Δραπέτευσε ξυπόλυτος και γύρισε να γράψει το πιο απαγορευμένο βιβλίο της ελληνικής λογοτεχνίας

13:00 7/5/2025 - Πηγή: Sportime

Το Δεκέμβρη του 1944, ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ποιητής, ψυχαναλυτής και πρωτοπόρος του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα, συνελήφθη από τον ΕΛΑΣ ως “ύποπτος” λόγω της κοινωνικής του τάξης και της πολιτικής κατάστασης της εποχής. Έμεινε αιχμάλωτος για περίπου 40 μέρες, σε συνθήκες εξαθλίωσης, και όπως μαρτυρούσε αργότερα ο ίδιος, περπατούσε ξυπόλυτος όταν κατάφερε να αποδράσει. Η εμπειρία αυτή σημάδεψε τη ζωή του, και, σε έναν κόσμο που έβραζε από εμφύλιο, εκείνος στράφηκε μέσα του.

Το 1954, σχεδόν δέκα χρόνια μετά τη δραπέτευσή του, ξεκίνησε να γράφει ένα έργο που δεν έμοιαζε με κανένα άλλο στην ελληνική λογοτεχνία. Το αποκαλούσε ο ίδιος “η Οδύσσειά μου”. Ήταν ο “Μεγάλος Ανατολικός” — ένα ερωτικό έπος 4.500 σελίδων, γραμμένο με φρενήρη ρυθμό, ποιητική γλώσσα και απόλυτη απελευθέρωση από κάθε μορφή λογοκρισίας, είτε κοινωνικής είτε εσωτερικής. Για 21 χρόνια, μέχρι τον θάνατό του το 1975, έγραφε ασταμάτητα το ίδιο έργο. Δεν κυκλοφόρησε όσο ζούσε.

Η ιστορία του βιβλίου είναι όσο εξωφρενική όσο και το ίδιο το περιεχόμενό του: Ένα πλοίο γεμάτο επιβάτες αναχωρεί από τη Βρετανία με προορισμό τη Νέα Υόρκη, και καθ’ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού, οι επιβάτες παραδίδονται στην ερωτική ελευθερία, χωρίς καταστολές, χωρίς ηθικούς κανόνες, χωρίς φόβο. Ο Εμπειρίκος, επηρεασμένος από την ψυχανάλυση και τον υπερρεαλισμό, έστησε μια ουτοπία πάνω σε μια πραγματική γραμμή πλεύσης, όπου το ερωτικό και το ποιητικό σμίγουν σε κάθε πρόταση.

Για δεκαετίες, το χειρόγραφο φυλασσόταν στο αρχείο του. Η σύζυγός του, Μαρίκα, δεν ήθελε να εκδοθεί. Το κείμενο ήταν υπερβολικά τολμηρό, ωμό, γεμάτο σεξουαλικές περιγραφές που δεν άφηναν τίποτα στη φαντασία. Δεν υπήρχε προηγούμενο στην Ελλάδα για ένα τέτοιο βιβλίο, ούτε καν στα κρυφά. Για κάποιους ήταν πορνογράφημα. Για άλλους, το ακραίο δείγμα μιας λογοτεχνικής ιδιοφυΐας.

Το 1990, δεκαπέντε χρόνια μετά τον θάνατο του Εμπειρίκου, κυκλοφόρησε για πρώτη φορά ο πρώτος τόμος. Το ελληνικό κοινό, πια πιο εξοικειωμένο με το ερωτικό στοιχείο στη λογοτεχνία, ανακάλυπτε έναν κόσμο αχαρτογράφητο. Οι υπόλοιποι τόμοι κυκλοφόρησαν σταδιακά και ολόκληρο το έργο έγινε αντικείμενο λατρείας αλλά και αμφιλεγόμενων συζητήσεων. Δεν απαγορεύτηκε ποτέ νομικά, όμως για δεκαετίες θεωρείτο τόσο “ακατάλληλο” ώστε να μην μπορεί να εκδοθεί. Ήταν ο απόλυτος απαγορευμένος καρπός της ελληνικής γραμματείας.

Ο Ανδρέας Εμπειρίκος δεν είδε ποτέ το βιβλίο του να κυκλοφορεί. Δεν γνώρισε ποτέ την υποδοχή του. Το έγραψε γιατί έπρεπε να το γράψει. Και ξεκίνησε να το γράφει λίγο μετά που γύρισε σπίτι του ξυπόλυτος και ρακένδυτος, έχοντας γλιτώσει από μια πιθανή εκτέλεση. Εκεί, ίσως, γεννήθηκε πραγματικά ο “Μεγάλος Ανατολικός”. Όχι πάνω στο πλοίο της φαντασίας του, αλλά μέσα στην απόλυτη ανάγκη για ελευθερία.

Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο >>

Keywords