Κορονοϊός και θεία κοινωνία

«Κι' όμως - προς απογοήτευση ορισμένων - η γη γυρίζει». Άρθρο του Πέτρου Βασιλειάδη στο ieidiseis.gr για τη Θεία Κοινωνία και τον κορονοϊό. 

Τώρα πλέον που η κοροναϊκή επιδημία μετατράπηκε σε πανδημία, θα ήθελα εξ αρχής να υπογραμμίσω ξεκάθαρα, πως επικίνδυνοι και θανατηφόροι ιοί, όπως ο Covid-19, μεταδίδονται και με την θεία κοινωνία. Γι' αυτό και πολλοί Πατέρες της Εκκλησίας (π.χ. ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης στα σχόλιά του στο Πηδάλιο), αλλά και σύγχρονοι ειδικοί θεολόγοι (π.χ. ο αείμνηστος Ι. Φουντούλης) μερίμνησαν για παρόμοιες περιπτώσεις λοιμωδών καταστάσεων.

Με αφορμή,

λοιπόν, το διάλογο για την ουσιαστική συμβολή και της Εκκλησίας στην προσπάθεια της ελληνικής πολιτείας να αποτρέψει ει δυνατόν την περαιτέρω εξάπλωση του κοροναϊού θα ήθελα να σημειώσω μερικά βασικά ζητήματα, τα οποία επεσήμανα τις τελευταίες μέρες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Και τα ζητήματα αυτά αφορούν τόσο την επίσημη Εκκλησία της Ελλάδος, η οποία με την τελευταία εγκύκλιο της Διαρκούς Ιεράς Συνόδου δεν τόλμησε να προχωρήσει σε ουσιαστική πρόταση που θα απέτρεπε την συνεχιζόμενη εναντίον της κριτική, όσο και την ελληνική κοινωνία που αδυνατεί να διακρίνει τα όρια θρησκευτικού-κοσμικού.

Επιχειρώντας να προλάβω την διαφαινόμενη αντιπαράθεση με ένα κυκεώνα αντεγκλήσεων μεταξύ ακραίων μερίδων της ελληνικής κοινωνίας, ιδίως μετά την ανακοίνωση κρουσμάτων εξαιτίας θρησκευτικής εκδρομής στους Αγίους Τόπους, έκανα συγκεκριμένη πρόταση προς την Εκκλησία μας. Είχαν άλλωστε αρχίσει ορισμένα ΜΜΕ να βάλουν εναντίον της, ορισμένοι μάλιστα να της ρίχνουν τον λίθο του αναθέματος ως τάχα προσκολλημένης σε ξεπερασμένες πρακτικές, και ότι αγνοούσε ή και απαξίωνε τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα., παρά τις σαφείς διατυπώσεις της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου του 2016 (βλ. π.χ. την παράγραφο 7 του Μηνύματός της: «ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία …εὐχαριστεῖ τόν Θεό πού δωρίζει στούς ἐπιστήμονες τό χάρισμα νά ἀποκαλύπτουν ἄγνωστες πτυχές τῆς θείας Δημιουργίας… (προσφέροντας) σημαντικές εὐεργεσίες ὅπως εἶναι ἡ…ἀντιμετώπιση σοβαρῶν ἀσθενειῶν»).

Είχα μάλιστα υπενθυμίσει, ότι ο εύκολος, και αρκετά πειστικός μεταξύ ορισμένων πιστών, αντίλογος, πως ό,τι αγιάζεται - αγιασμός, θεία κοινωνία κλπ. - είναι απρόσβλητο από τις συνέπειες των φυσικών νόμων, δοκιμάστηκε τον περασμένο αιώνα, όταν στο Άγιον Όρος πέθανε μοναχός από «αγιασμένη» δεξαμενή, με αποτέλεσμα ορθά ποιώντας το Οικουμενικό Πατριαρχείο να αποστείλει σχετική εγκύκλιο, που προέτρεπε στους μοναχούς την αυστηρή τήρηση των επιστημονικά προτεινόμενων όρων υγιεινής! Σ΄ αυτή την επισήμανση προστέθηκαν και άλλα επιχειρήματα από την κανονική παράδοση της Εκκλησίας (Πηδάλιο κλπ.), που δυστυχώς δεν απέτρεψαν πολλούς να επαναλαμβάνουν επιχειρήματα για το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, που αναφέρονται στην θεραπευτική του ιδιότητα, με μαγικό όμως και όχι εκκλησιολογικό και θεολογικό τρόπο.

Για όλους αυτούς τους λόγους, αλλά και για να αποτραπεί και ο οποιοσδήποτε ενδοιασμός των ασθενών τη πίστει να μετέχουν στη «θεία κοινωνία», επιμένω στην ανάγκη η Εκκλησία της Ελλάδος, να προχωρήσει σε λύσεις που βασίζονται στην αυθεντική της παράδοση και έχουν επιστημονικά επεξεργαστεί θεσμοί, τους οποίους η ίδια έχει θεσπίσει. Αναφέρομαι στην Ειδική Συνοδική Επιτροπή Λειτουργικής Αναγεννήσεως, που επίσημα λειτουργεί για 20 σχεδόν χρόνια, με κύριο στόχο την καθολική συμμετοχή των πιστών στην θεία κοινωνία. Και εδώ ακριβώς επικεντρώνεται το πρόβλημα που οφείλει και η Εκκλησία, αλλά και η ελληνική κοινωνία, να αντιμετωπίσει στην διαφαινόμενη έξαρση της ιώδους επιδημίας, που άλλωστε μετετράπη σε πανδημία, πέραν φυσικά της ανάγκης προσωρινής αναστολής των λατρευτικών της δραστηριοτήτων.

Για το θέμα αυτό άρχισε στους θεολογικούς κύκλους, τόσο της Ορθόδοξης όσο και της Καθολικής Εκκλησίας, ένας θεολογικός και ποιμαντικός προβληματισμός, που όπως ήταν φυσικό επικεντρώθηκε - όπως και σε προηγούμενες επιδημίες - στον τρόπο συμμετοχής των πιστών στη «θεία κοινωνία», κάτι που βέβαια ήδη έχει απασχολήσει την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρουμανίας, αλλά με τρόπο προβληματικό (μιας χρήσεως ατομικά κουταλάκια), με αποτέλεσμα να συζητηθεί ευρέως, και ο ίδιος ο Πατριάρχης Ρουμανίας να αναγκαστεί να δώσει επεξηγηματικές απαντήσεις. Στους κύκλους της Καθολικής Εκκλησίας, βέβαια, μερικοί φαίνεται πως δεν θα είχαν πρόβλημα επαναφοράς του παλαιότερου απαράδεκτου καθεστώτος μετάδοσης στους πιστούς μόνο του «σώματος του Χριστού», δηλαδή της όστιας, άποψη που δυστυχώς η Αγγλικανική κοινωνία επίσημα πλέον υιοθέτησε.

Με δεδομένο το γεγονός ότι τα επιχειρήματα ότι "δεν μεταδίδεται ο ιός με τον τρόπο μετάδοσης της θείας κοινωνίας" αντίκεινται στην κανονική παράδοση της Εκκλησίας μας, όπως πιστοποιεί ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης στα σχόλιά στο συγκεκριμένο θέμα σε περίοδο πανώλης, και κυρίως ότι η εισαγωγή της λαβίδας (που είναι σήμερα το κυριότερο υπό συζήτηση θέμα) καθιερώθηκε μετά την επικράτηση του νηπιοβαπτισμού, το μόνο ενδεδειγμένο μέτρο προστασίας των πιστών, αλλά και της ευρύτερης κοινωνίας, είναι η επαναφορά της μετάδοσης ξεχωριστά του σώματος και αίματος του Χριστού, όπως μαρτυρείται και στους παλαιότερους λειτουργικούς τύπους (π.χ. στην Λειτουργία Ιακώβου) και συνεχίζεται αδιάκοπα μέχρι σήμερα μεταξύ των κληρικών. Στο κρίσιμο, βέβαια, διάστημα της παρούσης πανδημίας εμβαπτίζοντας τον καθαγιασμένο άρτο στο Άγιο Ποτήριο και μεταδίδοντάς τον στους πιστούς από το Άγιο Δίσκο.

Επί του προκειμένου, λοιπόν, και με δεδομένη την αναγνώριση των επιστημονικών προτάσεων και στις δύο παλαιότερες συνοδικές εγκυκλίους, κυρίως με βάση τις αποφάσεις της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, όπως άλλωστε και η συνοδική απόφαση της Αγίας Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως δεν θα ήταν καθόλου αντιπαραδοσιακή η επαναφορά της μετάδοσης ξεχωριστά του σώματος και του αίματος του Χριστού με τον παραπάνω τρόπο, Χαρακτηριστικό άλλωστε είναι και το δεύτερο σχόλιο του Αγίου Νικοδήμου στον 28o κανόνα της Πενθέκτης.

Μια τέτοια πρωτοβουλία, εκτός από την διατήρηση της αρκετά εκτεταμένης στην Ελλάδα συμμετοχής των πιστών στην θεία κοινωνία, θα ήταν ένα ακόμη θετικό βήμα προώθησης της λειτουργικής αναγεννήσεως, εκτός της σταδιακής επαναφοράς της εις επήκοον του πληρώματος ανάγνωσης της ευχής της αναφοράς από πολλούς ιερείς και επισκόπους, καθώς και της απαγγελίας της Κυριακής προσευχής και του συμβόλου της πίστεως από όλο το εκκλησίασμα.

Θα βοηθήσει, όμως, και τους αδελφούς μας της Ρωσικής Εκκλησίας που βλέπουν τις ελπίδες τους ακόμη για καθιέρωση της ρωσικής γλώσσας στη λατρεία τους – αντί της ακαταλαβίστικης πλέον αρχαίας σλαβονικής – να εξανεμίζονται, παρά την αρχική υποστήριξη του Πατριάρχη τους. Θα βοηθήσει όμως και τους προοδευτικούς θεολόγους της Καθολικής Εκκλησίας, που δεν θα ήθελαν να επιστρέψει η Εκκλησία τους στις προ της Β' Βατικανής Συνόδου λειτουργικές πρακτικές διακρίσεως κληρικών και λαϊκών στην μετάδοση αμφοτέρων των ειδών.

O Πέτρος Βασιλειάδης είναι Ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, Πρόεδρος της Θεολογικής Σχολής , και πρώην πρόεδρος του παγκόσμιου συμβουλίου εκκλησιών.