Το τεστ με τον καθρέφτη που περνάει ο άνθρωπος και ελάχιστα ζώα. Τι δείχνει για τη νοημοσύνη τους.

Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν σκέφτονται καν όταν βλέπουν τον εαυτό τους στον καθρέφτη. Ξέρουν ποιος είναι. Για πολλά ζώα όμως, ο καθρέφτης δεν είναι παρά ένας άγνωστος αντίπαλος. Δεν καταλαβαίνουν ότι το πλάσμα που βλέπουν είναι ο εαυτός τους. Και αυτό, όσο απλό κι αν φαίνεται, είναι μια από τις μεγαλύτερες δοκιμασίες συνείδησης.

Το λεγόμενο “mirror test” δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1970 από τον ψυχολόγο Gordon Gallup. Το πείραμα είναι απλό: βάζεις ένα σημάδι στο σώμα του ζώου — π.χ. στο μέτωπο — σε σημείο που δεν μπορεί να δει χωρίς καθρέφτη. Αν κοιταχτεί στον καθρέφτη και προσπαθήσει

να ελέγξει το σημείο πάνω του, τότε καταλαβαίνει ότι αυτό που βλέπει είναι ο ίδιος του ο εαυτός.

Μέχρι σήμερα, το τεστ το έχουν περάσει μόνο λίγα είδη: οι άνθρωποι (μετά τους 18 μήνες), μερικά μεγάλα πρωτεύοντα όπως χιμπατζήδες και ουραγκοτάγκοι, κάποια δελφίνια, ελέφαντες, και μερικά κοράκια και κάργιες. Το κοινό τους χαρακτηριστικό: εξαιρετικά ανεπτυγμένος εγκέφαλος και σύνθετες κοινωνικές συμπεριφορές.

Το να αναγνωρίζει ένα ον τον εαυτό του δεν είναι απλώς ένδειξη νοημοσύνης. Είναι ένδειξη αυτοσυνείδησης. Ότι υπάρχει “εγώ”, όχι απλώς ένστικτο ή επανάληψη. Ότι υπάρχει νοητική εικόνα του εαυτού, αντίληψη χρόνου και ίσως, σε βάθος, ακόμη και συναίσθηση ύπαρξης.

Τα περισσότερα ζώα αποτυγχάνουν. Τα σκυλιά, για παράδειγμα, συχνά γαβγίζουν στον καθρέφτη. Οι γάτες τον αγνοούν. Οι παπαγάλοι ενδιαφέρονται μόνο για το παιχνίδι με το “άλλο πουλί”. Δεν καταλαβαίνουν ότι βλέπουν τον εαυτό τους — βλέπουν κάποιον άλλο.

Το mirror test δεν είναι τέλειο. Κάποια ζώα μπορεί να έχουν άλλη αντίληψη του εαυτού τους, που να μην βασίζεται στο οπτικό. Όμως παραμένει ένα σημείο αναφοράς για το πού σταματά η εξυπνάδα και αρχίζει η συνείδηση.

Όταν ένα δελφίνι κοιτάει τον εαυτό του στον καθρέφτη και αρχίζει να περιστρέφεται για να δει το στίγμα στο πτερύγιο, κάτι θεμελιώδες συμβαίνει. Δεν βλέπει απλώς. Καταλαβαίνει ότι υπάρχει.

Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.

Keywords
Τυχαία Θέματα