και τη σοβαρότητα που αντιστοιχεί στο θέμα, άρα τα προετοιμάζουμε και για προστατευτικά μέτρα που έχουμε να ακολουθήσουμε.

- Πώς ανταποκρίνονται τα παιδιά στις νέες συνθήκες; Πώς διαχειρίζονται το γεγονός ότι ξαφνικά καλούνται να διακόψουν κάθε δραστηριότητά τους και να μείνουν στο σπίτι, χωρίς να βλέπουν τους φίλους τους, με τους γονείς;

Το πώς ανταποκρίνονται τα παιδιά στις νέες συνθήκες είναι άμεση συνάρτηση του πώς βιώνουν οι γονείς τους αυτές τις συνθήκες. Αν οι ενήλικες είναι ψύχραιμοι, φιλτράρουν και οριοθετούν την έκθεση σε ειδήσεις και πληροφορίες, ακολουθούν τις οδηγίες, τότε αποτελούν ένα σταθερό και συνεπές πρότυπο που είναι βοηθητικό για το παιδί και δεν το μπερδεύει. Η συνθήκη μένουμε σπίτι και δεν βλέπουμε τους φίλους μας αφορά όλους και όχι μόνο τα παιδιά. Όταν αυτό νοηματοδοτείται ως πράξη ευθύνης και φροντίδας προς το σύνολο είναι ευκολότερο να γίνει αποδεκτή. Άλλωστε η τεχνολογία σήμερα προσφέρει πολλές δυνατότητες να μένουμε συνδεδεμένοι εξ’ αποστάσεως και τα παιδιά ξέρουν να αξιοποιούν αυτή τη δυνατότητα πολύ καλά. Είναι πολύ βοηθητική η διατήρηση μιας καθημερινής ρουτίνας ακόμα και μέσα από νέες συνήθειες. Όσο πιο ανασφαλές και αβέβαιο είναι το εξωτερικό περιβάλλον, τόσο σημαντικότερη είναι η ασφάλεια και η σταθερότητα εντός. Τα παιδιά αισθάνονται ανακούφιση αν έχουν τη δυνατότητα να εκφραστούν συναισθηματικά σε ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον. Αν οι γονείς είναι συναισθηματικά διαθέσιμοι, σταθερά παρόντες και χαίρονται να περνούν χρόνο με τα παιδιά τους, τότε και τα παιδιά χαίρονται να είναι με τους γονείς τους.

- Τι έχει αλλάξει σε σχέση με λίγο καιρό πριν, τόσο ως προς τους λόγους που απευθύνεται ο κόσμος στη γραμμή, όσο και ως προς τη συχνότητα / τον αριθμό των κλήσεων;

Το διάστημα αυτό ο κορονοϊός βρίσκεται στο επίκεντρο. Αντίστοιχα αυξάνονται και οι κλήσεις που λαμβάνουμε σχετικά με τον ιό. Κάποιες από αυτές πραγματικά έχουν να κάνουν με τη νέα καθημερινότητα και τα νέα δεδομένα. Είναι όμως και πολλές από τις κλήσεις που ενώ φαινομενικά ο κορονοϊός είναι ο λόγος, στην πορεία φαίνεται όμως ότι είναι η αφορμή για να αγγιχτούν ζητήματα που ήδη δυσκόλευαν την οικογένεια, όπως η οριοθέτηση, η δυσκολία στην επικοινωνία μεταξύ των μελών της οικογένειας, ζητήματα που αφορούν την εφηβεία κ.α.

- Για ποιους λόγους ζητούν περισσότερο στήριξη αυτήν την περίοδο όσοι απευθύνονται στη γραμμή;

Πολλές από τις κλήσεις το διάστημα της καραντίνας αφορούν την οριοθέτηση γενικά, αλλά και ειδικά ως προς τη χρήση των ηλεκτρονικών συσκευών και του διαδικτύου. Οι γονείς ανησυχούν για την πολύωρη χρήση του διαδικτύου. Από τη μία πλευρά, καταλαβαίνουν πόσο σημαντικό μέσο αποτελεί τόσο για την εκπαίδευση όσο και για την επικοινωνία. Από την άλλη, φοβούνται αν αυτό είναι κάτι που θα εγκατασταθεί κοιτώντας προς τη μετά την καραντίνα εποχή.

Κάτι που παρατηρούμε να αυξάνεται είναι επίσης, οι κλήσεις από διαζευγμένους γονείς. Διαζύγια που υπήρχε ήδη προβληματική επικοινωνία μεταξύ των γονέων τώρα εντείνεται, καθώς χρειάζεται από κοινού να παράγουν νέες λύσεις, βασισμένοι στα νέα δεδομένα. Επιπλέον, σημειώνεται σημαντική δυσκολία στις επισκέψεις και τη μετάβαση των παιδιών από τον ένα γονέα στον άλλο. Ακόμα υπάρχει φόβος και από τα ίδια τα παιδιά, είτε για την δική τους υγεία, είτε για την υγεία των γονέων, που λόγω της επαφής θεωρούν ότι μπορεί να τους μεταδώσουν τον ιό και αισθάνονται αρκετές ενοχές.

- Ποιοι χρήζουν περισσότερης στήριξης; Οι γονείς ή τα παιδιά; Ποιοι σας καλούν σε μεγαλύτερη συχνότητα;

Το μεγαλύτερο μέρος των κλήσεων που λαμβάνουμε διαχρονικά είναι από γονείς παιδιών και εφήβων. Υπάρχει όμως και ένας σημαντικός αριθμός εφήβων που καλούν στη γραμμή μας για υποστήριξη σχετικά με ζητήματα που τους απασχολούν. Αντίστοιχα λοιπόν και το διάστημα αυτό λαμβάνουμε κατά κύριο λόγο κλήσεις από γονείς.

- Τι απασχολεί περισσότερο τους γονείς; Τι φοβούνται, τι τους δυσκολεύει;

Την περίοδο του κορονοϊού παρατηρούμε ότι απασχολεί αρκετά τους γονείς ο χρόνος που τα παιδιά αφιερώνουν σε ηλεκτρονικές συσκευές και αν αυτό μπορεί στην πορεία να δημιουργήσει μια προβληματική χρήση. Μια άλλη έντονη δυσκολία αφορά την επικοινωνία των μελών της οικογένειας, αλλά και το χρόνο, που ιδίως οι έφηβοι, ζητούν για τον εαυτό τους. Αυτό πολλές φορές παρερμηνεύεται από τους γονείς ως απόρριψη και απόσταση. Είναι όμως πολύ σημαντικό, για όλους, να υπάρχει προσωπικός χώρος και χρόνος χωρίς αυτό να ενοχοποιείται. Πέρα λοιπόν από τις κοινές δραστηριότητες που είναι πράγματι χρήσιμες αυτό το διάστημα, έχουμε να αναγνωρίσουμε και την αξιοποίηση του χρόνου με τον εαυτό.

- Και αντιστοίχως τα παιδιά. Τι τα απασχολεί, τι φοβούνται, τι τα δυσκολεύει;

Πέρα από το προφανές, τον φόβο μην αρρωστήσουν οι αγαπημένοι τους άνθρωποι ή/και τα ίδια, είναι μια δυσκολία το ότι δεν μπορούν να εκτονώσουν την ενέργεια τους μέσω του αθλητισμού και των δραστηριοτήτων που τα ευχαριστούσε εκτός σπιτιού. Και βέβαια… τα απασχολεί το πότε θα παίξουν ξανά με τους φίλους τους, θα πάνε βόλτα, θα συναντηθούν με τον ανθρώπινο τρόπο της επαφής και όχι μέσα από μια οθόνη. Τα μικρότερα παιδιά φοβούνται και δυσκολεύονται όταν δεν τους εξηγούν τι συμβαίνει, καθώς το διαισθάνονται έτσι κι αλλιώς κι αυτό τους δημιουργεί επιπλέον αγωνία.

- Πόσο επηρεάζει τους ανθρώπους - μικρούς και μεγάλους - ο περιορισμός στο σπίτι, ιδίως όταν δεν διαφαίνεται το πότε θα τελειώσει; Τι μπορεί να βγει στην επιφάνεια; Tι παρατηρείτε από τα τηλεφωνήματα που δέχεστε; Σε ποιες συμπεριφορές, αντιδράσεις ή συναισθηματικές εξάρσεις ή διακυμάνσεις υπάρχει αύξηση;

Θα ήταν ουτοπικό να πιστεύαμε ότι αυτή η κατάσταση δε μας επηρεάζει ή ότι θα βγούμε αλώβητοι. Μπορούμε κάλλιστα να αναλωθούμε και να επικεντρωθούμε σε όλα αυτά τα αρνητικά συναισθήματα, στις «περίεργες» συμπεριφορές, στις συναισθηματικές «εξάρσεις ή διακυμάνσεις» και στις δυσκολίες που μας δημιουργεί ο περιορισμός, αλλά από την άλλη θα μπορούσαμε να δώσουμε μια θετική νότα. Να μιλήσουμε για τον άπλετο χρόνο που έχουμε με τα παιδιά μας. Για την ευκαιρία αυτός ο χρόνος να είναι αποκλειστικά παραγωγικός. Να μιλήσουμε για τις ανησυχίες τους, για τους στόχους τους, για τις επιθυμίες τους, να τους πούμε ιστορίες για τα δικά μας παιδικά βιώματα, να δώσουμε χώρο να εκφραστούν συναισθήματα, να δείξουμε ενδιαφέρον για το ποια μουσική τους αρέσει και γιατί, ποιο παιχνίδι τους αρέσει και άλλα πολλά. Από την άλλη, μπορούμε να αφιερώσουμε χρόνο στον σύντροφό μας, να γνωριστούμε μαζί του, να μοιραστούμε τις ανησυχίες μας και τους φόβους μας, να τον αναδείξουμε. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι η συγκεκριμένη περίοδος, μας έχει δώσει και θα μας δώσει πολλά στοιχεία για έρευνα πάνω στη ψυχική ανθεκτικότητα. Ας το αφήσουμε λοιπόν προς το παρόν και ας απαντήσουμε σε δεύτερο χρόνο για τα αποτελέσματα που είχε στον ψυχισμό του ανθρώπου αυτή η κατάσταση.

- Καταγράφεται ή διαφαίνεται από την επαφή σας με τον κόσμο, αύξηση στα κρούσματα ενδοοικογενειακής βίας που συνδέεται άμεσα με τον περιορισμό στο σπίτι;

Η ενημέρωση που έχουμε από τις δομές με τις οποίες συνεργαζόμαστε, είναι ότι όντως παρατηρείται αύξηση στα φαινόμενα ενδοοικογενειακής βίας το τελευταίο διάστημα. Η αλήθεια είναι όμως ότι δεν ευθύνεται αποκλειστικά ο περιορισμός στο σπίτι. Τα άτομα τα οποία έχουν κακοποιητική συμπεριφορά αυτή τη περίοδο, είναι και τα άτομα, τα οποία εν δυνάμει σε κάποια άλλη δύσκολη στιγμή, είτε έπραξαν ανάλογα, είτε θα έκαναν το ίδιο. Ναι, σε ένα βαθμό ευθύνεται ο περιορισμός, αλλά δεν γίνεται να αποτελέσει δικαιολογία. Δεν μπορούμε να πιστεύουμε δηλαδή ότι εφόσον αρθούν τα περιοριστικά μέτρα, θα σταματήσει και ως δια μαγείας αυτή η συμπεριφορά.

- Υπάρχουν περιπτώσεις που σας ανησυχούν ως προς την έκβασή τους κι αν ναι, πώς τις διαχειρίζεστε;

Ας πάρουμε για παράδειγμα την περίπτωση που κάποιος γονέας μας καλέσει και μας πει ότι ο έφηβος γιος του θέλει να αυτοκτονήσει. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, αφού πρώτα ακούσουμε αυτό που έχει να μας πει, έχουμε να κάνουμε τη δική μας διερεύνηση, να αφουγκραστούμε την αγωνία και τον φόβο του, να πάρουμε στοιχεία για τη συμπεριφορά και τη προσωπικότητα του εφήβου. Από εκεί και πέρα θα τον παραπέμψουμε στην αντίστοιχη γραμμή, η οποία ασχολείται αποκλειστικά με το κομμάτι της αυτοκτονίας, η οποία απαρτίζεται από συναδέλφους με πιο εξειδικευμένη εκπαίδευση. Άλλωστε η γραμμή 11525 είναι γραμμή παροχής συμβουλευτικής υποστήριξης και όχι γραμμή sos.

- Πώς εκτιμάτε ότι θα επηρεάσει αυτή η συνθήκη την ψυχολογία και τον τρόπο ζωής μας, όταν τελειώσει η κρίση και αρθούν οι περιορισμοί; Πιστεύετε ότι στη μετά τον κορονοϊό εποχή, θα αναπτυχθούν συμπεριφορές ενός είδους «μετατραυματικού στρες» λόγω της καραντίνας και της ψυχολογικής κατάστασης, που μπορεί αυτή να προκαλεί;

Δεν μπορεί κανείς να γενικεύει. Αυτό θα χρειαστεί να εξεταστεί κατά περίπτωση. Δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε εκ των προτέρων. Εξαρτάται από το πώς το βιώνει ο καθένας προσωπικά. Η συνθήκη στην οποία βρισκόμαστε έχει και θετικά για τις οικογένειες και τα παιδιά, όπως περισσότερο διαθέσιμο χρόνο, κοντινότητα, μια ευκαιρία να καλλιεργηθούν σχέσεις πιο ουσιαστικές το οποίο δεν ήταν εύκολο στις πιεστικές συνθήκες της καθημερινότητας που βιώναμε μέχρι πρότινος. Αν αξιοποιηθούν τα θετικά στοιχεία αυτής της κατάστασης ενδεχομένως και να κερδίσουμε πράγματα παρά να χάσουμε.

- Θα μπορούσατε να μας δώσετε μερικές συμβουλές για το πώς μπορούμε να βγούμε «αλώβητοι» από αυτή τη δοκιμασία;

Μαγικές συνταγές δυστυχώς δεν υπάρχουν. Είναι σημαντικό να πούμε εδώ ότι δε πρέπει να ακολουθούμε πιστά όλα τα «ψυχολογίστικα tips» που διαβάζουμε δεξιά και αριστερά. Είναι σχεδόν σίγουρο ότι αν εφαρμόσουμε απευθείας αυτά που διαβάζουμε, χωρίς πρώτα να δούμε αν μας ταιριάζουν ή αν μπορούμε να τα υποστηρίξουμε, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα απογοητευτούμε. Και αυτό γιατί ενώ θα είμαστε σίγουροι ότι θα δούμε γρήγορα, ασφαλή και άκοπα αποτελέσματα, μιας και το έχει πει κάποιος ειδικός, η πραγματικότητα θα είναι διαφορετική. Πρέπει πρώτα να γίνει η προσωπική επεξεργασία και διεργασία, να τα μεταβολίσουμε και να τα κάνουμε πράξη, όταν εμείς θα νιώσουμε έτοιμοι.

Περισσότερες πληροφορίες για τη δράση του «Μαζί για το παιδί» μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα της Ένωσης.