Ο «Σίντλερ» της Θεσσαλονίκης που έσωσε 280 Εβραίους από το Άουσβιτς

Γράφει ο Δημήτρης  Σταυρόπουλος

Ήταν φασίστας Ιταλός διπλωμάτης που υπηρετούσε ως πρόξενος στην Θεσσαλονίκη την περίοδο της κατοχής.

Ήταν συνεργάτης των κατακτητών Γερμανών.

Ήταν όμως άνθρωπος που είχε το θάρρος να αντισταθεί έμπρακτα στις θηριωδίες των ναζί και των SS.

Μπροστά στις απάνθρωπες μεθόδους εξόντωσης των Εβραίων, αντέδρασε.

Οργάνωσε μυστική επιχείρηση και κατάφερε να σώσει 280 Εβραίους από τα «τραίνα του θανάτου» που θα τους οδηγούσαν

ΤΟ ΚΟΛΠΟ ΤΟΥ ΙΤΑΛΟΥ «ΣΙΝΤΛΕΡ»

Ο Γκουέλφο Ζαμπόνι (Guelfo Zamboni) γεννήθηκε το 1897 στην Σάντα Σοφία ντι Ρομάνια (Santa Sofia di Romagna) του Φορλί.

Όταν οι δυνάμεις του Άξονα κατέλαβαν την Ελλάδα και την διαμοίρασαν σε τρεις ζώνες κατοχής, ο Ζαμπόνι τοποθετήθηκε Γενικός Πρόξενος της Ιταλίας στην Θεσσαλονίκη, η οποία υπαγόταν στη Γερμανική ζώνη κατοχής και η οποία διέθετε τη μεγαλύτερη Εβραϊκή κοινότητα στην Ελλάδα (περίπου 56.000 άτομα).

Στις αρχές της Κατοχής οι Γερμανοί δεν ήσαν ιδιαίτερα σκληροί απέναντι στους Εβραίους, αν και ασφαλώς εκδήλωναν με κάθε τρόπο τον αντισημιτισμό τους.

Η στάση των Γερμανών απέναντι στους Εβραίους άρχισε να σκληραίνει τον Ιούλιο 1942, οπότε και συγκέντρωσαν 9.000 άρρενες στην Πλατεία Ελευθερίας της Θεσσαλονίκης, όπου, ύστερα από ταπεινώσεις και ξυλοδαρμούς με την πρόφαση της καταγραφής τους, άρχισαν να τους στέλνουν για καταναγκαστική εργασία σε στρατιωτικά έργα (δρόμοι, γέφυρες κτλ.) στη Δυτική Μακεδονία.

Το 1943 άρχισαν οι συστηματικές διώξεις των Εβραίων στις ζώνες της Γερμανικής κατοχής.

Ο Ζαμπόνι, αντιδρώντας στα απάνθρωπα μέτρα των «συμμάχων» του κατέβαλε πολλές προσπάθειες για να περιορίσει τις μεταγωγές των Εβραίων προς τα στρατόπεδα εξόντωσης.

Επειδή, όπως αναμενόταν, η φωνή του δεν ακουγόταν από τους σκληρούς Γερμανούς, εφοδίασε, σε συνεργασία με τον υποπρόξενο και στρατιωτικό ακόλουθο - σύνδεσμο με τη γερμανική διοίκηση λοχαγό Λουτσίλο Μέρτσι (Lucillo Merci) όσους Εβραίους μπόρεσε με πλαστά (προσωρινά) πιστοποιητικά ιθαγένειας, ύστερα από συνεννόηση με τον Υπουργό Εσωτερικών στη Ρώμη.

Η ενέργειά του αυτή επέτρεψε σε 280 Εβραίους να διαφύγουν από τη ζώνη κατοχής των Γερμανών και τα «τρένα του θανάτου», με τα οποία μεταφέρονταν κυρίως στο Άουσβιτς και να καταφύγουν στην Ιταλική ζώνη κατοχής στην Αθήνα. Την ίδια πολιτική ακολούθησε και ο διάδοχός του Τζουζέπε Καστρούτσιο (Giuseppe Castruccio).

(Σ.Σ  Με την άγνωστη δράση του στην Ελλάδα, θ ασχοληθούμε σε επόμενο σημείωμα.)

Για τις προσπάθειές του αυτές και σε αναγνώριση των υπηρεσιών που προσέφερε στους Εβραίους της Θεσσαλονίκης, ο Ισραηλινός Πρεσβυς στη Ρώμη Αβί Πάζνερ (Avi Pazner) του απένειμε, το 1992, το χρυσό μετάλλιο του Μουσείου «Yad Va-Shem» της Ιερουσαλήμ και τον τίτλο του «Δίκαιου ανάμεσα στα Έθνη» (εβρ. Chasidei Umot HaOlam).

Ο Ζαμπόνι απεβίωσε το 1994.

Ο Ισραηλινός εκπρόσωπος της Πρεσβείας στην Ιταλία δήλωσε μετά τον θάνατό του: «Το κράτος του Ισραήλ χαιρετίζει με συγκίνηση και θαυμασμό την μνήμη του Γκουέλφο Ζαμπόνι, ο οποίος στις πιο δύσκολες ώρες αντιτάχθηκε στη βαρβαρότητα σώζοντας από τον θάνατο εκατοντάδες Εβραίους».

ΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΩΞΕΙΣ

Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, έπραξαν στο ακέραιο το καθήκον τους απέναντι στην Ελλάδα, καθώς 12.898 άνδρες, εκ των οποίων οι 343 ήταν αξιωματικοί, στελέχωναν τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις κατά την περίοδο των συγκρούσεων 1940-41.

Οι απώλειές τους στα πεδία των μαχών ανήλθαν σε 513 νεκρούς και 3.743 τραυματίες.

Στις 6 Απριλίου 1941 οι γερμανικές δυνάμεις επιτέθηκαν στην Ελλάδα από το Βορρά και μετά από διάστημα τριών ημερών μπήκαν στη Θεσσαλονίκη.

Η Θεσσαλονίκη και η τριγύρω περιοχή, θεωρήθηκε ζωτικής στρατηγικής σημασίας και για αυτό τον λόγο την κράτησε υπό τον έλεγχό του ο γερμανικός στρατός.

Συνελήφθη όλο το συμβούλιο της εβραϊκής κοινότητας και ο αρχιραβίνος Κόρετς στάλθηκε στη Βιέννη.

Η Γκεστάπο πραγματοποιούσε εφόδους σε εβραϊκές λέσχες και η φασιστική ΕΕΕ ανασυστάθηκε.

Οι εβραϊκές εφημερίδες έκλεισαν, ενώ ενθαρρύνθηκαν οι ντόπιοι αντισημίτες να κολλήσουν αντιεβραϊκές αγγελίες στα μαγαζιά και στα καφενεία.

Αρκετοί Εβραίοι συνελήφθησαν και πολλοί από αυτούς τουφεκίστηκαν ως «κομμουνιστές».

Στις 29 Ιουνίου 1941 επιτάχθηκαν εβραϊκά σπίτια στις οδούς Μιαούλη και Μισραχή για τη στέγαση γερμανικών οικογενειών.

Στελέχη που υπάγονταν στη δικαιοδοσία του Άλφρεντ Ρόζενμπεργκ, ιδεολογικού καθοδηγητή των Ναζί, απογύμνωσαν εβραϊκές βιβλιοθήκες, λέσχες, συναγωγές, κατάσχεσαν δεκάδες χιλιάδες βιβλία, αρχεία, χειρόγραφα και σπάνια αντικείμενα, τα οποία έστειλαν στη Γερμανία.

Σε αντίθεση με άλλα μέρη της Ευρώπης, στη Θεσσαλονίκη δεν υπήρχε γκέτο για τον εβραϊκό πληθυσμό της πόλης, γεγονός που φάνηκε παράξενο στις δυνάμεις κατοχής.

Το πρώτο οργανωμένο χτύπημα κατά των Ελλήνων Εβραίων της Θεσσαλονίκης, πραγματοποιήθηκε ύστερα από πρωτοβουλία του συνεργάτη των ναζί Αθανάσιου Χρυσοχόου, διορισμένου από τις ναζιστικές αρχές έμμισθου γενικού διευθυντή Νομαρχιών Μακεδονίας, που καταγόταν από την Ήπειρο.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Χάγκεν Φλάισερ, ο Χρυσοχόου προέβη σε διαβήματα στη γερμανική στρατιωτική διοίκηση, διαμαρτυρόμενος ότι οι Εβραίοι δεν υποχρεώθηκαν να συμμετέχουν σε αναγκαστικές εργασίες ή να καταβάλλουν εισφορές σε είδος, σε αντίθεση με το μεγαλύτερο τμήμα του ελληνικού χριστιανικού πληθυσμού.

Έτσι, μετά από αυτά τα διαβήματα, στις 8 Ιουλίου 1942, ο διοικητής της Βέρμαχτ στη Θεσσαλονίκη, έδωσε εντολή να παρουσιαστούν όλοι οι άρρενες Εβραίοι ικανοί για εργασία ηλικίας 18 έως 45 ετών, ώστε να γίνει απογραφή τους.

Η συγκέντρωσή τους έλαβε χώρα στην Πλατεία Ελευθερίας στις 11 Ιουλίου 1942. Την ημέρα εκείνη συγκεντρώθηκαν 9.000 Εβραίοι στην Πλατεία από τις 8:00 η ώρα το πρωί για να δηλώσουν τα ονόματά τους.

Στους άντρες απαγορεύτηκε να πιούν νερό και ορισμένοι υποβλήθηκαν σε εξευτελιστικές ασκήσεις γυμναστικής.

Η φιλοναζιστική εφημερίδα «Απογευματινή» εξακολουθούσε να κατηγορεί τους Εβραίους ως παράσιτα και μαυραγορίτες.

Σκοπός της συγκέντρωσης ήταν η αποστολή τους σε καταναγκαστικά έργα σε όλη την επικράτεια.

Οι Εβραίοι δεν είχαν τα κατάλληλα προσόντα και εμφάνισαν μεγάλο ποσοστό θνησιμότητας.

Οι λόγοι ήταν η σκληρή δουλειά, η ελλιπής τροφή και οι ακατάλληλες συνθήκες υγιεινής σε περιοχές με έξαρση ελονοσίας.

Για να απελευθερωθούν όλοι αυτοί οι εργάτες, η Ισραηλιτική Κοινότητα αναγκάστηκε να αποδεχθεί δύο πολύ σκληρούς όρους: την καταβολή 2,5 δις δραχμές ως λύτρα και την καταστροφή του αρχαίου εβραϊκού νεκροταφείου της πόλης.

Στις 6 Δεκεμβρίου του 1942 άρχισε η πλήρης καταστροφή και ισοπέδωση του εβραϊκού νεκροταφείου, με τη σύμπραξη της ελληνικής γενικής διοίκησης, όπου βρίσκεται σήμερα στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο.

Το ΕΑΜ τον Γενάρη του 1943, κατήγγειλε το επιχειρούμενο πογκρόμ καθώς βοήθησε στην έξοδο μερικών εκατοντάδων Εβραίων από τη πόλη.

Η ΕΝΤΟΛΗ ΤΟΥ  ΑΝΤΟΛΦ ΑΙΧΜΑΝ

Τον Ιανουάριο του 1943 ο Άντολφ Άιχμαν των Ες Ες, έστειλε στη Θεσσαλονίκη τον υπαρχηγό του Ρολφ Γκίντερ ο οποίος ζήτησε πληροφορίες για την κοινότητα και επέστρεψε αμέσως στο Βερολίνο.

Το Σάββατο, 6 Φεβρουαρίου 1943 οι Λοχαγοί των Ες Ες Ντίτερ Βισλιτσένι και Αλόις Μπρούνερ, εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη με τη συνοδεία εκατό Γερμανών αστυνομικών.

Την Δευτέρα ανακοίνωσαν στον αρχιραβίνο Κόρετς πως όλοι οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης πάνω από πέντε χρονών, έπρεπε να φέρουν το κίτρινο αστέρι του Δαβίδ, να σημαδέψουν τα μαγαζιά τους και να περιοριστούν σε γκέτο.

Αποφασίστηκε τελικά να δημιουργηθούν δύο εβραϊκές συνοικίες.

Την 1η Μαρτίου όλοι οι Εβραίοι διατάχθηκαν να δηλώσουν τα περιουσιακά τους στοιχεία.

Ο εγκλεισμός των Εβραίων είχε φανερό αντίκτυπο στη ροή της εμπορικής δραστηριότητας της πόλης, με τις τιμές των προϊόντων να τινάσσονται στα ύψη.

ΤΑ «ΤΡΑΙΝΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ»

Την Κυριακή 14 Μαρτίου ανακοινώθηκε στους Εβραίους της συνοικίας-γκέτο Χιρς, ο εκτοπισμός τους στην Κρακοβία.

Στο πρώτο τρένο έφυγαν 2.800 άτομα στοιβαγμένα ογδόντα-ογδόντα σε κάθε βαγόνι, με τελικό προορισμό το στρατόπεδο εξόντωσης Άουσβιτς ΙΙ Μπίρκεναου.

Με τον δεύτερο συρμό που έφυγε από τη Θεσσαλονίκη στις 17 Μαρτίου, εκτοπίστηκαν οι κάτοικοι των συνοικιών Αγία Παρασκευή και Stazion Chiko. Εκδιώχτηκαν επίσης 15.000 από τη συνοικία Ρεζί Βαρδάρ σε λιγότερο από μία ώρα.

Στις 15 Ιουλίου και οι τελευταίοι 2.000 Εβραίοι είχαν αποσταλεί στο Άουσβιτς. Λιγότερο του 5% του εβραϊκού πληθυσμού της Θεσσαλονίκης γλύτωσε την εκτόπιση.

Συνολικά 45.000 Θεσσαλονικείς Εβραίοι έφτασαν στο Άουσβιτς από τη Θεσσαλονίκη, οι οποίοι λίγες ώρες μετά την άφιξή τους θανατώθηκαν στους θαλάμους αερίων.

Οι Γερμανοί αποχώρησαν από τη Θεσσαλονίκη στα τέλη Οκτωβρίου 1944. Από τους 54.000 Θεσσαλονικείς Εβραίους που μεταφέρθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης επέζησαν μόνο 1950 και ξαναγύρισαν στην Ελλάδα σε κατάσταση εξαθλίωσης, χωρίς περιουσίες και πόρους διαβίωσης.

Μόνο το 1/3 εξ αυτών είχε τη δυνατότητα να ασκήσει μία τέχνη για να επιβιώσει.

Το Ελληνικό κράτος δήλωσε αδυναμία να παράσχει βοήθεια, με τη δικαιολογία ότι θα μπορούσαν να απευθυνθούν στις διεθνείς εβραϊκές οργανώσεις.

Η πρώτη ελληνική κυβέρνηση ωστόσο, αποφάσισε με νόμο του Παπανδρέου τον Νοέμβριο του 1944, την επιστροφή των εβραϊκών περιουσιών.

Πληροφορίες

«Ιταλικός ιστοχώρος για το Ολοκαύτωμα».

Δρ. Ρένα Μόλχο: Η Γερμανική Πολιτική εναντίον των Εβραίων της Ελλάδας: Ο Αφανισμός της Εβραϊκής Κοινότητας της Θεσσαλονίκης 1941-44.

Οντέτ Βαρών-Βασάρ, «Η γενοκτονία των Ελλήνων Εβραίων (1943-1944)».

Γαβριέλλα Ετμεκτσόγλου, «Το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων».

Στράτος Δορδανάς, «Εξόντωση και λεηλασία. Η Υπηρεσία Διαχειρίσεως Ισραηλιτικών Περιουσιών.»

The post Ο «Σίντλερ» της Θεσσαλονίκης που έσωσε 280 Εβραίους από το Άουσβιτς appeared first on Militaire.gr.