Έγραφε εγκυκλοπαίδειες στην μπανιέρα και πέθανε προσπαθώντας να σώσει φίλους του από τον Βεζούβιο. Ήταν ο πιο μορφωμένος άνθρωπος της Ρώμης

Μπορεί να διοικούσε στόλους, να έγραφε για πολέμους και να κρατούσε στα χέρια του τις επαρχίες της αυτοκρατορίας, αλλά ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος δεν ήθελε να τον θυμούνται για όλα αυτά. Εκείνος ήθελε να τον θυμούνται σαν άνθρωπο της γνώσης. Και φρόντισε να γεμίσει τη Ρώμη με γνώση. Εγκυκλοπαίδεια 37 τόμων, 160 τετράδια με αποσπάσματα, βιογραφίες, γραμματική, φυσική ιστορία, μεταλλουργία, τέχνη, γεωγραφία. Οτιδήποτε μπορούσε να κατανοηθεί, ήθελε να το γράψει.

Ο Πλίνιος ήταν ο άνθρωπος που διάβαζε καθώς περπατούσε, που υπαγόρευε στον γραφέα του ενώ έτρωγε, και που μελετούσε ακόμα και μέσα στη μπανιέρα. Στην καρδιά της Ρώμης, υπό τον Νέρωνα και αργότερα υπό τον Βεσπασιανό, κράτησε αποστάσεις από την εξουσία για να μην τον καταπιεί. Κι όταν ένιωσε ασφαλής, ξανάπιασε την πένα και άρχισε να καταγράφει τον κόσμο. Χωρίς υπερβολή, ο Πλίνιος δημιούργησε την πρώτη εγκυκλοπαίδεια που έφτασε ως εμάς, και στην οποία βασίστηκαν σχεδόν όλοι οι μελετητές του Μεσαίωνα.

Ήταν ένας σπάνιος συνδυασμός στρατηγού και μελετητή. Ονειρεύτηκε τους Γερμανικούς πολέμους, τους κατέγραψε, τους περιέγραψε σε βιβλία που χάθηκαν αλλά επηρέασαν τον Τάκιτο. Έζησε στην Καρθαγένη, στις Γαλατικές επαρχίες, στα Ισπανικά μεταλλεία. Κατέγραφε τα πάντα: φυτά, ζώα, ορυκτά, αρώματα, φίδια, πηγές, μεθόδους εξόρυξης, όπλα, καλλιέργειες, ακόμη και το πώς να τρέχει κανείς με δόρυ πάνω σε άλογο.

Απέφυγε την πολιτική, αλλά υπηρέτησε πιστά τη Ρώμη. Στα τελευταία του χρόνια έγινε αρχηγός του στόλου της Μισένας, και κατοικούσε μαζί με την αδελφή του και τον ανιψιό του –τον μετέπειτα Πλίνιο τον Νεότερο, που θα τον υιοθετούσε μεταθανάτια. Ήταν ο ίδιος ανιψιός που περιέγραψε με συγκλονιστικές λεπτομέρειες τον θάνατο του θείου του το 79 μ.Χ., όταν ξέσπασε ο Βεζούβιος.

Ο Πλίνιος είδε τα σύννεφα του ηφαιστείου από τη θάλασσα και αντί να τραπεί σε φυγή, διέταξε τα πλοία να κατευθυνθούν προς την καταστροφή. Μια φίλη του είχε εγκλωβιστεί. Εκείνος όρμησε να τη σώσει. Όταν τα αέρια του Βεζούβιου κάλυψαν τον κόλπο, το σώμα του έμεινε πίσω. Ήταν υπέρβαρος, είχε άσθμα, κι όμως, δεν έφυγε. Ήθελε να δει το φαινόμενο από κοντά. Πέθανε ως ναύαρχος, αλλά και ως ερευνητής.

Η εγκυκλοπαίδειά του, η «Φυσική Ιστορία», παραμένει ένα από τα πιο εντυπωσιακά έργα που διασώθηκαν από την αρχαιότητα. Αν και δεν πρόλαβε να τη διορθώσει πριν πεθάνει, έμεινε σχεδόν άθικτη. Περιέχει μαρτυρίες για καλλιτέχνες, για άστρα, για μηχανισμούς, για πόλεις που χάθηκαν, για ζώα που δεν γνωρίζουμε αν υπήρξαν ή όχι. Χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα από αρχαιολόγους για να αποκρυπτογραφήσουν τι εννοούν άλλα αρχαία κείμενα.

Αν ο Πλίνιος είχε γεννηθεί σε άλλον αιώνα, θα είχε χτίσει μια ακαδημία. Αν είχε γεννηθεί σήμερα, θα είχε γεμίσει τον κόσμο με βιβλία, podcasts και επιστημονικά κανάλια. Μα επειδή έζησε στη Ρώμη του 1ου αιώνα, έγινε κάτι σπανιότερο: ένας θρύλος της επιστήμης που πέθανε με τον πιο ηρωικό –και ανατριχιαστικό– τρόπο που μπορεί να πεθάνει ένας μελετητής. Κυνηγώντας ένα ηφαίστειο, για να δει από κοντά πώς λειτουργεί η φύση.

Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.