Πώς ένας έξαλλος Λίβυος στρατηγός μπέρδεψε τον Πούτιν

Ο Χαλίφα Χάφταρ περίμενε το κόκκινο χαλί του Κρεμλίνου. Αντ ‘αυτού τον μάντρωσαν σε ένα κτίριο υποδοχής του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών με την ελπίδα για ακρόαση από τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Τελικά, ο στρατιωτικός διοικητής της Λιβύης έχασε την υπομονή και έφυγε έξαλλος. Λίγες ώρες αργότερα, εγκατέλειψε τη Μόσχα με το τζετ του Dassault Falcon, με προορισμό την πρωτεύουσα της Ιορδανίας, το Αμάν.

Όταν ο Ρώσος πρόεδρος προσκάλεσε τους αντιμαχόμενους ηγέτες

της Λιβύης να υπογράψουν μια εκεχειρία τη Δευτέρα, φαίνεται ότι δεν είχε υπολογίσει το θρυλικό πείσμα του 76χρονου Χάφταρ. Επιπλέον, το ότι αισθάνθηκε αρκετά ισχυρός για να σνομπάρει τον Πούτιν μαρτυρεί το πόσο απρόβλεπτος έχει γίνει ο εμφύλιος πόλεμος της Λιβύης.

Αυτή η κίνηση, ωστόσο, είναι μόνο η πιο πρόσφατη ανατροπή πριν από την προγραμματισμένη ειρηνευτική διάσκεψη για τη Λιβύη στο Βερολίνο την Κυριακή. Μόλις την περασμένη εβδομάδα, μια προσπάθεια από την Ιταλία να διεξαγάγει συνάντηση μεταξύ του Χάφταρ και του Φαγέζ αλ Σάρατζ, πρωθυπουργού της κυβέρνησης της Λιβύης που υποστηρίζεται από τα Ηνωμένα Έθνη, ολοκληρώθηκε με τον τελευταίο να ακυρώνει την τελευταία στιγμή και να πετάει για την πατρίδα του.

Τίποτα δεν πηγαίνει όπως έχει προγραμματιστεί, και τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται.

Ο Χάφταρ, που εδρεύει στην ανατολική Λιβύη, ξεκίνησε τον τελευταίο πόλεμο τον Απρίλιο με επίθεση στην πρωτεύουσα, την Τρίπολη, προκειμένου να ανατρέψει τον Σάρατζ. Τώρα είναι αυτός που εκτοξεύει εμπόδια αφού οι αντίπαλοί του, κατόπιν πιέσεων από την προστάτιδά τους Τουρκία, υπέγραψαν συμφωνία κατάπαυσης πυρός στη Μόσχα. Ο Χάφταρ είπε ότι θα το σκεφτεί, αλλά προτού να καταστεί προφανές το σύνολο της στάσης του προς τον Πούτιν, είχε ήδη φύγει.

«Αυτό δεν θα το ξεχάσει ο Πούτιν», δήλωσε ο κ. Kirill Semyonov, ειδικός επί της Λιβύης στο ρωσικό Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων που εδρεύει στο Κρεμλίνο. «Ο Χάφταρ ουσιαστικά έφυγε τρέχοντας ενώ αναμενόταν να υπογράψει το έγγραφο. Αυτό έδειξε έλλειψη σεβασμού προς τους οικοδεσπότες του και αποτελεί πλήγμα για τη φήμη της Ρωσίας».

Το φόντο σε όλα αυτά είναι η επιθετική ώθηση της Ρωσίας και της Τουρκίας στη Συρία. Σχετικά ήσσονος σημασίας παράγοντες όταν οι διαμαρτυρίες στον αραβικό κόσμο ξέσπασαν πριν από μια δεκαετία, η Μόσχα και η Άγκυρα οργανώνουν μια δραματική μετατόπιση της επιρροής τους στην περιοχή. Με την υποχώρηση των ΗΠΑ και της Δυτικής Ευρώπης, έχουν γίνει βασικοί παίκτες σε ένα παιχνίδι γεωπολιτικού σκακιού στο οποίο είναι κατά περίπτωση σύμμαχοι και εχθροί. Το έπαθλο μιας ειρηνευτικής συμφωνίας θα μπορούσε επίσης να περιλαμβάνει την αναβίωση συμβάσεων δισεκατομμυρίων δολαρίων που εγκαταλείφθηκαν μέσα στο χάος μετά την ανατροπή του Μουαμάρ Καντάφι το 2011.

Η οπισθοδρόμηση για το Κρεμλίνο ήρθε λιγότερο από μία εβδομάδα αφού ο Πούτιν έκανε κίνηση για να πάρει το πάνω χέρι για τον τερματισμό της σύγκρουσης, μαζί με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ρώσοι αξιωματούχοι λένε ότι παραμένουν επιφυλακτικά αισιόδοξοι ότι ο Χάφταρ θα επιστρέψει στο τραπέζι.

Οι δύο δυνάμεις, όμως, βρέθηκαν μπλεγμένες μέσα σε μία πλειάδα αλληλοσυγκρουόμενων συμφερόντων στη Λιβύη, όπως ακριβώς και η Ιταλία, η Γαλλία και άλλοι ενδεχομένως επίδοξοι ειρηνευτές.

Καμία έκπληξη

Δυτικοί και Άραβες διπλωμάτες που εργάστηκαν στη Λιβύη για χρόνια λένε ότι δεν εκπλήσσονται. Ο Χάφταρ ξεκίνησε τη μάχη του για την Τρίπολη κατά τη διάρκεια μίας επίσκεψης του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ και λίγο πριν τις προγραμματισμένες ειρηνευτικές συνομιλίες. Το ερώτημα είναι αν ο Πούτιν και ο Ερντογάν θα του επιτρέπουν να γλιτώσει έτσι.

Ο Χάφταρ ξεκίνησε την επίθεσή του με τη στήριξη της Αιγύπτου και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, που τον είδαν ως έναν παράδοξο σύμμαχο, αλλά το καλύτερο στοίχημα για έναν ισχυρό ηγέτη στην ταραγμένη πετρελαιοπαραγωγική χώρα. Εξελίχθηκε σε πόλεμο δι’ αντιπροσώπων, με τη Ρωσία να στέλνει μισθοφόρους για να πολεμήσουν για τον Χάφταρ και την Τουρκία να υποστηρίζει την κυβέρνηση με βάση την Τρίπολη του Σάρατζ.

Θα ήταν απλά θέμα χρόνου ο Πούτιν και ο Ερντογάν να συνάψουν συμφωνία για να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους – όπως έκαναν στη Συρία – και στη συνέχεια να καθοδηγήσουν τους «πελάτες» τους σε μια εκεχειρία, δήλωσε Ρώσος αξιωματούχος στο Bloomberg στις αρχές του τρέχοντος έτους.

Η στιγμή εκείνη ήρθε στις 8 Ιανουαρίου. Αφού η Τουρκία απείλησε να ενισχύσει την υποστήριξη της προς την Τρίπολη με μία μεγάλη αποστολή στρατιωτών, ο Πούτιν και ο Ερντογάν συναντήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη και ζήτησαν κατάπαυση του πυρός 72 ώρες αργότερα.

Πιάστηκαν στον ύπνο

Καμία από τις πλευρές δεν είχε προηγουμένως μπει στον κόπο να ενημερώσει τους Λίβυους, την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ή τον ΟΗΕ, οι οποίοι εργάζονταν για μία κατάπαυση του πυρός από τον Απρίλιο, δήλωσαν αξιωματούχοι εξοικειωμένοι με τις συνομιλίες στο Bloomberg.

Ένας ανώτερος αξιωματούχος της κυβέρνησης με έδρα την Τρίπολη επιβιβάστηκε βιαστικά σε μια πτήση προς την Κωνσταντινούπολη για να προσπαθήσει να καταλάβει τι είχε συμβεί, δήλωσαν δύο αξιωματούχοι. Ο Πούτιν έπειτα επικοινώνησε τηλεφωνικά με τους ηγέτες της Αιγύπτου και των ΗΑΕ, οι οποίοι υποστηρίζουν τον Χάφταρ.

Η Αίγυπτος και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δεν συμμετείχαν στη συμφωνία, η οποία πίστευαν ότι έδωσε υπερβολικά πολλές παραχωρήσεις στην Τουρκία, δήλωσε αξιωματούχος.

Ένας Τούρκος αξιωματούχος με γνώση της συνάντησης στη Μόσχα δήλωσε ότι η κατάπαυση του πυρός θα μπορούσε να επιτρέψει στην Τουρκία και τη Ρωσία να συνεργαστούν στις έρευνες για πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Θα προστατεύσει επίσης μια ναυτιλιακή συμφωνία που απέσπασε η Τουρκία από την κυβέρνηση της Τρίπολης σε αντάλλαγμα για στρατιωτική βοήθεια, ανέφερε ο ίδιος. Η συμφωνία αυτή αμφισβητείται από την Ελλάδα και άλλες ευρωπαϊκές χώρες που φοβούνται την τουρκική και ρωσική διείσδυση στα ύδατα της Μεσογείου.

Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, οι ΗΠΑ φαίνεται ότι έχουν ξεπεραστεί από τη Ρωσία σε μια ακόμα σύγκρουση στη Μέση Ανατολή.

Η Ουάσιγκτον είχε στείλει ανάμεικτα μηνύματα και στις δύο πλευρές έως ότου εκατοντάδες Ρώσοι μισθοφόροι έφθασαν τον Σεπτέμβριο στις πρώτες γραμμές για να υποστηρίξουν τον Χάφταρ. Λίγες εβδομάδες αργότερα, εκείνοι ή οι Λίβυοι με ένα σύστημα πυραυλικής άμυνας κατέρριψαν ένα αμερικανικό μη επανδρωμένο αεροσκάφος, του οποίου τα συντρίμμια δεν έχουν ακόμη ανακτηθεί. Οι ΗΠΑ άρχισαν τότε να πιέζουν τον Χάφταρ για εκεχειρία και να ελπίζουν για μία ειρηνευτική συμφωνία που θα απομακρύνει τη Ρωσία, είπαν αρκετοί αξιωματούχοι με γνώση των συναντήσεων στο Bloomberg.

Η αποχώρηση του Χάφταρ από τη Μόσχα οφείλεται στα σχέδια για μια τουρκική και ρωσική αποστολή που θα επιβάλει την εκεχειρία και σε μια ρήτρα στο έγγραφο που θα μπορούσε να απαιτήσει από αυτόν να υποχωρήσει από περιοχές που ελέγχει στα περίχωρα της Τρίπολης, είπε ένα πρόσωπο στη Μόσχα με γνώση των συζητήσεων. Η Ρωσία υπερεκτίμησε την ικανότητά της να επηρεάσει τον στρατιωτικό ηγέτη της Λιβύης, ανέφερε.

Ο Ερντογάν, ο οποίος έχει λάβει κοινοβουλευτική έγκριση για μεγάλη στρατιωτική επέμβαση, απάντησε στην αποχώρηση του Χάφταρ, απειλώντας να του δώσει ένα «μάθημα». Ένας Τούρκος αξιωματούχος δεν αποκλείει τη χρήση των αεροσκαφών F-16 της Τουρκίας.

Εν τω μεταξύ, το ρωσικό υπουργείο Άμυνας δεν το βάζει κάτω. Ανακοίνωσε ότι ο Χάφταρ χρειάζεται περισσότερο χρόνο και άφησε να εννοηθεί ότι αναμένεται να ανταποκριθεί θετικά πριν τη σύνοδο κορυφής για ειρήνη που είχε προγραμματιστεί στο Βερολίνο, όπου θα μπορούσαν να περιμένουν ακόμα περισσότερες εκπλήξεις.