Ο εμφύλιος και οι διώξεις που έληξαν εν πλω στο Α/Τ ΙΕΡΑΞ- Ο ρόλος του Αραπάκη

Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος

Ο άγριος και αιματοβαμμένος εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα, έληξε στις 15 Οκτωβρίου 1949 με την ανακοίνωση του τέλους των εχθροπραξιών από τον ραδιοσταθμό της «Ελεύθερης Ελλάδας».

Η αδελφοκτόνα σύγκρουση που όλοι εύχονται να μην ξαναζήσει η χώρα, πέρασε στο παρελθόν και την ιστορία, αφήνοντας ωστόσο ανοικτές πληγές και ανεξίτηλες μαύρες κηλίδες…

Αυτό ήταν το ουσιαστικό μέρος του τέλους μια σκληρής και μακρόχρονης εποχής.

Το τυπικό όμως- με την υπογραφή και την βούλα

του νομοθέτη και της ανώτατης πολιτειακής και πολιτικής ηγεσίας- που σηματοδοτούσε ταυτόχρονα και την άρση των διώξεων, την αποφυλάκιση των εκτοπισμένων  και την απαλλαγή όσων κατηγορούντο για ανταρσία, ήρθε… 13 χρόνια αργότερα…

Πράγματι, μέχρι τότε διατηρούνταν οι μηχανισμοί του ποινικού και διοικητικού δικαίου για τη δίωξη του πολιτικού αντιπάλου. 

Όσο περισσότερο βέβαια απομακρυνόμασταν από τη λήξη των εμφύλιων εχθροπραξιών, είναι λογικό οι διώξεις να περιορίζονται σταδιακά. 

Εκμεταλλευόμενοι ωστόσο, μεταξύ άλλων, την τακτική του «όπλου παρά πόδα» και την ανακίνηση του μακεδονικού ζητήματος από το ΚΚΕ το 1949, οι νικητές του Εμφυλίου εξακολουθούσαν να χρησιμοποιούν τα μέσα που τους παρείχε το νομικό «οπλοστάσιο»: διοικητικές εκτοπίσεις, στρατόπεδα συγκέντρωσης, στρατοδικεία, στερήσεις ιθαγένειας, απαγορεύσεις πολιτικών κομμάτων, εκκαθαρίσεις του κρατικού μηχανισμού ήταν ορισμένα από τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν την περίοδο εκείνη. Μόνον οι στερήσεις ιθαγένειας που επιβλήθηκαν την περίοδο 1948-1963 υπερβαίνουν τις 22.000, ενώ χιλιάδες ήταν και οι εκτοπισθέντες με δικαστικές αποφάσεις ή με αποφάσεις των επιτροπών ασφαλείας.

Η ιστορική αυτή στιγμή της αποκατάστασης και της επιστροφής στην ομαλότητα, διαδραματίστηκε πάνω στο ελαφρύ αντιτορπιλικό «Ιέραξ» ενώ έπλεε στο Αιγαίο, όταν ο τότε βασιλιάς Παύλος έβαλε την υπογραφή του στο καρέ των αξιωματικών, στο σχετικό διάταγμα!

ΤΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ 4234

Στις 23 Ιουλίου του 1962, ο Στόλος βρισκόταν σχεδόν στο σύνολο του στη θάλασσα, για τα καθιερωμένα ευρείας κλίμακας καλοκαιρινά γυμνάσια της εποχής.

Ο Παύλος παρακολουθούσε τις ασκήσεις επιβαίνοντας στο Α/Τα «Ιέραξ» στο οποίο κυβερνήτης ήταν ένας παλιός γνώριμος του αξιωματικός.

Ο αντιπλοίαρχος -και μετέπειτα αρχηγός ΓΕΝ- Πέτρος , Αραπάκης ο οποίος νωρίτερα ως πλωτάρχης, είχε διατελέσει υπασπιστής του υπουργού Εθνικής Άμυνας Παναγιώτη Κανελλόπουλου και του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Εκείνη η ημέρα ήταν σημαντική!

Αφενός, δημοσιεύθηκε η υπ’ αρ. 1792/1962 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, η οποία, αποκλίνοντας από την προηγούμενη νομολογία, δέχθηκε σε σχέση με την παράταση της εκτόπισης ότι «κατέστη πασίδηλο (άρα και τω δικαστηρίω τούτω γνωστόν) ότι η ανταρσία, εκ της διαρκείας της οποίας ήρτητο το νόμω επιτρεπτόν της λήψεως του μέτρου της παρατάσεως, ουδαμού της χώρας υφίσταται πλέον».

Κυρίως όμως την ίδια ημέρα εκδόθηκε το νομοθετικό διάταγμα 4234, το οποίο όριζε ότι από τη δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, μερικές ημέρες αργότερα (την 30ή Ιουλίου 1962), καταργούνται «αι διατάξεις της κειμένης νομοθεσίας, η εφαρμογήν των οποίων… ήρτηται εκ της διαρκείας της ανταρσίας». 

Ταυτόχρονα προβλέφθηκε η αναστολή των ποινικών διώξεων και της εκτέλεσης των καταδικαστικών αποφάσεων που συνδέονται με την «ανταρσία». 

Το τέλος του Εμφυλίου, έστω και με καθυστέρηση δεκατριών ετών, ήταν πλέον γεγονός.

Για να ισχύσουν όμως οι αποφάσεις και τα διατάγματα έπρεπε να υπογραφούν και από τον Βασιλια αφού προηγουμένως έφεραν τις υπογραφές των: Κωνσταντίνου Καραμανλή ως πρόεδρος και Παναγιώτη Κανελλόπουλου ως αντιπρόεδρος της κυβέρνησης αντίστοιχα.

Όταν έφερε τα έγγραφα η άκατος του Ναυτικού, τα παρέλαβε ο Αραπακης ως κυβερνήτης και υπέγραψε.

Στην συνέχεια τα πήγε στο καρέ όπου ανέμενε ο Παύλος για τις υπογραφές.

Τριγύρω ο ύπαρχος και οι αξιωματικοί του πλοίου.

Η στιγμή ήταν ιστορική…

Αμέσως μετά η άκατος μετέφερε τα διατάγματα για να φτάσουν έγκαιρα στο Εθνικό Τυπογραφείο να τυπωθούν στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και να τεθούν σε ισχύ.

Η ΠΛΗΡΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΛΗΘΕΙΑ

Όλα αυτά βέβαια δεν σήμαιναν ότι αποκαταστάθηκαν πλήρως οι ατομικές και πολιτικές ελευθερίες και ότι η μεταπολεμική ελληνική Δημοκρατία έπαυσε να είναι «καχεκτική».

 Προς άρση κάθε παρεξήγησης που θα μπορούσε να οδηγήσει στην ανάκτηση των πολιτικών δικαιωμάτων από όσους τα είχαν στερηθεί, το ίδιο νομοθετικό διάταγμα όριζε εμφατικά ότι «η αναστολή  της ποινής δεν συνεπάγεται την αναστολήν των ανικανοτήτων και στερήσεων δικαιωμάτων». 

Προέβλεπε επίσης ρητώς τη  διατήρηση του μέτρου της εκτόπισης, αν και έθετε ως ανώτατο χρονικό  όριο  τους  σαράντα  οκτώ μήνες.

Το γεγονός ότι δεν αποκαταστάθηκαν πλήρως οι πολιτικές ελευθερίες, τουλάχιστον όσον αφορά τον πολιτικό αντίπαλο, προκύπτει κυρίως από το ότι το νομοθετικό διάταγμα 509/1947 «περί μέτρων ασφαλείας του κράτους» όχι μόνο δεν καταργήθηκε, αλλά προστέθηκαν σε αυτό και νέες διατάξεις ως ακολούθως:

 «Απαγορεύεται πάσα ενέργεια ανασυστάσεως του κομμουνιστικού κόμματος και των … διαλυομένων οργανώσεων, πάσα ενέργεια προς επικράτησιν αυτών, ως και η επί τω εκδήλω σκοπώ προβολής και ενισχύσεως τούτων καθ’ οιονδήποτε τρόπον διάδοσις των συνθημάτων ή των αποφάσεων ή της εκ νόμου δράσεως αυτών».

Υπήρξαν ωστοσο και περιπτώσεις θαρραλέων δικαστικών αποφάσεων, τις οποίες καλό είναι να μην παρασύρει η λήθη του χρόνου: με το υπ’ αρ. 7659/1965 βούλευμα του Πλημμελειοδικείου Αθηνών κρίθηκε ότι η διάταξη αυτή ήταν υπερβολικά αόριστη και έτσι αντίθετη προς την αρχή της νομιμότητας των εγκλημάτων και των ποινών (άρθρο 7 του Συντάγματος του 1952). 

Με το σκεπτικό αυτό αθωώθηκαν είκοσι οκτώ αριστεροί, οι οποίοι διώκονταν για διάδοση συνθημάτων διαλυμένων κομμάτων σε συγκέντρωση του Οκτωβρίου του 1965 κατά την επέτειο της απελευθέρωσης της Αθήνας από τους Γερμανούς.

ΤΑ ΑΤΟΜΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ

Το νομοθετικό διάταγμα 4234/1962 και το γενικότερο ιστορικό πλαίσιο θέσπισής του μας παρέχουν την ευκαιρία για τη συναγωγή γενικότερων συμπερασμάτων: ένας εμφύλιος πόλεμος που είχε λήξει στην πραγματικότητα από το 1949, διατηρήθηκε στον νομικό κόσμο για δεκατρία χρόνια ακόμη. 

Οπως συμβαίνει και σε άλλες περιπτώσεις, το δικαιικό σύστημα «αυτονομήθηκε» από τη ρυθμιζόμενη πραγματικότητα και διατήρησε στο νομικό επίπεδο μια μη υπαρκτή κατάσταση, την «ανταρσία», προκειμένου να αποτρέψει την επανεμφάνισή της στο μέλλον. Το νομοθετικό διάταγμα 4234/1962 έθεσε τέλος στη διάσταση μεταξύ δικαίου και πραγματικότητας και, από την άποψη αυτή, μόνο θετικά μπορεί να αποτιμηθεί.

 Βέβαια, η έκδοσή του δεν επανέφερε την ομαλότητα στον πολιτικό βίο και δεν αποκατέστησε τις πολιτικές ελευθερίες για ένα τμήμα του πληθυσμού, το οποίο έπρεπε να περιμένει μέχρι το 1974 για να εκδοθεί το νομοθετικό διάταγμα 59/1974 της κυβέρνησης εθνικής ενότητας του Κωνσταντίνου Καραμανλή που νομιμοποίησε όλα τα πολιτικά κόμματα.

 Η παρατήρηση αυτή μας οδηγεί σε ένα γενικότερο συμπέρασμα, το οποίο αποδεικνύει πόσο πολύτιμα και «εύθραυστα» είναι τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών. Η απώλειά τους, με ένα πραξικόπημα ή με την έναρξη ενός εμφυλίου πολέμου, συντελείται συνήθως σε μικρό χρονικό διάστημα, η ανάκτησή τους όμως είναι πολύ δύσκολη και διαρκεί ακόμα και δεκαετίες.

Πληροφορίες

ΣΠΥΡΟΣ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΣ

 αναπληρωτής καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

The post Ο εμφύλιος και οι διώξεις που έληξαν εν πλω στο Α/Τ ΙΕΡΑΞ- Ο ρόλος του Αραπάκη appeared first on Militaire.gr.