Ο σεισμός που ισοπέδωσε τα Σκόπια και το θαύμα του Δοξιάδη

Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος

Λίγοι γνωρίζουν κι ακόμα λιγότεροι θυμούνται ότι τα Σκόπια, που… διεκδικούν την ελληνική «ταυτότητα» παραχαράζοντας την Ιστορία, οφείλουν την σημερινή σύγχρονη και κοντά στην ευρωπαϊκή φιλοσοφία εικόνα τους, σε ένα Έλληνα κορυφαίο αρχιτέκτονα και πολεοδόμο!

Που τα παρέλαβε ισοπεδωμένα από τον εγκέλαδο και τα μεταμόρφωσε σε μια σύγχρονη μεγαλούπολη.

Τον Κωνσταντίνο Δοξιάδη.

Ένα επιστήμονα με διεθνές κύρος και αναρίθμητες περγαμηνές,

Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΚΑΙ Ο ΤΡΑΓΙΚΟΣ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ

Ήταν ξημερώματα της 26ης Ιουλίου του 1963, όταν η περιοχή ισοπεδώθηκε από φονικό χτύπημα του Εγκέλαδου (6,1 βαθμοί). 

Περισσότεροι από 1.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, χιλιάδες ήταν οι τραυματίες ενώ τουλάχιστον 200.000 έμειναν άστεγοι. 

Σχεδόν το σύνολο των κτιρίων καταστράφηκε, όχι μόνο κατοικίες, αλλά και σχολεία, νοσοκομεία και άλλα δημόσια κτίσματα.

Τα Ηνωμένα Έθνη δημιούργησαν ειδικό ταμείο και τον Νοέμβριο του 1964 τον σχεδιασμό των Σκοπίων από το μηδέν ανέλαβε το Γραφείο Δοξιάδη, με ομάδα Ελλήνων επιστημόνων και με επικεφαλής τον πολιτικό μηχανικό Περικλή Παπαματθαίου. 

Στον κεντρικό πυρήνα συμμετείχαν και οι Αλέξανδρος Κολλάρος, Παύλος Νινιός, Διονύσης Αλιφέρης, Γιάννης Φραντζεσκάκης και Χριστόφορος Ανδρίτσος, ωστόσο πλήθος ακόμα ειδικών ενεπλάκησαν στα έργα στην πάροδο των ετών. 

Από την παραπάνω ομάδα κανείς τους δεν βρίσκεται σήμερα εν ζωή.

Ο Δοξιάδης έφτασε με την ομάδα του για πρώτη φορά στα Σκόπια την άνοιξη του 1964 και ξεκίνησε με λεπτομερή καταγραφή των ζημιών από τον σεισμό, σχεδιαστικές στρατηγικές και βέβαια ένα νέο πολεοδομικό σχέδιο για την πόλη, που είχε ως αποτέλεσμα την πλήρη ανασυγκρότηση της χώρας με σφραγίδα την αισθητική του, και καταλυτική τη συμβολή της Ελλάδας, καθώς επρόκειτο για έναν ‘Έλληνα  αρχιτέκτονα με διεθνές κύρος αφού είχε εκπονήσει έργα σε 44 χώρες του κόσμου.

Στη συνέχεια τον Δεκέμβριο του 1964 ανέλαβε επιμέρους καθήκοντα, όπως τον σχεδιασμό νέων τύπων κατοικίας αλλά και την υλοποίηση υποδομών κυκλοφορίας και ενέργειας.

 Ο Δοξιάδης ουσιαστικά ανέλαβε «την ανοικοδόμηση των Σκοπίων στην καρδιά του Ψυχρού Πολέμου και έτσι υπήρξε μια συνεργασία Ανατολής και Δύσης, καθώς συνεργάσθηκαν Έλληνες, Γιουγκοσλάβοι και Πολωνοί ειδικοί.

Ο Δοξιάδης εκπόνησε τα νέα Σκόπια σε μια περίοδο που οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών δεν ήταν καλές και  τιμήθηκε το 1965 για το έργο του, με μετάλλιο της Πόλης των Σκοπίων, ενώ το 1967 έλαβε νέο μετάλλιο από τον Γιουγκοσλάβο πρέσβη στην Αθήνα.

ΟΙ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ

Όσοι συμμετείχαν στο έργο θα έπρεπε να λάβουν υπ’ όψιν τους τις ανάγκες της ευρύτερης περιοχής των Σκοπίων ως το 1970 και θα στηρίζονταν σε παραδοχές του τοπικού Ινστιτούτου Πολεοδομικού Σχεδιασμού.

 Φυσικά, προηγουμένως θα έπρεπε να εκτιμηθεί το μέγεθος της καταστροφής που είχε προκαλέσει ο σεισμός.

 Ορισμένοι από τους συνεργάτες του Γραφείου Δοξιάδη έφυγαν με τις οικογένειές τους, ένας εξ αυτών με το νεογέννητο παιδί του, για μια πόλη όπου δεν υπήρχαν ακόμα ούτε τα αναγκαία.

Συνολικά είχε εκτιμηθεί ότι θα απαιτούνταν 27 μήνες από τις αρχές του 1964 για την ολοκλήρωση του έργου και το κλιμάκιο των Σκοπίων θα χρειαζόταν βοήθεια από τα κεντρικά γραφεία της Αθήνας.

Οι συνθήκες της δουλειάς ήταν δύσκολες, καθώς οι Γιουγκοσλάβοι δεν ήταν σε θέση να εγγυηθούν μια στοιχειώδη υποδομή, όπως π.χ. δακτυλογράφους που να γνωρίζουν αγγλικά.

 Έτσι επιστρατεύθηκαν δακτυλογράφοι από την Αθήνα που αρχικά τα Ηνωμένα Έθνη θεώρησαν «ακριβές».

Αφού συγκεντρώθηκαν εκατομμύρια στατιστικών στοιχείων, η κάθε ομάδα ειδικών άρχισε να καταλήγει σε σχέδια πάνω σε συγκεκριμένους τομείς όπως το οικιστικό, που η πρόταση του Γραφείου Δοξιάδη ήταν 1,2 άτομα ανά δωμάτιο ή 15 τετραγωνικά μέτρα κατοικήσιμης επιφάνειας ανά κάτοικο.

 Σήμερα, στην καρδιά ενός δωματίου στον πρώτο όροφο του Μουσείου Μπενάκη στην οδό Πειραιώς ο «διάδρομος» με πανύψηλες, κλειστές ραφιέρες θυμίζει θησαυροφυλάκιο.

Τα ράφια ασφυκτιούν από αμέτρητα (επιμελώς τοποθετημένα) ντοκουμέντα: σκληρόδετους τόμους και χαρτόκουτα με χειρόγραφες σημειώσεις, επίσημα σχέδια και φωτογραφίες από έργα του σπουδαίου πολεοδόμου – αρχιτέκτονα Κ. Δοξιάδη (1913-1975).

Εκεί φυλάσσονται και οι αποδείξεις της συμβολής της Doxiadis Associates (Γραφείο Μελετών Δοξιάδη) στην αναγέννηση των Σκοπίων μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1963. 

Ολόκληρο το μάστερ πλαν, εικόνες της εποχής και οι σκέψεις, οι προτάσεις και τα σχέδια της ομάδας Ελλήνων που ανέλαβαν να «χτίσουν» τα Σκόπια, έχουν διασωθεί στο Αρχείο Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη που φιλοξενείται στο Μουσείο Μπενάκη.

«ΘΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΤΑ ΣΚΟΠΙΑ ΤΗΝ ΠΙΟ ΟΜΟΡΦΗ ΠΟΛΗ»

Δεν επρόκειτο για πρόχειρη ανοικοδόμηση μιας πόλης αφού οι επιστήμονες έπρεπε να λάβουν υπόψη τις ανάγκες της ευρύτερης περιοχής μέχρι και το 1970. 

Το πρώτο βήμα ήταν να καταγραφεί το μέγεθος της καταστροφής και να κατατεθούν προτάσεις με τεράστιες δυσκολίες σε μια διαλυμένη περιοχή. Σταδιακά καταρτίστηκαν τα πρώτα σχέδια από το οικιστικό (15 τ.μ. κατοικήσιμης επιφάνειας ανά κάτοικο κ.τ.λ.) μέχρι τη σιδηροδρομική σύνδεση και την ηλεκτροδότηση της πόλης.

Σε μία από τις επιστολές του, στις 15 Απριλίου του 1964, ο στενός συνεργάτης του Κωνσταντίνου Δοξιάδη, ο αρχιτέκτονας Αλέξανδρος Κολλάρος, αναφέρεται στην αισιοδοξία των τοπικών Αρχών.

Γράφει συγκεκριμένα:

 «Ο δήμαρχος είπε ότι θα αναπτυχθεί η πόλη με ταχύτατο ρυθμό και είναι πολύ αισιόδοξος (…) είπε πως θα πρέπει να είμαστε πιο προσεκτικοί διότι πιθανώς να υπάρχουν χρήματα αλλά να μην μπορούμε να χτίσουμε γιατί δεν είμαστε ακόμα οργανωμένοι, έστω κι αν υπάρχουν τα χρήματα (…) στοιχείο που θίξαμε ήταν πώς θα αναπτυχθεί η πόλη δυναμικά (…) όταν ρώτησα τον δήμαρχο προς τα πού θα πήγαινε η πόλη αν δεν είχε γίνει η καταστροφή και την αφήναμε (πού θα ήθελαν οι κάτοικοι) μου είπε σαφώς προς Νότο και ιδιαίτερα νοτιοανατολικά (…) η επιτροπή των ειδικών συμβούλευσε λόγω εδαφικών αιτιών να πάμε προς τα νοτιοανατολικά».

Το πλάνο Δοξιάδη προχώρησε και στις 22 Μαρτίου του 1965 η εφημερίδα «Nova Makedonija» κυκλοφόρησε με τίτλο 

«Τα Σκόπια θα γίνουν η πιο όμορφη πόλη στον κόσμο» δημοσιεύοντας και δηλώσεις ειδικών (ανάμεσα στους οποίους και ο Περικλής Παπαματθαίου).

 Δέκα τρεις μήνες αργότερα, την υλοποίηση των σχεδίων Δοξιάδη ανέλαβε ο ιάπωνας αρχιτέκτονας Κένζο Τάνγκε. 

Στο τέλος του 1965, το Γραφείο Δοξιάδη και η πολωνική υπηρεσία που επίσης συνεργαζόταν με τη γιουγκοσλαβική κυβέρνηση για τον σχεδιασμό της νέας πόλης των Σκοπίων, διοργάνωσαν έκθεση δομικών υλικών με τα οποία θα κτιζόταν η νέα πόλη.

 Ένα χρόνο αργότερα ολοκληρώθηκε η εργασία του Γραφείου Δοξιάδη, οι Γιουγκοσλάβοι ευχαρίστησαν και παρασημοφόρησαν τους πρωτεργάτες της προσπάθειας και την υλοποίηση των σχεδίων ανέλαβε ο διάσημος Ιάπωνας αρχιτέκτονας Κένζο Τάνγκε, φίλος του Κων. Δοξιάδη, ο οποίος έμελλε να μετατρέψει τα Σκόπια σε βιότοπο του αρχιτεκτονικού μοντερνισμού της εποχής.

Πηγή

IEllada.gr

H ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

The post Ο σεισμός που ισοπέδωσε τα Σκόπια και το θαύμα του Δοξιάδη appeared first on Militaire.gr.