Πόλεμος και ελληνικός κινηματογράφος, ποιες ταινίες γυρίστηκαν στην κατοχή-Δημ. Σταυρόπουλος

Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος

Η έκρηξη του πολέμου στις 28 Οκτωβρίου του 1940, βρήκε τον ελληνικό κινηματογράφο σε (σχεδόν) πρωτόγονη μορφή.

Οι παραγωγές ήταν ατελείς τόσον σε σενάρια όσο και τεχνικά.

Τα επόμενα δύσκολα χρόνια, παρ όλες τις δυσκολίες ωστόσο, οι μηχανές δεν σταμάτησαν να… δουλεύουν με αποτέλεσμα να βγουν στις αίθουσες, ταινίες που εμψύχωσαν και ενημέρωσαν τον σκλαβωμένο λαό και σήμερα θεωρούνται ιστορικές!

ΟΙ ΤΑΙΝΙΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

Ο ελληνοϊταλικός

Ήδη από τις 8 Νοεμβρίου οι κινηματογράφοι προέβαλλαν πολεμικές σκηνές από την Κρήτη, την αναχώρηση ελληνικών στρατευμάτων για το μέτωπο, αλλά και την παρουσία Ιταλών αιχμαλώτων (οι «Κένταυροι») στην πρωτεύουσα.

Μια εβδομάδα μετά, στο «Άστυ» επί της οδού Κοραή προβάλλονταν οι ταινίες:

α) Ατθίδες στα νοσοκομεία,

β) Δεύτερη δόση ψευδο-Κενταύρων στην Αθήνα,

γ) Επίσκεψη της πριγκίπισσας Φρειδερίκης στα στρατιωτικά νοσοκομεία,

δ) Αγώνας χόκεϊ μεταξύ της ομάδας των Άγγλων αεροπόρων και του Παναθηναϊκού,

ε) Ο ενθουσιώδης εορτασμός της καταλήψεως της Κορυτσάς στην Αθήνα και

στ) Ο ηρωικός λοχίας Τζαβέλλας.

Από τις 2 Δεκεμβρίου, το «Άστυ» προέβαλλε νέες ελληνικές ταινίες με «επισκέψεις στα διάφορα στρατιωτικά νοσοκομεία, όπου νοσηλεύονταν οι ήρωες της Κορυτσάς και του Μάροβα», τις «Ατθίδες στην υπηρεσία της πατρίδος», την «αττική σάτιρα του Μουσολίνι» με παρωδίες ελληνικών τραγουδιών που είχαν προσαρμοστεί στην πολεμική ατμόσφαιρα των ημερών (όπως το «Κορόιδο Μουσολίνι» κλπ.).

Από την άλλη, το «Σινεάκ» διαφήμιζε τόσο ξένες πολεμικές ταινίες, όσο και διάφορα ελληνικά επίκαιρα, όπως:

α) Η εορτάζουσα πριγκίπισσα Αικατερίνη περιθάλπτει τους ηρωικούς τραυματίες μας,

β) Ο έρανος του Αγγλοελληνικού συνδέσμου και

γ) Ελληνίδες νοσοκόμοι, τραυματιοφορείς και σοφερίνες στην υπηρεσία της πατρίδας.

Η γιορτή του Πυροβολικού, η αποστολή μάλλινων ρούχων  στους τραυματίες, τα πρώτα ιταλικά λάφυρα που έφτασαν στην Αθήνα (αντιαεροπορικά πυροβόλα, όλμοι κλπ.), οι πανηγυρισμοί για την κατάληψη των Αγίων Σαράντα, αλλά και μια ταινία με τα ευζωνάκια περιλαμβάνονταν στο πρόγραμμα του «Άστυ» από τις 9 Δεκεμβρίου.

Μητέρες, σύζυγοι, αδελφές και αδελφοί στέλνουν δώρα στους στρατιώτες μας, το σπίτι του Άγγλου στρατιώτη στην Αθήνα,  Ιταλοί αιχμάλωτοι και τραυματίες κλπ.

Η δεύτερη φωνοταινία, που προβλήθηκε στα τέλη Ιανουαρίου 1941, ξεκινούσε με μια εικόνα ελληνικής φάλαγγας στα χιονισμένα βουνά της Αλβανίας και ακολουθούσαν πλάνα από τον εορτασμό στην Αθήνα για την κατάληψη της Χειμάρρας, από την επίσκεψη της πριγκίπισσας Φρειδερίκης στα νοσοκομεία, ο εορτασμός της πρωτοχρονιάς στην πρωτεύουσα και στα νοσοκομεία, η κίνηση στην αγορά, τα κάλαντα των χορωδιών της Ε.Ο.Ν., η άφιξη και υποδοχή των τραυματιών στον Πειραιά.

Στις αρχές Φεβρουαρίου προβλήθηκε η τρίτη – ήταν και η τελευταία; – πολεμική φωνοταινία με τις επιχειρήσεις στο αλβανικό μέτωπο και τον εορτασμό των κατοίκων της Αθήνας μετά την κατάληψη της Κλεισούρας.

ΒΕΑΚΗΣ, ΧΟΡΝ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ

Τον Απρίλιο του 1941, η γερμανική εισβολή και η τριπλή κατοχή ανέκοψαν την πορεία του ελληνικού κινηματογράφου, που μετρούσε ήδη 35 χρόνια ζωής.

Ωστόσο, κάτω από αντίξοες συνθήκες τα επόμενα τρία χρόνια θα γυρίζονταν δειλά-δειλά κάποιες ταινίες («Η θύελλα πέρασε», «Η φωνή της καρδιάς», «Μάγια η τσιγγάνα», «Το δρομάκι του Παραδείσου» και «Χειροκροτήματα»), οι οποίες θα τύχαιναν θετικής ανταπόκρισης από τους Αθηναίους.

Εξάλλου, τον Αύγουστο του 1940 η «Ηρώ-Φιλμ» ξεκίνησε να γυρίζει μια δεύτερη ταινία με τίτλο «Σιωπηλή σύρραξις».

Στην ταινία θα συμμετείχαν οι Ηρώ Χαντά, Νανά Σκιαδά, Δήμητρα Σπετσάκη, Αγγέλα Παλίδου, Τζένυ Σταυροπούλου, Δήμος Σταρένιος, Γ. Ανακτορίδης, Ντενόγιας, Μπέζος, Αφεντάκης, Χρυσομάλλης κλπ.

Ωστόσο τα γυρίσματα διακόπηκαν λόγω του πολέμου και συνεχίστηκαν πολλά χρόνια μετά. Παραμονές της απελευθέρωσης της Αθήνας, η «Διπλή θυσία», όπως πλέον μετονομάστηκε και μετά από αλλαγές σε αρκετούς συντελεστές τόσο πίσω όσο και μπροστά από τις κάμερες, εμφανιζόταν μεταξύ των τριών νέων ελληνικών ταινιών της ερχόμενης κινηματογραφικής σαιζόν.

Τα άλλα δύο φιλμ ήταν το «Ραγισμένο Βιολί» του Ορέστη Λάσκου με πρωταγωνίστρια τη Στέλλα Γκρέκα σε παραγωγή της «Ολύμπια φιλμ» και η «Νύχτα Αγωνίας» της «Φίνος Φιλμ» σε σενάριο και σκηνοθεσία του Δημήτρη Ιωαννόπουλου με τους Καίτη Πάνου, Δημήτρη Μυράτ, Αλέκο Λειβαδίτη, Λάμπρο Κωνσταντάρα κ.ά.

Όλα δείχνουν ότι πρόκειται για τις «Ραγισμένες καρδιές» και τη «Βίλλα με τα νούφαρα» αντίστοιχα, οι οποίες τελικά προβλήθηκαν στις κινηματογραφικές αίθουσες τον Απρίλιο του 1945.

Ο ΑΛΕΚΟΣ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΣ ΘΥΜΑΤΑΙ

Με αφορμή όλη αυτή την κινητικότητα, ο Αλέκος Σακελλάριος, ένας από τους ανθρώπους που μεταπολεμικά θ’ άφηναν το στίγμα τους στον ελληνικό κινηματογράφο, σχολίαζε αρνητικά τη μέχρι τότε πορεία του:

« Το Ελληνικό φιλμ απέτυχε.

Όσες ταινίες γυρίστηκαν ως τώρα ήταν, επιεικώς, γελοίες, ηλίθιες και κακότεχνες.

Από τον απαίσιο και αλησμόνητο εκείνον «Δόκτορα Επαμεινώνδα» μέχρι το περυσινό «Τραγούδι της Αγάπης» που ήταν εφάμιλλο του εις ηλιθιότητα, δεν γυρίστηκαν ούτε δέκα μέτρα ελληνικής ταινίας που να δίδουν έστω και μίαν αμυδρά ελπίδα για το μέλλον του Ελληνικού κινηματογράφου.

Γνωστοί και ανεγνωρισμένοι καλλιτέχνες του θεάτρου, πούχουν δει άπειρες επιτυχίες στη σκηνή, κατόρθωσαν να γίνουν ρεζίλι στην οθόνη.

Και φυσικά δεν φταίνε αυτοί.

Κινηματογράφος θα πει σκηνοθέτης.

Και σκηνοθέτης Έλλην – σκηνοθέτης κινηματογράφου – δεν υπάρχει.

Υπάρχουν μόνον κάτι φιλόδοξοι και ηλίθιοι νεαροί, με μαλλιά οντουλαρισμένα και σακκάκια εκ σαμαροσκουτίου, που έχουν βάλει στο χέρι μερικούς αφελείς κεφαλαιούχους και προσπαθούν να παραστήσουν τον Βίλλυ Φορστ εις βάρος τους.

Αποτέλεσμα είναι, πρώτον μεν οι κεφαλαιούχοι να χάνουν τα λεφτά τους, δεύτερον δε να γίνεται ρεζίλι ο Ελληνικός κινηματογράφος αδίκως [...]».

ΤΟ «ΕΠΟΣ ΤΟΥ 40» ΣΕ ΤΑΙΝΙΕΣ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ

Τον Φεβρουάριο του 1941, ο Φρανκ Νόρτον παρουσίασε το φιλμ μικρού μήκους «Heroic Greece» «Ηρωική Ελλάδα» υπό την αφήγηση του διάσημου ραδιοφωνικού εκφωνητή Μίλτον Κρος. Εφημερίδα της Νέας Υόρκης σχολίαζε ότι η ταινία «προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον», καθώς έδειχνε «την ειρηνική ζωή των Ελλήνων και κάποιες από τα αρχαίες ακροπόλεις του πολιτισμού», ενώ «σύγχρονοι στρατιώτες φαίνονται να υπερασπίζονται γενναία τη χώρα τους, που τώρα απειλείται από πολλές πλευρές».

«Greece On March»[«Η Ελλάδα Παρελαύνει» ήταν ο τίτλος της ταινίας κάποιας «Parthenon Film Studios», που προβλήθηκε στις ΗΠΑ το Μάρτιο του 1941 με σχόλια στα ελληνικά και αγγλικούς υπότιτλους.

Την ίδια περίοδο, η «Παραμάουντ» παρουσίασε το δεκάλεπτο φιλμ «Greece Fights Back» «Η Ελλάδα Αντεπιτίθεται», το οποίο «ανεξάρτητα από την έκβαση του πολέμου, είναι επίκαιρο, ενδιαφέρον και γυρισμένο με καλό γούστο και άξιο προβολής», όπως έγραψε το The Film Daily.

Η παραγωγή ανήκε στον οργανισμό «March of Time», ενώ σημαντική ήταν η συνεισφορά του ανεξάρτητου παραγωγού Walter Futter, ο οποίος επέλεξε τις καλύτερες – κατά τη γνώμη του – σκηνές από ένα υλικό μήκους άνω των 22.000 ποδών.

Η ταινία ξεκινούσε με πραγματικές εικόνες του πολέμου στα βουνά, όμως δεν περιοριζόταν μόνο σ’ αυτές.

Παρουσίαζε επίσης μια συνάντηση του Συλλόγου Αρωγής του Ελληνικού Πολέμου (Greek War Relief Association), που είχε συσταθεί από το Σπύρο Σκούρα και άλλους Ελληνοαμερικανούς επιχειρηματίες μετά την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου.

Στη συγκεκριμένη σκηνή καταγράφονταν οι συγκινητικές αντιδράσεις, όταν μια νεαρή γυναίκα διάβασε το γράμμα του αρραβωνιαστικού της, ο οποίος στο μεταξύ (δηλ. μέχρι το γράμμα να διασχίσει τον Ατλαντικό ωκεανό και να φτάσει στην παραλήπτριά του), έκανε την υπέρτατη θυσία για την πατρίδα του.

Το Μάρτιο του 1941, στην αμερικανική αγορά κυκλοφόρησε και μια «σπιτική ταινία» της «Castle Films», προορισμένη δηλαδή για προβολές σε οικιακούς κινηματογράφους (ο μακρινός πρόδρομος της βιντεοκασέτας), που κατέγραφε τις «Βρετανο-Ελληνικές νίκες», όπως ήταν και ο τίτλος της («British-Greek Victories»), απέναντι στις ιταλικές δυνάμεις στην Αιθιοπία και στο αλβανικό μέτωπο αντίστοιχα.

Πληροφορίες

protestainies.blogspot.com

Αργύρης Τσιάπος

The post Πόλεμος και ελληνικός κινηματογράφος, ποιες ταινίες γυρίστηκαν στην κατοχή-Δημ. Σταυρόπουλος appeared first on Militaire.gr.