Μέχρι πότε είχαμε δούλους στην Ελλάδα; Τι έγινε με όσους ήταν ήδη δούλοι όταν καταργήθηκε η δουλεία;

Η δουλεία υπήρξε αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής ιστορίας από την αρχαιότητα, αλλά η οριστική της κατάργηση στην Ελλάδα ήρθε με την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Μέχρι τότε, η οθωμανική κυριαρχία είχε αφήσει ανεξίτηλο το σημάδι της, με χιλιάδες Έλληνες να πέφτουν θύματα του δουλεμπορίου, να αιχμαλωτίζονται κατά τις επιδρομές και να πωλούνται στις αγορές της Ανατολής. Ωστόσο, με την έναρξη της επανάστασης, η έννοια της ελευθερίας απέκτησε πρωταρχική σημασία και η κατάργηση της δουλείας έγινε

ένα από τα πρώτα νομοθετικά βήματα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.

Στην Α’ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου, το 1822, οι επαναστάτες ψήφισαν το Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος, το πρώτο Σύνταγμα της χώρας, στο οποίο διακηρύχθηκε ρητά ότι «όλοι οι άνθρωποι που βρίσκονται στην ελληνική επικράτεια είναι ελεύθεροι» και ότι «κανένας δεν μπορεί να πωλείται ή να αγοράζεται». Αυτή ήταν μια επαναστατική απόφαση για την εποχή, καθώς πολλές ευρωπαϊκές χώρες διατηρούσαν ακόμα τη δουλεία στις αποικίες τους. Η Βρετανία την κατάργησε το 1833 και η Γαλλία το 1848, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες τη διατήρησαν μέχρι τον Αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο.

Το ερώτημα που προκύπτει είναι τι συνέβη με όσους βρίσκονταν ήδη σε καθεστώς δουλείας όταν ψηφίστηκε η κατάργησή της. Η ελληνική διοίκηση έδωσε ξεκάθαρη απάντηση: Όλοι οι δούλοι που βρίσκονταν εντός των επαναστατημένων περιοχών ανακηρύχθηκαν αυτομάτως ελεύθεροι. Οι παλιοί «ιδιοκτήτες» τους δεν είχαν κανένα δικαίωμα να τους διεκδικήσουν, και οι ίδιοι μπορούσαν πλέον να συμμετέχουν στην κοινωνία ως ελεύθεροι πολίτες.

Παράλληλα, οι Έλληνες επαναστάτες έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την απελευθέρωση σκλάβων που είχαν αιχμαλωτιστεί από τους Οθωμανούς. Σε πολλές περιπτώσεις, δούλοι αγοράζονταν από τα σκλαβοπάζαρα με σκοπό την άμεση απελευθέρωσή τους, ενώ σε άλλες περιπτώσεις, αιχμάλωτοι απελευθερώνονταν με αντάλλαγμα την παράδοση Οθωμανών αιχμαλώτων. Ιδιαίτερη σημασία είχε η τύχη των γυναικών και των παιδιών που είχαν πουληθεί σε μουσουλμανικά χαρέμια ή είχαν μεταφερθεί σε ξένες χώρες.

Η κατάργηση της δουλείας στην Ελλάδα δεν ήταν απλώς μια νομική πράξη, αλλά μια βαθιά συμβολική κίνηση που εξέφραζε το πνεύμα της Ελληνικής Επανάστασης. Οι Έλληνες δεν πάλευαν μόνο για την ελευθερία από την οθωμανική κυριαρχία, αλλά και για την ελευθερία κάθε ανθρώπου, χωρίς διακρίσεις. Έτσι, η Ελλάδα έγινε ένα από τα πρώτα κράτη στην Ευρώπη που κατάργησαν τη δουλεία, προτού ακόμα αποκτήσουν πλήρη ανεξαρτησία.

Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.

Keywords
Τυχαία Θέματα