Τον ακουμπούσε ο βασιλιάς και γινόταν καλά. Η πιο παράξενη τελετή των βασιλιάδων

Μέχρι και τον 18ο αιώνα, χιλιάδες άνθρωποι έσπευδαν να σταθούν μπροστά σε έναν βασιλιά, όχι για να τον προσκυνήσουν αλλά για να τους αγγίξει. Δεν ήταν συμβολικό. Ο βασιλιάς της Γαλλίας —όπως και της Αγγλίας— θεωρούνταν ότι έχει την ικανότητα να θεραπεύει τους αρρώστους με μία μόνο κίνηση των δακτύλων. Ο ίδιος άγγιζε τις πληγές λέγοντας “ο βασιλιάς σε αγγίζει, ο Θεός σε θεραπεύει” και αμέσως άρχιζαν οι ψίθυροι: «τον άγγιξε». Το θαύμα είχε ήδη ξεκινήσει.

Οι άρρωστοι δεν έπασχαν από ένα τυχαίο νόσημα. Η ασθένεια λεγόταν

“scrofules”, μια μορφή λεμφαδενίτιδας που φούσκωνε τους αδένες στον λαιμό και παραμόρφωνε τα πρόσωπα. Ήταν κάτι ανάμεσα σε φυματίωση και κατάρα. Οι γιατροί σήκωναν τα χέρια. Οι βασιλείς, τα απλώνουν. Το «άγγιγμα του βασιλιά» δεν ήταν μεταφορά· ήταν ολόκληρη τελετουργία, με προσευχές, λιτανείες, ακόμα και πιστοποιητικά θεραπείας, υπογεγραμμένα από ιερείς.

Ο Άγιος Μαρκούλ —άγνωστος σχεδόν σε όλους σήμερα— ήταν το κέντρο αυτής της μυστηριακής παράδοσης. Ιερέας από τον 6ο αιώνα, συνδέθηκε μεταθανάτια με τη θεραπεία των βασιλιάδων. Από τον τάφο του ξεκίνησε η φήμη: όποιος βασιλιάς τον επισκεπτόταν, έπαιρνε το χάρισμα να θεραπεύει τους άρρωστους. Δεν ήταν απλό προσκύνημα. Ήταν μετάδοση δύναμης. Ο Άγιος Μαρκούλ έγινε θεσμικό σύμβολο της βασιλικής ιερότητας.

Οι Γάλλοι βασιλείς, από τον Λουδοβίκο Θ΄ μέχρι τον Λουδοβίκο ΙΣΤ΄, συνέχισαν με ευλάβεια το τελετουργικό. Κατά τη στέψη τους, έπρεπε να περάσουν από το Κορμπενί για να πάρουν την “ευλογία του Μαρκούλ”. Η τελετή του «αγγίγματος» γινόταν μετά τη θεία λειτουργία. Καθισμένος σε θρόνο, ο βασιλιάς περνούσε έναν-έναν τους άρρωστους, τους ακουμπούσε με δύο δάχτυλα και σταύρωνε τις πληγές. Στο τέλος, έψαλλαν το “Te Deum”.

Δεν ήταν όμως μόνο τελετουργία· ήταν και πολιτικό όπλο. Η ικανότητα θεραπείας δεν ήταν απλώς θαυματουργία· ήταν απόδειξη ότι ο βασιλιάς είχε θεϊκή εξουσία. Όσο πιο θαυματουργός φαινόταν, τόσο πιο αναντικατάστατος γινόταν. Το άγγιγμα του βασιλιά επιβεβαίωνε δημόσια ότι ήταν εκλεκτός του Θεού. Οι άρρωστοι γίνονταν ταπεινοί μάρτυρες του μεγαλείου του.

Υπήρχε όμως και άλλη μια δύναμη που έπρεπε να ελεγχθεί: το πλήθος. Οι άνθρωποι που θεραπεύονταν ζητούσαν πιστοποιητικά. Ιερείς, διάκονοι, και ηγούμενοι υπέγραφαν «βεβαιώσεις ίασης» — έγγραφα με ημερομηνίες, σφραγίδες και ευχές. Αυτά διασώθηκαν και υπάρχουν μέχρι σήμερα. Ακόμη και γυναίκες που είχαν νοσήσει από «το κακό του βασιλιά» παρουσίαζαν τις πληγές τους ως απόδειξη και ζητούσαν να επισκεφθούν τον τάφο του αγίου. Άλλες έπαιρναν εντολή να φτιάξουν αντίγραφα με εικόνες του αγγίγματος.

Η φήμη εξαπλώθηκε τόσο που έφτασε και στην Αγγλία. Εκεί, οι βασιλείς υιοθέτησαν την ίδια τελετή. Ο έβδομος γιος κάθε οικογένειας —ιδίως αν ήταν από “καλή” γενιά— θεωρούνταν ότι κληρονομεί μια ανάλογη ιαματική δύναμη. Σε πολλές περιοχές της Ιρλανδίας και της Σκοτίας, ο “seventh son” έπαιρνε θέση ιερέα-γιατρού. Κάποιοι προσποιούνταν, άλλοι ίσως είχαν όντως κάτι. Η φαντασία όμως των λαών τους καθαγίαζε όλους.

Η Εκκλησία αντέδρασε. Σιγά-σιγά άρχισε να αμφισβητεί το άγγιγμα ως θεόσταλτο. Κάποιοι λόγιοι το χαρακτήρισαν «υπόλειμμα μαγείας»· άλλοι είπαν πως ήταν πλάνη του όχλου. Ορισμένοι επίσκοποι απαγόρευσαν τις τελετές. Κάποιοι πίστεψαν πως το θαύμα δεν ερχόταν από τον βασιλιά αλλά από τον ίδιο τον Άγιο Μαρκούλ. Απλώς ο βασιλιάς ήταν ο μεσάζων.

Τελικά, το τελετουργικό σταμάτησε κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης. Η ιδέα ότι κάποιος μονάρχης μπορούσε να θεραπεύει με ένα άγγιγμα φαινόταν πια μεσαιωνική, γελοία, επικίνδυνη. Όμως για περισσότερους από δέκα αιώνες, οι βασιλείς της Γαλλίας —και της Αγγλίας— δεν ήταν απλώς κυβερνήτες. Ήταν κάτι ανάμεσα σε γιατρούς, αγίους και μάγους. Και ο Άγιος Μαρκούλ ήταν ο σιωπηλός τους σύμμαχος.

Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.