Κωνσταντίνος Γρίβας: Η «μεταπυρηνική επανάσταση» και ο κίνδυνος «πυρηνικού» πολέμου μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας

«Οι εξελίξεις επαναφέρουν στο προσκήνιο τη δυνατότητα άσκησης συντριπτικού στρατηγικού πλήγματος στην αρχή της σύγκρουσης στο ελληνοτουρκικό σύστημα, θέτοντας εν αμφιβόλω τις μέχρι τώρα λογικές Αποτροπής και Άμυνας», τονίζει στο iEidiseis.gr ο αναπληρωτής καθηγητής της Στρατιωτικής Επιτροπής Ευελπίδων.

Εδώ και μερικά χρόνια στη διεθνή γεωστρατηγική εξίσωση έχει εισέλθει μια νέα κατηγορία οπλικών συστημάτων που αναφέρονται ως «μεταπυρηνικά υπερόπλα» (“post – nuclear

Τα όπλα αυτά χαρακτηρίζονται έτσι γιατί είναι σε θέση να επιτυγχάνουν αποφασιστικά αποτελέσματα σε μια σύγκρουση, αντίστοιχα με αυτά που πυρηνικών όπλων.

Αιχμή του δόρατος αυτής της κατηγορίας οπλικών συστημάτων ήταν ο περιβόητος κινεζικός βαλλιστικός πύραυλος εναντίον πλοίων (ASBM) Dong Feng 21D (DF – 21D), ενώ μερικά χρόνια αργότερα εμφανίστηκε και ο πολύ μεγαλύτερου βεληνεκούς DF – 26.

Οι πύραυλοι αυτοί είναι σε θέση να ασκήσουν συντριπτικά πλήγματα στα αμερικανικά αεροπλανοφόρα σε απόσταση χιλιάδων χλμ από τις ακτές και συνακόλουθα να ρυθμίσουν εν πολλοίς το αποτέλεσμα σε μια σύγκρουση Ηνωμένων Πολιτειών – Κίνας στη Νότιο Σινική Θάλασσα.

Η Ρωσία, από πλευράς της, ανέπτυξε τον αεροεκτοξευόμενο βαλλιστικό πύραυλο (ALBM) Kinzhal, ο οποίος εκτοξεύεται από μαχητικά αεροσκάφη MiG – 35, δημιουργώντας ένα σύστημα πολύ μεγάλης επιχειρησιακής ευελιξίας, που επίσης απειλεί τα αμερικανικά πλοία στις περιφερειακές θάλασσες της Ρωσίας, με την έμφαση να δίδεται στον Αρκτικό.

Τα συστήματα αυτά συμπλήρωσαν υπέρ – υπερηχητικοί (hypersonic) πύραυλοι cruise, όπως είναι ο ρωσικός Zircon, που εκτοξεύεται από πλοία επιφανείας και υποβρύχια και hypersonic οχήματα αερολίσθησης (HGV), όπως είναι το κινεζικό DF – 17, που πρωτοπαρουσιάστηκε στη μεγάλη στρατιωτική παρέλαση στο Πεκίνο τον Οκτώβριο του 2019. Το βλήμα αυτό τοποθετείται πάνω σε πύραυλο – φορέα που το μεταφέρει σε μεγάλο ύψος στην ατμόσφαιρα. Εκεί το απελευθερώνει και αυτό αρχίζει να ανεμοπορεί (glide) σε υπέρ – υπερηχητικές ταχύτητες (δηλαδή τουλάχιστον πέντε φορές μεγαλύτερες του ήχου) καθοδηγούμενο προς τον στόχο του.

«Τα μέχρι στιγμής μεταπυρηνικά όπλα είναι σε θέση να ασκήσουν αποφασιστικά αποτελέσματα σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο»

Τα hypersonic βλήματα επιτυγχάνουν τα στρατηγικά τους αποτελέσματα χάρη στην πολύ μεγάλη κινητική ενέργεια που μεταφέρουν στον στόχο εξαιτίας της υψηλής τους ταχύτητας, με αποτέλεσμα να ασκούν συντριπτικό πλήγμα, καθώς και στην ικανότητα να διεξάγουν ελιγμούς και να αναζητούν τον στόχο με δικά τους μέσα στην τερματική φάση, γεγονός που τους επιτρέπει να διαπερνούν τις αντιπυραυλικές άμυνες και να προσβάλουν κινούμενους στόχους με πολύ μεγάλη ακρίβεια πλήγματος.

Τα μέχρι στιγμής μεταπυρηνικά όπλα είναι σε θέση να ασκήσουν αποφασιστικά αποτελέσματα σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Ωστόσο, η δραστική αύξηση στο βεληνεκές τους και ο συνδυασμός τους με βομβαρδιστικά μεγάλης εμβέλειας, ενδέχεται να τα καταστήσει ικανά να απειλήσουν στρατηγικούς στόχους σε διηπειρωτικά βεληνεκή. Επιπροσθέτως, τα hypersonic οχήματα αερολίσθησης και οι πύραυλοι cruise, σε αντίθεση με τους διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους (ICBM), είναι πολύ δύσκολο να εντοπιστούν, όντας έτσι σε θέση να ασκήσουν αιφνιδιαστικό πλήγμα και ακόμη πιο δύσκολο να αναχαιτιστούν,. Και αυτό γιατί πετάνε σχετικά χαμηλά και δεν εξέρχονται στο διάστημα, όπως οι βαλλιστικοί πύραυλοι, ενώ μπορούν να διεξάγουν ελιγμούς και αλλαγές πορείας σε όλη την πορεία της πτήσης τους προς τον στόχο.

Για την αντιμετώπιση αυτής της καινοφανούς απειλής, η υπηρεσία προηγμένων ερευνητικών προγραμμάτων του αμερικανικού Πενταγώνου, η περιβόητη DARPA, μελετά μια νέου τύπου διαστημική αρχιτεκτονική έγκαιρης προειδοποίησης, αποτελούμενη από χιλιάδες μικρούς δορυφόρους που θα σκανάρουν τη γήινη επιφάνεια ερευνώντας και ιχνηλατώντας hypersonic βλήματα .

«Μπορούμε να διακινδυνεύσουμε την πρόβλεψη ότι στο ελληνοτουρκικό σύστημα, η χώρα που θα επενδύσει πρώτη στα νέα τεχνολογικά και επιχειρησιακά δεδομένα θα αποκτήσει και ένα συντριπτικό πλεονέκτημα έναντι της άλλης»

Έρχονται λοιπόν εκ νέου στο προσκήνιο σενάρια δράσης αιφνιδιαστικού πρώτου πλήγματος που υπήρχαν στα πρώτα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου και μεθοδολογίες που αποσκοπούν στην προσβολή των κρίσιμων στρατιωτικών ικανοτήτων του αντιπάλου (counterforce) και όχι πολιτικών στόχων (countervalue), αυτήν τη φορά όμως χωρίς την υπερβάλλουσα καταστροφή των πυρηνικών εκρήξεων και του ανεπιθύμητου ραδιενεργού νέφους.

Αυτά τα όπλα συνδυάζονται και με άλλες τεχνολογίες και μεθοδολογίες πολέμου όπως είναι ο ρομποτικός πόλεμος, ο κυβερνοπόλεμος και ο πόλεμος στο διάστημα.

Για παράδειγμα, σμήνη και υπερσμήνη (swarms και super swarms αντιστοίχως), αποτελούμενα από χιλιάδες ή και δεκάδες και εκατοντάδες χιλιάδες από ρομποτικά αεροχήματα, θα μπορούν να σκεπάζουν σαν χαλί καταστροφής μεγάλες εκτάσεις. Επίσης, μαζικές κυβερνοεπιθέσεις, επιχειρήσεις ηλεκτρονικού πολέμου και πλήγματα στη διαστημική αρχιτεκτονική του αντιπάλου μπορεί να έχουν στρατηγικά αποτελέσματα, ιδιαίτερα αν ασκηθούν συνδυαστικά, στο πλαίσιο νέων μεθοδολογιών μάχης όπως είναι η «Πολυχωρική Μάχη» (Multi Domain Battle / MDB) του Αμερικανικού Στρατού.

Η βελτίωση των ικανοτήτων των μεταπυρηνικών υπερόπλων σε συνδυασμό με τις εξελίξεις στη ρομποτική, την τεχνητή νοημοσύνη, τις ικανότητες διαστημικού πολέμου, κυβερνοπολέμου και μια σειρά από άλλα, αναβαθμίζουν την Πυραυλική Επανάσταση (Missile Revolution) και τη μετατρέπουν σε Μεταπυρηνική Επανάσταση (Post Nuclear Revolution / PNR).

«Αυτά τα νέα όπλα και μεθοδολογίες επιτρέπουν έναν υπερσυμπιεσμένο χρονικά πόλεμο υψηλής καταστρεπτικότητας, που ανατρέπει τις μέχρι τώρα βεβαιότητες ενός κομματιού των ελληνικών ηγετικών ελίτ, όπως ήταν η πίστη στην «πυροσβεστική» παρέμβαση των Ηνωμένων Πολιτειών και του ΝΑΤΟ πριν η στρατιωτική αντιπαράθεση των δύο χωρών να εξελιχθεί σε «κανονικό» πόλεμο»

Όλα αυτά διαμορφώνουν μια νέα γεωστρατηγική πραγματικότητα, τις διαστάσεις και τη δυναμική της οποίας μόλις έχουμε αρχίσει να μελετάμε και είναι δεδομένο ότι θα επηρεάσει με δραματικό τρόπο τα διεθνή δρώμενα στα χρόνια που έρχονται.

Η ΜΕΤΑΠΥΡΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Ωστόσο, υπάρχει και ένα στοιχείο στη Μεταπυρηνική Επανάσταση που αφορά άμεσα την Ελλάδα γιατί ενδέχεται να επηρεάσει με κοσμογονικό τρόπο τις στρατιωτικές ισορροπίες και συνακόλουθα και τη γεωπολιτική ταυτότητα του ελληνοτουρκικού συστήματος.

Συγκεκριμένα, αν στο άνω φάσμα των μεταπυρηνικών υπερόπλων κυριαρχούν hypersonic ατμοσφαιρικά βλήματα διηπειρωτικού βεληνεκές, στο κάτω μέρος βρίσκονται συστήματα «ντοπαρισμένου πυροβολικού» (‘artillery on steroids’), ικανά να ασκήσουν αποφασιστικά αποτελέσματα σε τοπικές συγκρούσεις. Αυτό προκύπτει από τη δραστική αύξηση στο βεληνεκές, την ακρίβεια πλήγματος, τη δυνατότητα προσβολής κινούμενων στόχων και την αύξηση της φονικότητας των όπλων πυροβολικού.

«Μέχρι το 2030, το τουρκικό πυροβολικό, στη δύναμη του οποίου μάλλον θα υπάρχουν και βαλλιστικοί πύραυλοι μεγάλου βεληνεκούς, ενδέχεται να είναι σε θέση να απειλεί με ένα υποκατάστατο πυρηνικού πλήγματος όλο το εύρος και βάθος της ελληνικής επικράτειας, αδρανοποιώντας κρίσιμα στοιχεία της ελληνικής αμυντικής υποδομής»

Τα συστήματα αυτά μπορεί να είναι από αντιπλοϊκοί βαλλιστικοί πύραυλοι μέχρι «μέγα – ομοβροντίες» ρουκετών εναντίον στόχων περιοχής, ικανών να επιτύχουν αποτελέσματα αντίστοιχα με αυτά τακτικών πυρηνικών όπλων. Επίσης, η χρήση σμηνών και υπερσμηνών μη επανδρωμένων αεροχημάτων είναι σαφώς πιο εύκολη και παραγωγική σε μικρά γεωγραφικά συστήματα.

Οι εξελίξεις αυτές επαναφέρουν στο προσκήνιο τη δυνατότητα άσκησης συντριπτικού στρατηγικού πλήγματος στην αρχή της σύγκρουσης στο ελληνοτουρκικό σύστημα, θέτοντας εν αμφιβόλω τις μέχρι τώρα λογικές Αποτροπής και Άμυνας.

Είναι λοιπόν πιθανόν ότι μέσα στα επόμενα χρόνια η Ελλάδα θα αντιμετωπίσει μια πρωτοφανή δυνάμει στρατιωτική πρόκληση, η οποία θα απειλεί τη γεωπολιτική της υπόσταση με τρόπο άγνωστο μέχρι σήμερα.

Συγκεκριμένα, μέχρι το 2030, το τουρκικό πυροβολικό, στη δύναμη του οποίου μάλλον θα υπάρχουν και βαλλιστικοί πύραυλοι μεγάλου βεληνεκούς, ενδέχεται να είναι σε θέση να απειλεί με ένα υποκατάστατο πυρηνικού πλήγματος όλο το εύρος και βάθος της ελληνικής επικράτειας, αδρανοποιώντας κρίσιμα στοιχεία της ελληνικής αμυντικής υποδομής. Αναφερόμαστε δηλαδή σε ένα είδος «υπέρθερμου επεισοδίου», στρατηγικής κλίμακας, για το οποίο είμαστε ολοκληρωτικά απροετοίμαστοι. Η πρώτη φάση του πολέμου αυτού μπορεί να διεξαχθεί σε διάστημα μικρότερο της μίας ώρας, με μια μαζική πυραυλική επίθεση.

Είναι δε πιθανόν ότι η ένταξη σε υπηρεσία του πυραυλικού συστήματος S – 400 θα ωθήσει την Τουρκία προς αυτήν την κατεύθυνση. Και αυτό γιατί το S – 400 αποτελεί, εξ αντικειμένου, τον πυρήνα ενός επιθετικού πλέγματος αντιπρόσβασης και άρνησης περιοχής (offensive A2 / AD grid). Αυτό βέβαια αν προχωρήσει η συνεργασία Μόσχας – Άγκυρας και η Τουρκία παραλάβει κάποια στιγμή τον νέο πύραυλο 40Ν6 με βεληνεκές περίπου 380 χλμ και ικανότητες αυτοκατεύθυνσης που του επιτρέπουν να προσβάλει στόχους πέραν από τα όρια της θέας των επίγειων ραντάρ.

Συγκεκριμένα, η άμεση γειτνίαση των δύο κρατών, το μικρό βάθος του ελλαδικού χώρου, το μεγάλο βεληνεκές του συστήματος και η ικανότητά του να προσβάλει στόχους πέραν του ορίζοντος, επιτρέπει στο σύστημα να καλύψει με μια «κουβέρτα» πυρών εδάφους – αέρος πολύ μεγάλο μέρος του ελλαδικού χώρου. Το φυσικό επόμενο βήμα σε αυτήν την κατεύθυνση είναι η προσβολή όχι μόνο εναέριων στόχων στην ελληνική επικράτεια αλλά και θαλάσσιων και χερσαίων.

Αυτά τα πλέγματα πυρών θα μπορούν να προσβάλουν τόσο στρατιωτικούς στόχους όσο και πολιτικούς, όπως κρίσιμες υποδομές.

Βέβαια, οι ίδιες τεχνολογίες και μεθοδολογίες εκτός από κινδύνους παρουσιάζουν και τεράστιες ευκαιρίες για την Ελλάδα. Για την ακρίβεια, μεθοδολογίες όπως η Πολυχωρική Μάχη και τα συστήματα που την πλαισιώνουν είναι σαν να έγιναν κατά παραγγελία από τη χώρα μας, μιας και ταιριάζουν τέλεια στο ελληνικό γεωγραφικό περιβάλλον, ιδιαίτερα στην αρχιπελαγική δομή του Αιγαίου, ενώ επιτρέπουν την ανάπτυξη μαχητικών ικανοτήτων με πολύ οικονομικότερο τρόπο από ότι με την «παραδοσιακή» μέθοδο της αγοράς πανάκριβών πλατφορμών μάχης.

Η ΔΙΚΑΙΩΣΗ ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΟΝΔΥΛΗ

Εν κατακλείδι, η Μεταπυρηνική Επανάσταση μπορεί να αποτελέσει το νέο μεγάλο πεδίο ανταγωνισμού μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στον στρατιωτικό τομέα. Αυτή η νέα πραγματικότητα ενδέχεται να καταστήσει αναχρονιστική τη σημερινή προσέγγιση περί στρατιωτικής ισχύος και εξοπλιστικών επιλογών, μετατρέποντας ισχυρά στοιχεία της στρατιωτικής αρχιτεκτονικής σε ευάλωτες αχίλλειες πτέρνες.

Επίσης, αυτά τα νέα όπλα και μεθοδολογίες επιτρέπουν έναν υπερσυμπιεσμένο χρονικά πόλεμο υψηλής καταστρεπτικότητας, που ανατρέπει τις μέχρι τώρα βεβαιότητες ενός κομματιού των ελληνικών ηγετικών ελίτ, όπως ήταν η πίστη στην «πυροσβεστική» παρέμβαση των Ηνωμένων Πολιτειών και του ΝΑΤΟ πριν η στρατιωτική αντιπαράθεση των δύο χωρών να εξελιχθεί σε «κανονικό» πόλεμο.

Με βάση τα παραπάνω, μπορούμε να διακινδυνεύσουμε την πρόβλεψη ότι στο ελληνοτουρκικό σύστημα, η χώρα που θα επενδύσει πρώτη στα νέα τεχνολογικά και επιχειρησιακά δεδομένα θα αποκτήσει και ένα συντριπτικό πλεονέκτημα έναντι της άλλης.

Στο επίμετρο του βιβλίου του Θεωρία του Πολέμου, ο μεγάλος διανοητής Παναγιώτης Κονδύλης είχε υποστηρίξει ότι η επιλογή του πρώτου πλήγματος κατά της Τουρκίας είναι η βέλτιστη στρατηγική για την Ελλάδα. Περίπου 25 χρόνια μετά, το ενδεχόμενο του Πρώτου Πλήγματος έρχεται να στοιχειώσει τις ισορροπίες ισχύος στο ελληνοτουρκικό σύστημα, όπως συνέβη με την πυρηνική στρατηγική των δύο υπερδυνάμεων στα πρώτα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου.

(*) Ο Κωνσταντίνος Γρίβας είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων με γνωστικό αντικείμενο «Διεθνής Γεωγραφία και Συστημική Γεωπολιτική Ανάλυση των Σύγχρονων Οπλικών Τεχνολογιών». Διδάσκει επίσης Γεωγραφία της Ασφάλειας στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή στο Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το τελευταίο του βιβλίο «Η Νέα Στρατιωτική Επανάσταση και η Ελληνική Αμυντική Στρατηγική» που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Λιβάνη τον Δεκέμβριο του 2019 εξετάζει τις νέες στρατιωτικές τεχνολογίες και μεθοδολογίες και τις πιθανές εφαρμογές τους στο ελληνοτουρκικό σύστημα.