Ταμείο Εθνικού Στόλου: Η ιστορία και η προσφορά του

Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος

Το Ταμείο Εθνικού Στόλου, είναι εν πολλοίς ο οικονομικός θεματοφύλακας του Πολεμικού Ναυτικού

Η ιστορία του είναι παλιά, άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία της χώρας.

Η προσφορά του στον εθνικό σκοπό, ανεκτίμητη.

Οι άνθρωποι που συνεισέφεραν για την θωράκιση με πλοία, υλικά και εγκαταστάσεις το Π.Ν, θεωρούνται εθνικοί ευεργέτες…

Λειτούργει περισσότερα από 157 χρόνια και σε «μαύρες» και σκοτεινές μέρες κράτησε όρθιο τον

Η πορεία του μέχρι σήμερα είναι μια περιπέτεια.

Αξίζει να την μάθουμε…

ΟΙ ΠΡΩΤΕΡΓΑΤΕΣ

«Για να επιβιώσει ένα «νησιωτικό» κράτος χρειάζεται ένα ισχυρό στόλο που θα αποτρέπει οποιαδήποτε εχθρική επιβουλή.

Αν δεν διαθέταμε «ισχυρά» πλοία, η επανάσταση του 1821 δεν θα είχε το επιθυμητό αποτέλεσμα αλλά ούτε και η έκταση της Ελλάδας θα διπλασιαζόταν με τους Βαλκανικούς πολέμους.

Στο παρελθόν, μετά την Κρητική επανάσταση του 1866 με προτροπή του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, συστήθηκε η «ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΤΟΛΟΥ» με σκοπό την απόκτηση κεφαλαίων για τη Ναυπήγηση Πολεμικών Μονάδων.

Η εταιρεία αυτή είχε σαν έμβλημα της την προτομή του Θεμιστοκλή που επέμενε πως τα «ξύλινα τείχη θα σώσουν την Ελλάδα» και κατάφερε να δώσει τα έσοδα των μεταλλείων του Λαυρίου, στη ναυπήγηση των τριηρών, αντί να μοιραστούν στους πολίτες της Αθήνας.

Ήταν αυτά τα πολεμικά πλοία που έσωσαν την Ελλάδα από την Περσική εισβολή.

Την 25 Δεκεμβρίου 1866, εκλέχτηκε μια επιτροπή υπό την προεδρία του εν αποστρατεία Υποναυάρχου Κων. Νικοδήμου, που κύριο έργο είχε την συγκέντρωση οικονομικών πόρων προκειμένου να συγκροτηθεί ένας «ισχυρός» στόλος.

Έτσι, την 2 Ιανουαρίου 1867, η επιτροπή βασιζόμενη αποκλειστικά στη «φιλοπατρία» των Ελλήνων, ξεκίνησε το έργο της με την υποκίνηση των πλούσιων Ελλήνων, κυρίως του εξωτερικού, για δωρεές και κληροδοσίες.

Πόροι λοιπόν της εταιρείας αυτής, ήταν οι δωρεές των πλουσίων Ελλήνων και τα έσοδα από το «ΛΑΧΕΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΤΟΛΟΥ» που καθιερώθηκε τότε για τον σκοπό αυτό.

Την διοίκηση της εν λόγω Εταιρείας ανέλαβε μια 15-μελής επιτροπή με πρόεδρο αρχικά τον Υποναύαρχο Νικόδημο και μετά τον θάνατο του το 1879, τον Θεοδ. Κολοκοτρώνη, εγγονό του γέρου του Μοριά.

Μέλη της ήταν, ο Άγγλος φιλέλληνας αγωνιστής Ριχάρδος Τζώρτζ, αρχηγός τότε του στρατού, ο Ναύαρχος Κων. Κανάρης, ο Σπύρος Τρικούπης, ο Γεώργιος Σταύρου, ο ιδρυτής της Εθνικής Τραπέζης, ο Γ. Ψύλλας, ο Θρασύβουλος Ζαΐμης, ο Ανδρέας Γ.

Κουντουριώτης, ο Ευστ. Ηλιόπουλος, ο Ι.Δ. Σούτσος, ο Εμμ. Τομπάζης, ο Κ. Φρεαρίτης, ο Λουκάς Ράλλης ο πρώτος δήμαρχος Πειραιώς και ο Δημήτριος Μαυροκορδάτος.

Ο Υποναύαρχος Κ. Νικόδημος, κληροδότησε όλη του την περιουσία για την δημιουργία ενός ισχυρού Εθνικού Στόλου.

Ο ναύαρχος ευτύχισε να δει τους καρπούς του έργου του, αφού με τα χρήματα που η ΕΤΑΙΡΕΙΑ έδωσε στο κράτος, 2,3 εκατομμυρίων χρυσές δραχμές, αγοράστηκε το ελαφρύ καταδρομικό «Ναύαρχος Μιαούλης».

Αυτή ήταν και η πρώτη χρηματοδότηση που έγινε από ιδρύσεως της Εταιρείας το 1866.

Η ΕΤΑΙΡΕΙΑ διαλύθηκε το 1900 αλλά επειδή το έργο της ήταν αποδεδειγμένα επωφελές για το κράτος, τροποποιήθηκε και συστήθηκε το ΤΑΜΕΙΟ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΤΟΛΟΥ (ΤΕΣ) με το Νόμο ΒΨΟΔ επί υπουργού Ναυτικών Β. Βουδούρη. Στο νέο αυτό ταμείο, περιήλθε όλη η κινητή και ακίνητη περιουσία της ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ, καθώς και το κληροδότημα του Γεωργίου Αβέρωφ για τη ναυπήγηση ενός καταδρομικού πλοίου.

Μοναδικός σκοπός του ταμείου αυτού ήταν η οικονομική ενίσχυση του κράτους για να αποκτήσει ένα ισχυρό ναυτικό με αξιόμαχα πλοία και λοιπό πολεμικό υλικό και επίσης για να υποστηρίξει τις ναυτικές εγκαταστάσεις.

Η ίδρυση του ΤΕΣ, ενεργοποίησε πάλι τα φιλοπάτριδα αισθήματα των απανταχού Ελλήνων και κινητοποίησε συλλόγους, σωματεία, σχολεία, δήμους και κοινότητες της χώρας για να κάνουν εράνους και να προσφέρουν χρηματικά ποσά αλλά και περιουσιακά στοιχεία.

Υπήρξαν σημαντικές δωρεές ομογενών από την Αίγυπτο, Ινδία, Κίνα, Αιθιοπία και Νέα Ζηλανδία. Σημαντικές και άξιες μνείας ήταν οι προσφορές των Ι. Βαρύκα, Κ. Νικόδημου, Γ.

Αβέρωφ, Σ. Σιδερίδη, Θ. Πετούση, Χ. Σπηλιόπουλου, Μ. Κοργιαλένιου, Δ. Πλατύκα, Γ.

Αθανασούλη, Ε. Κέκεση και άλλων, που χαρακτηρίζονται ευεργέτες του ΤΕΣ.

Το λαχείο υπέρ δημιουργίας του Εθνικού Στόλου της Ελλάδας Σημαντικά έσοδα του ΤΕΣ προήλθαν από την πώληση των λαχείων, αρχικά υπέρ του Εθνικού Στόλου την περίοδο 1871-1874.

Επανακυκλοφόρησε την περίοδο 1903-1904 και επανεκδόθηκε το 1911.

Αργότερα, το 1929, ιδρύθηκε η “Υπηρεσία του Λαχείου”, που εποπτευόταν από τα Υπουργεία Οικονομικών και Ναυτικών και το 1930 εξεδόθη το “Λαχείον του Στόλου και των Αρχαιοτήτων της Ελλάδος” σε δύο μορφές, στο Λαϊκόν Λαχείον και στο Μέγα Λαχείον.

Το 1932 η υπηρεσία μετονομάστηκε σε Λαχείον του Στόλου, ενώ το 1933 καταργήθηκε το Μέγα Λαχείον και εκδόθηκε ένα Λαχείον του Στόλου και της Κρατικής Προνοίας.

Το 1936, η υπηρεσία μετονομάστηκε σε Διεύθυνση του Λαχείου του Στόλου και από τον Δεκέμβριο σταμάτησε κυκλοφορία λαχείων για τον Στόλο και εκδιδόταν πλέον το Λαχείο Συντακτών, ενώ η διεύθυνση μετονομάστηκε σε Διεύθυνση Κρατικών Λαχείων.

Την επόμενη χρονιά θεσπίστηκε το Εθνικό Λαχείο διαδοχικών κληρώσεων, ενώ τον Νοέμβριο του 1940, λόγω του πολέμου, ανεστάλη η κυκλοφορία του Εθνικού Λαχείου και στη θέση του εκδόθηκε τον Δεκέμβριο του 1940 το Μέγα Πολεμικόν Λαχείον.

Τον Ιούλιο του 1941 καταργήθηκε και τα Μέγα Πολεμικόν Λαχείον και το Λαχείον του Στόλου αντικαταστάθηκαν από το Λαϊκόν Λαχείον υπέρ της Κοινωνικής Προνοίας.

Με τα έσοδα αυτά του ΤΕΣ, από δωρεές και λαχεία, η χώρα μας απέκτησε σύγχρονα πλοία και δημιούργησε ένα ισχυρό στόλο, χάρις στον οποίον μεγαλούργησε στους Βαλκανικούς πολέμους και στον Α’ΠΠ.

Μέχρι το 1912, η Ελλάδα ήταν μια φτωχή και μικρή, μέχρι τη Θεσσαλία έφτανε η χώρα, οι δε Ένοπλες της Δυνάμεις, ήταν σε άσχημη κατάσταση.

Ο ΘΡΥΛΙΚΟΣ «ΑΒΕΡΩΦ»

Όμως, χάρις στο ΤΕΣ και στις δωρεές εκ του υστερήματος των Ελλήνων, ενισχύθηκε ο κρατικός μας προϋπολογισμός και το ναυτικό μας απέκτησε το θωρηκτό ΑΒΕΡΩΦ» (1910), τέσσερα Αγγλικά αντιτορπιλικά συνοδείας τύπου «θηρία»

(ΛΕΩΝ, ΙΕΡΑΞ, ΑΕΤΟΣ,

ΠΑΝΘΗΡ), δύο αντιτορπιλικά

(ΚΕΡΑΥΝΟΣ-ΝΕΑ ΓΕΝΕΑ) το και το Υ/Β ΔΕΛΦΙΝ (1912), 3 τορπιλοβόλα τύπου «Βαλκάν» (ΑΛΚΥΩΝ, ΑΙΓΛΗ και ΔΩΡΙΣ), το εκπαιδευτικό «Άρης», το βοηθητικό «Κοργιαλένιος» και σημαντικής αξίας πολεμικό υλικό.

Ακόμη το ΤΕΣ συνέβαλε σημαντικά στην επισκευή πολεμικών μονάδων, όπως π.χ. του καταδρομικού «Έλλη», θωρηκτού «Κιλκίς» κ.α.

Με τα πλοία αυτά κυρίως, ο στόλος μας αφενός περιόρισε τον τούρκικο στόλο απαγορεύοντας του την έξοδο από τα Δαρδανέλια στο Αιγαίο και αφετέρου κατάφερε να απελευθερώσει τα νησιά του ανατολικού και του Βόρειου Αιγαίου, την Καβάλα και το Άγιο Όρος.

Μετά από αυτά, οι Τούρκοι δεν μπορούσαν πλέον να μεταφέρουν στρατό και εφόδια στο Βαλκανικό μέτωπο και ο Στρατός μας, μετά τις νίκες του στο Σαραντάπορο και στα Γιαννιτσά, ελευθέρωσε τη Θεσσαλονίκη και μεγάλωσε την Ελλάδα.

Δεκατρία χρόνια μετά τον Α’ΠΠ, ο νόμος ΒΨΟΔ/1900 και η λοιπή νομολογία που αφορούσε το ΤΕΣ, κωδικοποιήθηκαν με το Νόμο 4944/1931, που μαζί με μεταγενέστερες τροποποιήσεις- συμπληρώσεις, αποτελεί ακόμη και σήμερα το βασικό Νομικό πλαίσιο λειτουργίας του.

ΤΑ ΠΛΟΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Την περίοδο αυτή, το ναυτικό μας, χάρις στο ΤΕΣ, απέκτησε το 1938 δύο αντιτορπιλικά τύπου Greyhound (Β. Όλγα και Βασιλεύς Γεώργιος), το 1934 τέσσερα αντιτορπιλικά τύπου DARDO (ΥΔΡΑ, ΣΠΕΤΣΑΙ, ΨΑΡΑ και ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ), τέσσερα μεγάλα υποβρύχια (ΠΡΩΤΕΥΣ,

ΓΛΑΥΚΟΣ, ΤΡΙΤΩΝ, ΝΗΡΕΥΣ) και 2 μικρότερα (ΚΑΤΣΩΝΗΣ, ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ).

Επίσης το 1928 με χρήματα του ΤΕΣ, κατασκευάστηκαν ή εκσυγχρονίστηκαν, δύο Γερμανικά (ΑΣΠΙΣ – ΝΙΚΗ) και δύο Αγγλικά (ΘΥΕΛΛΑ-ΣΦΕΝΔΟΝΗ) τορπιλοβόλα.

Επίσης το ΤΕΣ προσέφερε σημαντικά ποσά, για την επισκευή πλοίων του ΠΝ όπως π.χ. του καταδρομικού Έλλη, του θωρηκτού ΑΒΕΡΩΦ, Κιλκίς κ.α, καθώς και για την προμήθεια σημαντικής αξίας πολεμικού υλικού.

Όσον αφορά την κοινωνική προσφορά του ΤΕΣ, αυτή είναι ανεκτίμητης αξίας, αφού το 1930 διέθεσε στο ελληνικό δημόσιο μεγάλες εκτάσεις ιδιοκτησίας του (κληρονομιά Κυράτσως Παπαγεωργάκη και της κόρης της Ελένης Κέκεση), για την διαμόρφωση της λίμνης του Μαραθώνα ώστε να υδροδοτηθεί η Αθήνα.

Επίσης το ίδιο έτος απαλλοτριώθηκαν εκτάσεις της ακίνητης περιουσίας του στον Βαρνάβα και Καπανδρίτι, προκειμένου να δοθούν σε ακτήμονες καλλιεργητές.

Τέλος, με δαπάνες του ΤΕΣ και όχι του Ελληνικού δημοσίου, απαλλοτριώθηκαν αναγκαίες για την Παράκτια Άμυνα της χώρας εκτάσεις, προκειμένου να δημιουργηθούν Ναυτικά Οχυρά σε δύο περιοχές της Αίγινας και στον Άραξο.

Με απαλλοτρίωση λοιπόν, Βασιλικό Διάταγμα της 21 Δεκεμβρίου 1936 (Φ.Ε.Κ. 555 / τεύχος Α΄- Δεκέμβριος 1936, περιήλθαν στην ακίνητη περιουσία του ΤΕΣ και χαρακτηρίστηκαν Ναυτικά Οχυρά, η περιοχή του Βόρειου Οχυρού Αίγινας (ΒΟΑ) έκτασης 1215, 030 στρεμμάτων στον Τούρλο και η περιοχή του Νότιου Οχυρού Αίγινας (ΝΟΑ) έκτασης 337,507 στρεμμάτων, στην Πέρδικα.

Στον Β΄ΠΠ η δράση του ΠΝ, με τα λιγοστά του πλοία ήταν μεγάλη και ένδοξη.

Μετά δε την κατάληψη της χώρας από τους Γερμανούς, το ΠΝ με τα πλοία του, αποδήμησαν στη Μέση Ανατολή και συνέχισαν από εκεί τον αγώνα κατά των δυνάμεων του Άξονα, στο πλευρό των Συμμάχων.

Το ΤΕΣ τότε προσέφερε σημαντικά ποσά για την επισκευή των πλοίων του ΠΝ στην Μέση Ανατολή και Ινδίες.

ΝΑΥΣΤΑΘΜΟΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ

Μετά τον πόλεμο, το ΤΕΣ διέθεσε μεγάλα ποσά για την ανοικοδόμηση και τη συντήρηση των εγκαταστάσεων του Ναυτικού ώστε αυτές να καταστούν λειτουργικές.

Επίσης από τους πόρους του ταμείου ανεγέρθηκαν και επισκευάστηκαν Ναυτικές Σχολές, οι Ναυτικές Διοικήσεις, τα κτίρια του Ναυστάθμου Σαλαμίνας και επίσης αναγέρθηκε το Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών (ΝΝΑ).

Από πόρους του ΤΕΣ και χωρίς κρατική ενίσχυση, αγοράστηκαν εκτάσεις για την δημιουργία Ναυτικών Σταθμών στα νησιά του Αιγαίου, ενώ βελτιώθηκαν οι υφιστάμενες υποδομές των Ναυστάθμων (Σαλαμίνας-Σούδας) .

Το 1965, στα πλαίσια της αναδιοργάνωσης του Δημοσίου και εξοικονόμησης πόρων, αποφασίστηκε από την Βουλή των Ελλήνων η ΜΗ ΚΑΤΑΡΗΓΣΗ του ΤΕΣ, λόγω της αποστολής του και του Εθνωφελούς έργου που επιτελούσε.

Αντίστοιχη απόφαση να θυμηθούμε είχε παρθεί και το 1925 από την Μεγάλη Επιτροπή Οικονομικών της Βουλής υπό τον Αθαν. Ευταξία.

Παρεμπιπτόντως αυτή ήταν η επιτροπή που κατάργησε το Ταμείο Εθνικής Άμυνας (ΤΕΘΑ/ΓΕΣ).

Όταν λοιπόν αυτή η επιτροπή, ενημερώθηκε για τις δραστηριότητες του ΤΕΣ, έκρινε πως ενδεχόμενη κατάργηση του, όχι μόνο θα περιόριζε τα έσοδα του δημοσίου, αλλά θα προκαλούσε και σοβαρότατη ζημία στο δημόσιο αφού θα ανακοπτόταν το ρεύμα της προθυμίας του κοινού και κυρίως των ομογενών, για χορηγίες και δωρεές.

Βλέπετε το ΤΕΣ ήταν το προσφιλέστερο στο κοινό, από κάθε άλλο ίδρυμα στη χώρα.

Έτσι ελήφθη απόφαση να μην επηρεαστεί το πολύτιμο αυτό ίδρυμα, αλλά αντιθέτως να ενισχυθεί κατά το δυνατόν.

ΚΥΠΡΟΣ

Την περίοδο 1974 – 1980, με τα γεγονότα της Κύπρου, οι Έλληνες εφοπλιστές πρόσφεραν στο ΤΕΣ, 44 εκατομμύρια δολάρια που αξιοποιήθηκαν στην ενίσχυση του προγράμματος κατασκευής 6 πυραυλακάτων και του εξοπλισμού τους.

Αλλά και αρκετοί Έλληνες του απόδημου ελληνισμού πρόσφεραν από το υστέρημά τους για το ίδιο πρόγραμμα, δηλ. την υποστήριξη των Εθνικών μας συμφερόντων, 10 εκατ. Δολάρια.

Κατά την περίοδο 1987-1993 το ΤΕΣ σύναψε δάνεια για την χρηματοδότηση ναυπήγησης πέντε (5) αρματαγωγών, τεσσάρων (4) φρεγατών ΜΕΚΟ και δύο (2) ΠΑΘ.

Επίσης χρηματοδότησε τον εκσυγχρονισμό πέντε (5) παλαιών Αντιτορπιλικών, συνολικού ύψους 180.000.000,00 €.

Το 2012 το ΤΕΣ, αν και δεν είναι ιδιωτική επιχείρηση, εντάχθηκε στο Private Sector Involment (PSI) και ζημιώθηκε σοβαρά με αποτέλεσμα να σταματήσουν τα όποια έργα και προγράμματα, ήταν σε εξέλιξη ή σε αναμονή.

Τα τελευταία 10 χρόνια το ΤΕΣ, παρά το κούρεμα και την δυσχερή οικονομική του κατάσταση, έχει διαθέσει πάνω από 30 εκατ. ευρώ για εκπλήρωση της αποστολής του. Όμως, οι δραστηριότητες του είναι μειωμένες και φαίνονται πολύ μικρότερες, σε σύγκριση με τις προπολεμικές του δραστηριότητες.

Το Ταμείο Εθνικού Στόλου σήμερα

Το ΤΕΣ είναι ένας φορέας του Δημοσίου που υπάγεται στο Υπ. Εθν Άμυνας μέσω του ΓΕΝ και αποτελεί μια ανεξάρτητη υπηρεσία του Ναυτικού.

Το ΤΕΣ σύμφωνα με την απόφαση ΣτΕ υπ. αρ. 2515/1979, έχει τη νομική μορφή της Αποκεντρωμένης Δημόσιας Υπηρεσίας, και όχι ΝΠΔΔ, που λειτουργεί ως «Ειδικό Ταμείο» με αποκλειστική αποστολή τη ενίσχυση των Ελληνικών Ναυτικών Δυνάμεων.»

Πληροφορίες

arxipelagos.gr

Ηρακλής Καλογεράκης  Αντιναύαρχος (εα)

The post Ταμείο Εθνικού Στόλου: Η ιστορία και η προσφορά του appeared first on Militaire.gr.