Πολιτικά τοπία στη σκιά της ουκρανικής τραγωδίας

Γράφει ο

Γεώργιος Βενέτης

Εκπαιδευτικός-πτυχ. Πολιτικών Επιστημών

«Εάν γνωρίζεις τον εχθρό σου και τον εαυτό σου, δεν έχεις ανάγκη να φοβάσαι το αποτέλεσμα ακόμη και εκατό μαχών. Εάν γνωρίζεις τον εαυτό σου αλλά όχι τον εχθρό σου, για κάθε νίκη που κερδίζεις θα έχεις και μια ήττα. Εάν δεν γνωρίζεις τον εαυτό σου ούτε τον εχθρό σου, θα νικηθείς σε κάθε μάχη». Σουν Τζου

Ένα ερώτημα που ζητά απάντηση είναι αν  θα μπορούσε να αποτραπεί, ο πόλεμος στην Ουκρανία, με επακόλουθο την  τεράστια ανθρωπιστική καταστροφή. Η σύγκρουση επέφερε τις καταιγιστικές οικονομικές κυρώσεις

της Δύσης κατά του εισβολέα με σοβαρές  επιπτώσεις στους υπόλοιπους λαούς, που οδηγούν  σε δραματικό μετασχηματισμό των μέχρι σήμερα γεωστρατηγικών, γεωπολιτικών και γεωοικονομικών σχέσεων, όχι μόνο μεταξύ Δύσης-Ρωσίας αλλά παγκοσμίως. Θα προσπαθήσουμε  ερευνώντας τα γεγονότα που προηγήθηκαν,  να εξάγουμε χρήσιμα  συμπεράσματα.

Ο καθηγητής John J. Mearsheimer διάσημος συγγραφέας και θεωρητικός της πολιτικής επιστήμης, περιγράφει λεπτομερώς τις αιτίες και τις συνέπειες του πολέμου της Ουκρανίας. Ο Mearsheimer έγινε πιο γνωστός στους πολιτικούς κύκλους, όταν προέβλεψε ξεκάθαρα το 2014 τον πόλεμο που ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2022 μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας.

Είχε πει σε μια διάλεξη του University of Chicago το 2014 «η Δύση οδηγεί την Ουκρανία στο μονοπάτι του πολέμου και το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι η Ουκρανία θα ναυαγήσει».
Ο καθηγητής Mearsheimer εστίασε τόσο στην προέλευση του πολέμου στην Ουκρανία όσο και σε μερικές από τις πιο σημαντικές συνέπειές του. Υποστηρίζει ότι η κρίση είναι σε μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα των προσπαθειών της Δύσης να μετατρέψει την Ουκρανία σε δυτικό προπύργιο στα σύνορα της Ρωσίας. Οι Ρώσοι ηγέτες θεώρησαν αυτό το αποτέλεσμα ως υπαρξιακή απειλή που έπρεπε να ματαιωθεί.
Ενώ ο Putin είναι ασφαλώς υπεύθυνος για την εισβολή στην Ουκρανία, ο καθηγητής Mearsheimer δηλώνει ότι δεν πιστεύει ότι έχει επεκτατικές διαθέσεις με στόχο να δημιουργήσει μια μεγαλύτερη Ρωσία. Ο Mearsheimer αποκαλεί τον πόλεμο «αμετάβλητη καταστροφή» για την οποία κατηγορεί τη Δύση, θεωρώντας την ακόμη ως υπαίτια για την συντήρηση του πολέμου.

Τα διλήμματα του Ζελένσκι

Στον πόλεμο δι’ αντιπροσώπου η Ουάσιγκτον βρήκε στο πρόσωπο του Ζελένσκι, τον πιο κατάλληλο εκφραστή της. Ταλαντούχος ηθοποιός, αλλά άπειρος πολιτικός, ως εκ τούτου, εύκολα διαχειρίσιμος. Η συνέχιση του πολέμου ευνοεί αποκλειστικά τις ΗΠΑ, αλλά και ο Ουκρανός πρόεδρος, προ του αδιεξόδου που ο ίδιος δημιούργησε και  ενώπιον του διλήμματος μίας συνθηκολόγησης με παραχώρηση εδαφών ή της συνέχισης του πολέμου, επιλέγει το δεύτερο ευελπιστώντας σε αλλαγή του σκηνικού.  Η υπεράσπιση αρχών όπως η κυριαρχία και η ελευθερία, είναι κατανοητή, αυτές οι  αρχές όμως έχουν νόημα, μόνο εάν μπορούν να υπερασπιστούν. Εάν δεν μπορούν, η αυτοκτονική επιμονή στην αντίσταση,  δεν είναι πάντα η βέλτιστη επιλογή. Η καταστροφή της Ουκρανίας μπορεί να ωθήσει πολλούς να επανεξετάσουν το αφήγημα της ηρωικής αντίστασης στη διάρκεια της εισβολής τις πρώτες ημέρες, εάν το τίμημα που θα καταβληθεί είναι η καταστροφή της Ουκρανίας, η μαζική μετανάστευση και η οικονομική εξαθλίωση. Η ιστορία τείνει να θαυμάζει εκείνους που αποφεύγουν τις εντάσεις της στιγμής, με μια πιο μακροπρόθεσμη αίσθηση για το τι είναι προς το συμφέρον της χώρας.  Επιπρόσθετα, η κοινή γνώμη  έχει κουραστεί και αρχίζει να αποστασιοποιείται. Οι ομιλίες τύπου-Τσώρτσιλ του Ζελένσκι, ήδη άρχισαν να προκαλούν αδιαφορία.  Από τους 55 αρχηγούς κρατών της Αφρικής που προσκλήθηκαν, μόνο οι 4 παραβρέθηκαν στην εξ αποστάσεως ομιλία του Ζελένσκι. Η Αφρική του γύρισε την πλάτη και μετατοπίζεται ακόμη περισσότερο προς τη Ρωσία.

 Η κόπωση από τον πόλεμο

Τρεις μέρες πριν την εισβολή στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου, ο πρώην πρόεδρος της Ρωσίας Ντμίτρι Μεντβέντεφ διαβεβαίωνε τον Βλαντίμιρ Πούτιν  ότι δεν έχει τίποτα να φοβηθεί από την αντίδραση της Δύσης. Θα υπήρχαν πιέσεις και κυρώσεις, «αλλά μετά από λίγο, η ένταση θα υποχωρήσει. Αργά ή γρήγορα θα κουραστούν και οι ίδιοι θα μας ζητήσουν να ξαναρχίσουμε τις συζητήσεις και τις συνομιλίες για όλα τα θέματα διασφάλισης της στρατηγικής ασφάλειας».

Η Μόσχα έχει βέβαια εκπλαγεί από την ενότητα της Δύσης στην αλληλεγγύη που δείχνει προς την Ουκρανία, αν και οι χώρες που δεν καταδίκασαν τη Ρωσία για την εισβολή στην Ουκρανία αντιπροσωπεύουν το 82% του παγκόσμιου πληθυσμού. Ήδη όμως εμφανίζονται φωνές λογικής προ του αδιεξόδου που διαφαίνεται. Ερωτήματα αναδύονται στις ηγεσίες της Δύσης, αν αξίζουν τις παράπλευρες ζημιές, οι αυξημένες κυρώσεις στη Ρωσία.

Σύμφωνα με  αναλυτές, έχουν αναδυθεί δύο σχολές σκέψης. Κατά την πρώτη, η Ρωσία πρέπει να τιμωρηθεί για την επιθετικότητά της με τέτοιο τρόπο ώστε να μην ξαναπροσπαθήσει. Η δεύτερη σχολή σκέψης λέει πως ακόμα και αν ηττηθεί η Ρωσία, που είναι μια πυρηνική δύναμη, θα πρέπει να είναι μέρος οποιασδήποτε νέας τάξης ασφαλείας που χτίζεται στην Ευρώπη.

Ο ρωσικός πόλεμος στην Ουκρανία αποκάλυψε μια εντελώς νέα ενδοευρωπαϊκή δυναμική. Η Γερμανία, η Γαλλία και η Ιταλία είναι οι δυνάμεις που ταλαιπωρούνται περισσότερο από τη νέα κατάσταση. Ο πόλεμος κατέστρεψε το μοντέλο μιας σχέσης με τη μεταψυχροπολεμική Ρωσία,  που χτίστηκε πάνω στο εμπόριο και την ενέργεια. Στην περίπτωση του Μακρόν, το όνειρο της οικοδόμησης μιας μελλοντικής ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής ασφάλειας. Από την άλλη πλευρά, η Πολωνία και τα κράτη της Βαλτικής πιστεύουν ότι η βαθιά δυσπιστία τους προς τη Ρωσία έχει δικαιωθεί και επιχαίρουν από την προοπτική της Φινλανδίας και της Σουηδίας να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ.

H αναταραχή την οποία προκαλεί ο πόλεμος και τα παγκόσμια διλήμματα τα οποία θέτει,  έχουν αρχίσει να αναζητούν απαντήσεις. Η Ιταλία και η Ουγγαρία, τάσσονται υπέρ μιας άμεσης κατάπαυσης του πυρός, κάτι που θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για χαλάρωση των κυρώσεων, ώστε να είναι εφικτή για παράδειγμα, η μεταφορά εμπορευμάτων από τα ουκρανικά λιμάνια.

Οι διαιρέσεις στη Δύση, προβλέπεται να γίνουν πιο έντονες καθώς οι επιπτώσεις των κυρώσεων λαβώνουν τις ευρωπαϊκές  οικονομίες. Η άνοδος των τιμών των προϊόντων πλήττει  και φτωχοποιεί  τους ευρωπαίους και τον παγκόσμιο πληθυσμό, επιδεινώνοντας  έτι περαιτέρω το ήδη οξύ πρόβλημα της πείνας ανά την υφήλιο. Οι εξελίξεις αυτές απειλούν να πλήξουν τις φτωχότερες περιοχές του πλανήτη που μαστίζονται από λιμούς και να πυροδοτήσουν πολιτικό χάος και μια νέα μεταναστευτική κρίση χωρίς προηγούμενο. Δυσοίωνες είναι οι  προβλέψεις για νέα μεταναστευτικά ρεύματα από Μέση Ανατολή και βόρεια Αφρική.

Λαϊκή δυσαρέσκεια

 Η λαϊκή δυσαρέσκεια  προς το παρόν είναι περιορισμένη, το ζητούμενο εδώ δεν είναι αν οι δυτικές κυρώσεις θα βλάψουν τη Ρωσία, αλλά μάλλον εάν τα οικονομικά μας συστήματα μπορούν να αντιμετωπίσουν την απώλεια πρώτων υλών από τη Ρωσία ή όχι. Το κριτήριο  που θα καθορίσει τη στάση των ευρωπαϊκών κρατών θα είναι η οικονομική επιβάρυνση που θα επιφέρει  στον ευρωπαϊκό πληθυσμό, ο πληθωρισμός. Το πλήγμα στην κοινωνική ευημερία, θα αναγκάσει κάποιες χώρες να διαφοροποιηθούν, οδηγώντας σε διάσπαση της ενότητας. Η κόπωση από τον πόλεμο άρχισε… Εκτιμώ ότι η λαϊκή πίεση και το εκλογικό κόστος θα «βοηθήσουν» τους ευρωπαίους ηγέτες να  απογαλακτισθούν, έστω και αυτή την ύστατη στιγμή, από την Ουάσιγκτον. Είναι αναγκαίο  να συνειδητοποιήσουν το ρόλο και το ειδικό βάρος της Γηραιάς Ηπείρου, δραστηριοποιούμενοι ενεργά και εποικοδομητικά στην κατεύθυνση της αποκλιμάκωσης της κρίσης.

Στο πλαίσιο αυτό εικάζω ότι μετά την συνθηκολόγηση που νομοτελειακά αργά η γρήγορα θα γίνει, οι κυρώσεις σταδιακά θα αποσυρθούν, είτε συνολικά από τη Δύση, είτε από μεμονωμένες χώρες.  Θεωρείται  επίσης βέβαιο ότι  η Μόσχα στα προαπαιτούμενα για την κατάπαυση του πυρός και την εξεύρεση λύσης, να θέσει και την άρση των κυρώσεων.  Άλλωστε στις διαπραγματεύσεις θα συμμετέχουν είτε ενεργά είτε παρασκηνιακά και οι Δυτικές χώρες. Προφανώς  επιδίωξη του  Πούτιν  θα είναι η εμπλοκή σ’ αυτές και της Δύσης.

Ένας μακροχρόνιος πόλεμος στην Ουκρανία είναι φυσικά προς το συμφέρον του αμερικανικού στρατιωτικού-βιομηχανικού κατεστημένου. Ανταποκρίνεται επίσης στον στρατηγικό στόχο της απομείωσης της στρατιωτικής ισχύος  της Μόσχας. Μέσα στις επιδιώξεις  βέβαια είναι και το  σοβαρό πλήγμα  στη ρωσική οικονομία, ακόμη και αν μεγάλο μέρος αυτής της ζημιάς είναι αμοιβαίο. Η συνέχιση του πολέμου επιτρέπει  ακόμη στις Ηνωμένες Πολιτείες να ελέγχουν, τουλάχιστον προσωρινά, την Ευρώπη και τις ενεργειακές πηγές της, επιτυγχάνοντας να της δώσουν το ρόλο του  υπεργολάβου των δικών τους βλέψεων.

Το ερώτημα που τίθεται είναι ποια είναι η απάντηση της Ευρώπης; Μήπως αρχίζει και το ξανασκέπτεται;

Γιατί άραγε οι ηγέτες της Γερμανίας, Γαλλίας και Ιταλίας επισκέφθηκαν πρόσφατα την Ουκρανία και τον Ζελένσκι; Για συμπαράσταση  στη συνέχιση της σύρραξης  ή για να τον πιέσουν να τελειώσει ο πόλεμος;  Δεν είναι τυχαίο ότι επέλεξαν να τον συναντήσουν από κοινού. Προφανώς ο σκοπός ήταν να θέσουν κάποια όρια  και προτάσεις, γιατί  όσο παρατείνεται ο πόλεμος, τόσο καταστρέφεται η Ευρώπη…

The post Πολιτικά τοπία στη σκιά της ουκρανικής τραγωδίας appeared first on Militaire.gr.