Το τρομακτικό και σοκαριστικό πείραμα που δείχνει ότι μπορεί να σκοτώσουμε

15:04 11/6/2025 - Πηγή: Sportime

Ήταν 1961. Μόλις είχαν τελειώσει οι δίκες της Νυρεμβέργης και ο κόσμος αναρωτιόταν: πώς είναι δυνατόν τόσοι «κανονικοί» άνθρωποι να υπάκουσαν σε εντολές που οδήγησαν σε μαζικές δολοφονίες; Ο ψυχολόγος Stanley Milgram είχε μια ιδέα. Και το πείραμά του άφησε για πάντα ανεξίτηλο το ερώτημα: Μήπως όλοι είμαστε ικανοί να σκοτώσουμε, αρκεί να το πει κάποιος “αρμόδιος”;

Ζήτησε από καθημερινούς ανθρώπους —άντρες χωρίς εγκληματικό ιστορικό— να συμμετάσχουν σε μια φαινομενικά απλή μελέτη μνήμης. Ο ρόλος τους ήταν να κάνουν ερωτήσεις σε έναν άλλον άνθρωπο. Κάθε φορά που ο άλλος έκανε λάθος, έπρεπε

να του δίνουν ηλεκτροσόκ. Ξεκινούσε ήπια: 15 volts. Αλλά ανέβαινε. 45. 90. 150. 300. Μέχρι και 450 volts, με τις ενδείξεις στο μηχάνημα να γράφουν: “Danger: Severe Shock”.

Ο άλλος άνθρωπος στην αίθουσα, στην πραγματικότητα, ήταν ηθοποιός. Δεν πάθαινε τίποτα. Αλλά φώναζε, διαμαρτυρόταν, ούρλιαζε: «Πονάει! Σταματήστε!» Κι όμως, ο συμμετέχων, με τα χέρια του να τρέμουν, συνέχιζε να πατά το κουμπί. Γιατί κάποιος με λευκή μπλούζα του έλεγε: «Το πείραμα πρέπει να συνεχιστεί».

Το αποτέλεσμα πάγωσε τους πάντες. Το 65% των ανθρώπων έφτασαν μέχρι και την τελευταία “θανάσιμη” εκκένωση. Όχι γιατί ήταν κακοί. Όχι γιατί ήθελαν να σκοτώσουν. Αλλά γιατί κάποιος που έμοιαζε με αυθεντία τους το ζήτησε. Η πειθώ της εξουσίας υπερκέρασε την ηθική τους.

Ο Milgram δεν έκανε το πείραμα για να προκαλέσει. Το έκανε για να δείξει ότι η υπακοή είναι πιο ισχυρή από τη συνείδηση. Το πείραμα επαναλήφθηκε σε πολλές χώρες. Τα αποτελέσματα ήταν τα ίδια. Η διαφορά δεν ήταν στο αν οι άνθρωποι είναι πιο ή λιγότερο ηθικοί. Αλλά στο αν έχουν μάθει να λένε όχι — ή όχι.

Το πιο ανατριχιαστικό δεν ήταν τα 450 volts. Ήταν το γεγονός ότι οι συμμετέχοντες στο τέλος ένιωθαν ανακουφισμένοι, όχι ενοχικοί. Γιατί κάποιος τους είχε πει ότι δεν ευθύνονται. Ότι έκαναν το σωστό. Κι αυτό είναι το πιο επικίνδυνο πράγμα στον κόσμο: να νομίζεις ότι δεν έχεις ευθύνη, επειδή απλώς υπακούς.

Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο >>

Keywords