Πανδημία: Η (ενδιαφέρουσα) περίπτωση της Κούβας

Οι εικόνες των γιατρών από την Κούβα κατά την άφιξή τους στο αεροδρόμιο της Ιταλίας, προκειμένου να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στη γειτονική χώρα, «γέννησαν» ερωτήματα, σχετικά με το πώς μία φτωχή χώρα όπως η Κούβα κατάφερε να διαχειριστεί επιτυχώς την υγειονομική κρίση, την ώρα που άλλες, πλούσιες, απέτυχαν παταγωδώς.

Η περίπτωση της Κούβας προκάλεσε το ενδιαφέρον σε παγκόσμιο επίπεδο, με πολλούς επιστήμονες να επιχειρούν να εξηγήσουν το «παράδοξο» αυτό φαινόμενο.

Σε πρόσφατο άρθρο τους στο The Conversation, η ερευνήτρια στο Αμερικανικό Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου

της Καλιφόρνιας, Emily Morris και ο καθηγητής Καταστροφών και Υγείας στο ίδιο Πανεπιστήμιο Ilan Kelman, ανέπτυξαν μια ενδιαφέρουσα ανάλυση.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η Κούβα έχει πολλά πλεονεκτήματα έναντι πολλών κρατών, όπως η δωρεάν καθολική υγειονομική περίθαλψη, η υψηλότερη αναλογία γιατρών προς τον πληθυσμό σε όλο τον κόσμο και οι θετικοί δείκτες υγείας, όπως το υψηλό προσδόκιμο ζωής και η χαμηλή βρεφική θνησιμότητα.

Πολλοί από τους γιατρούς της έχουν προσφερθεί εθελοντικά σε όλο τον κόσμο, προκειμένου να υποστηρίξουν τα συστήματα υγείας άλλων χωρών, αποκτώντας εμπειρία σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Ένας υψηλά μορφωμένος πληθυσμός και μια προηγμένη βιομηχανία ιατρικής έρευνας, συμπεριλαμβανομένων τριών εργαστηρίων εξοπλισμένων και στελεχωμένων για τη διεξαγωγή μελέτης ιών, συγκαταλέγονται επίσης στα πλεονεκτήματά της.

Επιπλέον, με μια κεντρικά σχεδιασμένη, ελεγχόμενη από το κράτος οικονομία, η κυβέρνηση της Κούβας μπορεί να ενεργοποιήσει πόρους σε σύντομο χρονικό διάστημα, ενώ η δομή του εθνικού σχεδιασμού έκτακτης ανάγκης συνδέεται με τοπικούς οργανισμούς σε κάθε γωνιά της χώρας. Το σύστημα ετοιμότητας για καταστροφές, με υποχρεωτικές εκκενώσεις για ευάλωτα άτομα, όπως τα άτομα με ειδικές ανάγκες και οι έγκυες, είχε προηγουμένως οδηγήσει σε εξαιρετικά χαμηλές απώλειες ζωών από τους τυφώνες. Εντούτοις, η μάχη με την COVID-19 παρουσιάζει διαφορές και ιδιαίτερες δυσκολίες.

Η αντίδραση στην πανδημία

Η έλλειψη πόρων της Κούβας, η οποία εμποδίζει την ανάκαμψη από καταστροφές, συμβάλλει στην έλλειψη στέγασης που καθιστά δύσκολη τη φυσική απόσταση, ενώ η κακή υποδομή του νησιού δημιουργεί υλικοτεχνικές προκλήσεις.

Επίσης, η πανδημία ήρθε σε μια ιδιαίτερα δύσκολη στιγμή για το κράτος, καθώς οι αυστηρότερες κυρώσεις των ΗΠΑ έχουν μειώσει σημαντικά τα κέρδη από τον τουρισμό και άλλες υπηρεσίες, αποτρέπουν τις ξένες επενδύσεις, παρεμποδίζουν το εμπόριο (κατά συνέπεια και τις εισαγωγές ιατρικού εξοπλισμού) καθώς και την πρόσβαση σε διεθνή χρηματοδότηση – συμπεριλαμβανομένων των ταμείων έκτακτης ανάγκης.

«Δεδομένων αυτών των δυνατοτήτων και αδυναμιών, η Κούβα αποτελεί μια ενδιαφέρουσα περίπτωση μελέτης για την αντιμετώπιση της τρέχουσας πανδημίας», σημειώνουν οι συντάκτες.

Όπως αναφέρουν στο άρθρο τους, η αντίδραση της Κούβας στην απειλή του κορανοϊού ήταν άμεση. Ένα σχέδιο «πρόληψης και ελέγχου», που εκπονήθηκε τον Ιανουάριο του 2020, περιελάμβανε εκπαίδευση ιατρικού προσωπικού, προετοιμασία ιατρικών υποδομών και υποδομών καραντίνας και ενημέρωση του κοινού (συμπεριλαμβανομένων των εργαζομένων στον τουρισμό) για τα συμπτώματα και τις προφυλάξεις. Έτσι, όταν επιβεβαιώθηκαν τα τρία πρώτα κρούσματα που αναφέρθηκαν στις 11 Μαρτίου, είχαν τεθεί σε εφαρμογή ρυθμίσεις για τον εντοπισμό και την απομόνωση επαφών, την κινητοποίηση φοιτητών ιατρικής για έρευνες από σπίτι σε σπίτι σε εθνικό επίπεδο για τον εντοπισμό ευάλωτων ατόμων και τον έλεγχο συμπτωμάτων, καθώς και ανάπτυξη προγράμματος εργαστηριακών ελέγχων.

Στις 20 Μαρτίου, με 21 επιβεβαιωμένες περιπτώσεις, η κυβέρνηση ανακοίνωσε την απαγόρευση των τουριστικών αφίξεων, το lockdown για ευάλωτα άτομα, την πρόβλεψη για εργασία στο σπίτι, την επανατοποθέτηση εργαζομένων σε καθήκοντα προτεραιότητας, την προστασία της απασχόλησης και την κοινωνική βοήθεια.

Καθώς προέκυπταν διάφορα ζητήματα, η κουβανική κυβέρνηση προσάρμοζε την αντίδρασή της. Για παράδειγμα, όταν οι προστατευτικές μάσκες και η φυσική απόσταση αποδείχθηκαν ανεπαρκείς για να διατηρήσουν τις δημόσιες συγκοινωνίες ασφαλείς, οι υπηρεσίες τέθηκαν σε αναστολή και προσλήφθηκαν κρατικά και ιδιωτικά οχήματα και οδηγοί για τη μεταφορά ασθενών και εργαζομένων που έπρεπε να παραμείνουν στα καθήκοντά τους. Και για να μειωθεί το πλήθος στα καταστήματα, το σύστημα διανομής αναδιοργανώθηκε και εισήχθησαν οι διαδικτυακές αγορές. Η επιβολή της φυσικής απόστασης, επίσης, εντάθηκε ως απάντηση σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης.

Με 814 αναφερόμενες περιπτώσεις έως τις 16 Απριλίου (72 περιπτώσεις ανά εκατομμύριο πληθυσμού/συνολικός πληθυσμός 11,2 εκατομμύρια), η Κούβα βρίσκεται σήμερα στο μέσο του εύρους για τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική (σημειώνεται ότι καταγράφει μόλις 24 θανάτους).

Τα αναφερόμενα περιστατικά της Κούβας βασίστηκαν σε ελέγχους σύμφωνα με τα πρωτόκολλα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Δύο γείτονές της στην Καραϊβική, που χρησιμοποιούσαν παρόμοιες μεθόδους καταγραφής, παρέχουν χρήσιμες συγκρίσεις. Η Δομινικανή Δημοκρατία, η πιο συγκρίσιμη όσον αφορά τον πληθυσμό, το εισόδημα και την εξάρτηση από τον τουρισμό, δείχνει πώς η ασθένεια θα μπορούσε να εξαπλωθεί εάν τα μέτρα ήταν λιγότερο αποτελεσματικά. Αντίθετα, η Τζαμάικα κατάφερε να σταματήσει την εξάπλωση της νόσου.

Η αρχική αντίδραση της Τζαμάικα ήταν παρόμοια με αυτήν της Κούβας, εντούτοις,  πριν σταματήσει ο τουρισμός είχαν εισαχθεί λιγότερα κρούσματα στη χώρα χωρίς να εντοπιστούν. Έχοντας εντοπίσει 16 εστίες σήμερα, οι κουβανικές αρχές εξακολουθούν να αγωνίζονται προκειμένου να αποτρέψουν μια απότομη κορύφωση.

Σύμφωνα με τους Morris  και Kelman, αυτό που θα συμβεί στη συνέχεια στην Κούβα θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από το εύρος των ελέγχων (τεστ). Ένας αντιπροσωπευτικός δείκτης είναι ο λόγος των δοκιμών προς τις αναφερόμενες περιπτώσεις.

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, η Κούβα (με 18.825 δοκιμές που πραγματοποιήθηκαν) ηγείται της περιοχής με αναλογία 25: 1, σε σύγκριση με 16: 1 στην Τζαμάικα και 3: 1 στη Δομινικανή Δημοκρατία. (Το Βιετνάμ και η Ταϊβάν έχουν πάνω από 100: 1, η Γερμανία 10: 1, οι ΗΠΑ 5: 1 και το Ηνωμένο Βασίλειο 4: 1.) Περίπου το 40% των πρόσφατων θετικών αποτελεσμάτων της Κούβας προέρχονται από ασυμπτωματικές περιπτώσεις.

«Εάν το καθεστώς των δοκιμών και της ιχνηλάτησης της Κούβας ελέγξει την ασθένεια, τότε η χώρα ίσως να μπορέσει να προσφέρει κάτι περισσότερο από την βοήθεια των γιατρών της στην προσπάθεια καταπολέμησης της πανδημίας στο εξωτερικό: η εμπειρία της μπορεί να προσφέρει μαθήματα για τον έλεγχο της πανδημίας», σημειώνουν οι συντάκτες.

Εντούτοις, επισημαίνουν ότι το κόστος των τεστ είναι υψηλό, περίπου 50 $ ΗΠΑ το καθένα, οπότε εάν η μάχη κατά της COVID-19 παραταθεί, η έλλειψη πρόσβασης σε αυτά θα μπορούσε να αποβεί μοιραία.