Αγιά Σοφιά: Η ιστορία του συμβόλου της ορθοδοξίας και ο κίνδυνος να μετατραπεί σε τζαμί

Η Αγιά Σοφιά που αποτελεί την επιτομή της ορθοδοξίας και έχει λατρευτεί από τρεις διαφορετικές θρησκείες, κινδυνεύει να μετατραπεί σε τζαμί από τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Η Αγιά Σοφιά που δεσπόζει στην Κωνσταντινούπολη έχει γνωρίσει πολλούς ηγεμόνες και έχει χρησιμοποιηθεί ποικιλοτρόπως ανά τους αιώνες, ενώ σήμερα ελλοχεύει να μετατραπεί σε τζαμί.

Συγκεκριμένα ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προσπαθεί να την μετατρέψει σε τζαμί, αναιρώντας τον μουσειακό χαρακτήρα που κατέχει από το 1934.

Μάλιστα, η απόφαση αναμένεται να εκδοθεί

έως τις 17 Ιουλίου από τον ίδιο τον πρόεδρο, καθώς το τούρκικο ΣτΕ που είχε αναλάβει την διεκπεραίωση της υπόθεσης, γνωμοδότησε ότι αρκεί ένα προεδρικό διάταγμα, για να αλλάξει αυτό το καθεστώς.

Παρόλα αυτά, έχουν εκδηλωθεί σφοδρές αντιδράσεις όχι μόνο από την Ελλάδα, αλλά από όλη την Δύση, ενώ χριστιανικές οργανώσεις ανά τον κόσμο εκλιπαρούν να μην μετατραπεί η Αγιά Σοφιά σε τζαμί.

Οποιαδήποτε όμως και να είναι η απόφαση, η Αγιά Σοφιά παραμένει όχι μόνο σύμβολο της ορθοδοξίας, αλλά ένα κτίσμα το οποίο συμπυκνώνει κάποιες από τις μεγαλύτερες στιγμές της ανθρωπότητας.

Βυζαντινή περίοδος

Η Αγιά Σοφιά χτίστηκε στα αποκαΐδια δύο προηγούμενων εκκλησιών, οι οποίες ήταν τα ιερά σύμβολα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Καταρχάς, η πρώτη εκκλησία πρόγονος της Αγιάς Σοφιάς, ανεγέρθηκε από τον Κωνσταντίνο Β΄, γιό του Μεγάλου Κωνσταντίνου, το 360 μ.Χ.

Καταστράφηκε όμως εξαιτίας πυρκαγιάς το 404 μ.Χ., όταν ξέσπασαν αναταραχές στην Κωνσταντινούπολη, καθώς ο πατριάρχης Ιωάννης ο Χρυσόστομος που ήρθε σε σύγκρουση με την αυτοκράτειρα Αιλία Ευδοξία, σύζυγος του αυτοκράτορα Αρκάδιου, στάλθηκε για πάντα στην εξορία.

Ύστερα, ο αυτοκράτορας της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, Θεοδόσιος Β΄, έφτιαξε μια καινούργια εκκλησία το 415 μ.Χ. στην θέση της υπάρχουσας που είχε καεί.

Παρόλα αυτά, καταστράφηκε από πυρκαγιά το 532 μ.Χ., η οποία πάλι προκλήθηκε από αναταραχές στην Πόλη.

Αυτή την φορά όμως, αίτιο της αναταραχής ήταν η γνωστή στάση του Νίκα, που είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή πολλών μνημείων και την ίδια να πνίγεται στο αίμα, καθώς καταστέλεται με πρωτοφανή για την εποχή βία.

Έτσι, το 537 μ.Χ. ανεγέρθηκε στα αποκαΐδια της προηγούμενης εκκλησίας, η Αγιά Σοφιά, με απόφαση του αυτοκράτορα Ιουστινιανού.

Μάλιστα, ο ίδιος δεν θέλησε σαν τους προκατόχους του, να φτιάξει απλά ένα μεγάλο ναό, αλλά ένα κόσμημα που θα κοσμεί την πρωτεύουσα μιας αυτοκρατορίας.

Για τον σκοπό αυτό δαπανήθηκαν τεράστια ποσά και χρησιμοποιήθηκαν πολλοί εργάτες, ενώ την επίβλεψη και την αρχιτεκτονική του έργου ανέλαβαν οι γεωμέτρες Ανθέμιος από τις Τράλλεις και ο Ισίδωρος από τη Μίλητο.

Από το 537 μέχρι το 1204 χρησιμοποιείται ως ο μεγαλύτερος ναός για την ορθόδοξη πίστη και συνεχίζει να χρησιμοποιείται με αυτό τον τρόπο από το 1261 μέχρι την Άλωση της Πόλης, το 1453.

Μόνο το διάστημα του 1204 μέχρι το 1261, χρησιμοποιήθηκε ως ναός για την καθολική πίστη.

Ο λόγος ήταν πως η Κωνσταντινούπολη είχε κατακτηθεί στην Τέταρτη Σταυροφορία και ήταν μέρος της Λατινικής Αυτοκρατορίας, η οποία προσπάθησε να αντικαταστήσει το Βυζάντιο και να αναδειχθεί ως ο δυτικός συνεχιστής της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Οθωμανική περίοδος

Η Αγιά Σοφιά κατά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο για όσα άτομα δεν μπορούσαν να πολεμήσουν, αλλά και ως νοσοκομείο για τους τραυματίες.

Παρόλα αυτά, λεηλατήθηκε από τον Οθωμανικό στρατό και απώλεσε αρκετούς θησαυρούς τους οποίους περιείχε για αιώνες από την λεηλασία που υπέστη.

Αμέσως λοιπόν μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης, ο Μωάμεθ Β΄ ανακοίνωσε πως η Αγιά Σοφιά θα χρησιμοποιείται ως τζαμί και μάλιστα έγινε το αυτοκρατορικό τέμενος της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Επίσης, είναι ένας τίτλος που κατείχε μέχρι την κατάρρευση των Οθωμανών.

Επιπλέον, τους επόμενους αιώνες και δε τον 16ο και 18ο ξεκίνησαν από τους εκάστοτε σουλτάνους, έργα αναπαλαίωσης και ενίσχυσης του κτιρίου.

Αφορμή στάθηκε πως ισχυροί σεισμοί της εποχής απείλησαν να καταστρέψουν την Αγιά Σοφιά.

Μάλιστα, τα έργα συντήρησης ήταν αρκετά αποτελεσματικά, ώστε να την διατηρήσουν ανέπαφη, από οποιαδήποτε φυσική καταστροφή.

20ος αιώνας έως σήμερα

Η Οθωμανική αυτοκρατορία κατέρρευσε το 1922, αλλά μόλις το 1934 μπόρεσε ο πρόεδρος της Τουρκίας, Κεμάλ Ατατούρκ, να περάσει νόμο, βάση του οποίου η Αγιά Σοφιά μετατράπηκε σε μουσείο.

Παρόλα αυτά, η συγκεκριμένη απόφαση κινδυνεύει να ανατραπεί από τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Μάλιστα, προπομπός της απόφασης του, θεωρείται η φιέστα που οργάνωσε στην τελευταία επέτειο από την Άλωσης Πόλης.

Ο ίδιος έδωσε εντολή να στηθεί ένα φαντασμαγορικό σόου, το οποίο αναπαριστούσε την Άλωση και προβλήθηκε από όλα τα κανάλια της Τουρκίας.

Επιπλέον, είχε δώσει εντολή να γίνει θρησκευτική δέηση από ιμάμη, μέσα από την Αγιά Σοφιά.

Μέχρι στιγμής όμως το μέλλον του μνημείου είναι αβέβαιο και κατά πάσα πιθανότητα θα κριθεί έως τις 17 Ιουλίου.